Ermənistanda konstitusiya böhranı qarşıdurmalara qədər böyüyür...
Məlum olduğu kimi, bu günlərdə baş nazir Nikol Paşinyan deyib ki, Ermənistanın öz demokratik legitimliyini və həyat qabiliyyətini təmin etmək üçün konstitusiya islahatına yox, büsbütün yeni konstitusiyaya ehtiyacı var.
O, Ədliyyə Nazirliyində keçirilən iclasda növbəti konstitusiyanın Ermənistanı yeni geosiyasi şəraitdə daha rəqabətli və həyat qabiliyyətli etməli olduğunu bildirib. Müxalifət artıq bu məsələyə kəskin reaksiya verib. Baş verənlər artıq Ermənistan daxilində yeni ziddiyyətlərə yol açır.
Bunlar fonunda “armenianreport” portalı yazır: “Ölkənin daxili siyasi həyatında müzakirə olunan əsas mövzulardan biri də Ermənistanın, hakimiyyətin fikrincə, yeni konstitusiyaya ehtiyacı olması barədə məlumatlar olub. Yada salaq ki, bu barədə ötən həftə Ədliyyə Nazirliyinin əməkdaşları ilə görüşündə baş nazir Paşinyan özü bildirib. Üstəlik, hökumət başçısının vurğuladığı kimi, ölkəyə konstitusiya dəyişikliklərinə deyil, yeni Konstitusiyaya ehtiyac var. Bununla belə, keçmiş müxalifət və onların şirnikləndirdiyi media və teleqram kanalları Paşinyana hücum etməkdən yan keçmədi. Deyirlər ki, o, diktator səlahiyyətləri istəyir, super güclə prezidentliyə can atır. Baxmayaraq ki, Paşinyan özü Ədliyyə Nazirliyində keçirdiyi müşavirədə əsas qanunu özünə uyğun dəyişmədiyini vurğulayıb. “Bizim demokratik istəklərimizi və strategiyalarımızı nəzərə alan ölkənin parlament idarəetmə forması Ermənistan üçün ən münasibidir”. Yəni qışqıranlar yenə məsələnin yanından uçub keçdilər. Amma bu onlara mane olmur, onu konstitusiyanı dəyişmək hüququ və səlahiyyətinin olmamasında ittiham edərək, hazırkı hakimiyyətə hücum etmək üçün yeni informasiya mənbələri axtarmaqda davam edirlər. Onların fikrincə, bütün sual komandanın ona tapşırılan vəzifələrin öhdəsindən nə qədər güclü gələ biləcəyindədir. Onlar deyirlər ki, hökumət başçısının siyasi komandasının və konstitusiya dəyişiklikləri üzrə işçi qrupunun peşəkar hazırlığı yeni konstitusiyanın yazılması üçün lazım olan bilik fondundan çox uzaqdır. “Konstitusiya siyasi sənəd deyil, hakim komandanın şıltaqlığı ola bilməz” - deyə hakimiyyətin əleyhdarları qışqırır.
Başlamaq üçün nəzərinizə çatdıraq ki, Paşinyan yeni konstitusiya ilə bağlı ilk dəfə deyil kəkələyir. 2021-ci il martın 1-də keçirilən mitinqdə o, mövcud konstitusiyadakı bir sıra çatışmazlıqları açıqladı. Yəni biz üç ilə yaxındır ki, yeni konstitusiyadan danışırıq, amma indi bütün “keçmiş ordu” birdən-birə təşvişə düşüb. Göründüyü kimi, Paşinyan konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı fikirlərini artıq gücləndirib və bu, hələ bu ilin əvvəlində baş verə bilər. Təbii ki, konstitusiyanın bu qədər tez-tez dəyişdirilməsi uyğun deyil, xüsusən indiki konstitusiyanın o qədər də yaşı olmadığı üçün. Məsələn, amerikalılar 200 ildən çox əvvəl qəbul edilmiş bütün mövcud konstitusiyaların ən qədimi ilə yaşayırlar. Orada prezidentlər gəlib-gedirlər, amma heç birinin ağlına da gəlmir ki, özlərinə xoş gəlmək üçün konstitusiyanı dəyişdirsinlər. Yeri gəlmişkən, ABŞ konstitusiyasında “demokratiya” sözü yoxdur. Bizdə konstitusiyanı dəyişmək istəyən bütün hakimiyyətlər demokratiyanın arxasında gizləniblər. Amma qoy hüquqşünaslar, konstitusiya hüququ mütəxəssisləri bizim özəlliklərimizin nüanslarını başa düşsünlər. Amma keçmişin indiki hakimiyyətə qarşı ittihamlarının absurdluğunu qeyd edə bilərik. Məhz birincilər 2015-ci il dekabrın 6-da prezident üsul-idarəsindən parlament idarəetmə formasına keçidi nəzərdə tutan konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklərlə bağlı referendum keçirmək təşəbbüsü ilə çıxış etmişdilər. Sarkisyanın və hökumətinin xalqa bəslədiyi bütün söhbətlərin, xüsusən də “siyasi həyatı demokratikləşdirmək, bunu parlament idarəçiliyi ilə təmin etmək istəyi”nin arxasında Sarkisyanın ikinci prezidentlik müddətindən sonra da hakimiyyətdə qalmaq kimi bayağı istəyi gizlənir. Və konstitusiya hüququ üzrə ekspertlər ona konstitusiyanı dəyişməyi məsləhət görüblər ki, bu da hakimiyyəti super-prezidentdən super baş nazirə qədər bölüşdürür, o, müharibə vəziyyətində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin də Ali Baş Komandanı olur. Təbii ki, Sarkisyan baş nazir rolunda ancaq özünü görürdü. Və uzun müddət baş nazir postuna namizədliyini inkar etsə də, yenə də müqavimət göstərə bilmədi və 2018-ci ilin yazında “kütlənin təzyiqi altında” hökumət başçısı vəzifəsinə namizədliyini irəli sürdü. Düzdür, tezliklə inqilaba çevrilən etiraz və yürüşlərdə həmin kütlə Sarkisyanı tarixin zibilliyinə atdı. İndi Paşinyan açıq şəkildə deyir ki, o, konstitusiyanı özünə uyğun dəyişmir və hakimiyyətdə qalma müddətini uzatmaq fikrində deyil. Və sanki o yalan demir. 6 il əvvəlki Serj Sarkisyandan fərqli olaraq. Üstəlik, 2018-ci ildə, Sarkisyandan fərqli olaraq, Paşinyanın hazırkı reytinqi ona hakimiyyəti saxlamağa imkan verir. Ona görə yox ki, insanlar onu çox sevirlər. Xeyr, sadəcə ona görə ki, onun əvəzini görmürlər. Xüsusən də Paşinyanın konstitusiyanı dəyişmək niyyətini indi bu qədər fəal tənqid edən, lakin özlərini razı salmaq üçün Əsas Qanunla günah işlətməkdən çəkinmədiklərini unudan birincinin simasında”. İndi Paşinyan çalışır ki, konstitusiya dəyişikliyinə daha çox insan cəlb etsin və onların rəğbətini qazansın. Konstitusiya dəyişikliyi edilsə və orada Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı müddəalar çıxarılsa, eləcə də sülh prosesi inkişaf etsə, Ermənistan üçün yaxşı olacaq. Ermənistanın hazırkı konstitusiyasına görə, keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti hələ də bu ölkənin ərazisi sayılır. Belə ki, 1995-ci ildə qəbul olunmuş həmin konstitusiyanın preambula hissəsində Ermənistanın Müstəqillik Aktına istinad edilir, Müstəqillik Aktında isə keçmiş DQMV-nin Ermənistana birləşdirilməsi haqda müddəa var. Müstəqillik haqqında Aktda və konstitusiyada həmçinin Türkiyə ilə bağlı “soyqırım” və təzminat iddiaları yer alır. Bunlar aradan qaldırlmalıdır ki, Ermənistan Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı iddialarına da son verilsin.
Samirə SƏFƏROVA
