Şəhidlik hansı bəlağətin “fəsadı”dır? - Səkkizinci yazı
Vətən var olduqca savaşlar, savaşlar olduqca da şəhidlər olacaq. Bu, bir aksiomadır və dünya bu zəmində binə qurub...
Çox vaxt soruşurlar ki, şəhidlik hansı bəlağətin “fəsadı”dır? Fəsad o mənada ki, qəlb parçalayır, ürək yandırır, iç deşir... Bu sualda “fəsad” sözü müsbət hiss kimi səciyyə daşıyır. Qəlbi çırpınan, içi yanan şəxsin bu sualı verməsi labüddür və zənnimizcə, o, qınaq hədəfi olmaz.
Suala ətraflı şərh vermək üçün əvvəlcə “fəsad” anlayışı barədə bir-iki kəlmə duyğu ifadə edək. Məlumdur ki, zərrəvi qüsurların - bəlağətsiz günahların çoxluq təşkil etdiyi səmtlərdə qeyri-adi təsadüflər qaçılmazdır. Buna zərrəvi səbəblərdən asılılıq da zəmin yaradır...
Və elə anlar var ki, orada bu nüanslar aşkar deyil, gizlidir, ancaq hadisələr mahiyyəti ikili standart kimi təqdir edir... Əminik ki, çox vaxt həyat həqiqətləri mistik təlqindədir, orada ikili standart yoxdur...
İnsanın dövrdən asılılığı qaçılmaz olduğu üçün bu çevrədə zəruri reallıq faiz nisbəti ilə (daha) doğru təfsilatlar verir. Bəzən duyğularını Vətən, ya da yer-yurd, torpaq aspektində cilalaya bilməyənlər öz hisləri ilə bu cür təsnifat qura bilmirlər. Ancaq Vətən üçün şahidlik edənlər həyatın mübarizələrini yaxından görür, proseslərlə qabaq-qənşər qalırlar. Burada ictimai qənaət vəslinə yetə biləcəyimiz təqdirdir. Başqa bir rakursda da həyatın özüdür...
Vətən uğrunda can fəda edən oğulların qəlblərində mənlik, qürur, mənsubiyyət sətiraltı deyil, aşkardır. Onlar adilikdən çox qeyri-adiliyə can atır, hadisələri, yanlış təsəvvürləri gerçək təsəvvüfdə parçalanmaya məruz qoya bilirlər. Bir növ, yanlış-yalan təfərrüat və doğru, lakin mağmın ehtimal arasında katalizator rolu oynayan səbəbli-səbəbsiz təsirlər bizə qeyri-adi, onlara adi formatda görünür. Buna görə biz (bəzən) ölümdən qorxuruq. Ancaq onlar ölümü adi dəyişilmə - cismən yoxolma kimi qavrayır, (çox) rahat şəkildə canlarından keçə bilirlər. Qısası, Vətən uğrunda ölüm onlara həyatın törətdiyi fəsad kimi yox, çoxdan, lap çoxdan vəslinə yetmək istədikləri amal kimi görünür.
Söz yox, qəlbi göynəyən, içi yanan, laydivar oğullar itirən şəxslərə bu fəlsəfi rakursları şərh etmək çox çətindir, ona görə yox ki, qavramazlar, əsla, əstəğfürullah, ona görə ki, itkiləri (itirdikləri) bütün təfərrüat və təəssüratları alt-üst edir, (onlar) düşüncələrini yalnız süst bir nöqtəyə zilləyirlər...
Şəhidlik şərəf, şan, kişilik, təəssübkeşlik... və tam ola bilmək anlayışıdır. Şəhidlik yetişən nəsillər üçün qeyrət, vüqar məktəbidir. O məktəbin “məzunları” əbədiyyət adlı universitetin, həyat adlı akademiyanın parlaq ulduzlarına çevrilirlər...
Allah şəhidlərimizə rəhmət eləsin!
***
...Geri qayıdanda lövhədəki məsum baxışlar ruhi çırpıntı ilə təmasını kəsmişdi...
Günəşlidə külək az qalırdı damları uçurtsun. Nə baş verirdi; camaat təşvişdə idi, yetən deyirdi ki, bu şəhərdə indiyə qədər belə güclü külək olmayıb. Çoxunun nəzəri mənə dikilmişdi, (bəlkə də) zənn edirdilər ki, küləyi buraya mən gətirmişəm - baxışlar bunu təlqin edirdi...
Külək Musa və Tural qardaşlarının bir vaxtlar yaşadıqları evi də təlatümə salmışdı. Təbiətin belə bir təlaşla coşması ovqatıma pis təsir edirdi. Bir tərəfdən şəhid qardaşların anaları Nəhayət xanımın dərd-qubar örtmüş görkəmi, bir tərəfdən də ətrafdakı boğuq uğultular əhlədimi kəsmək üzrə idi. Bu an nə yaxşı ki, havada bir dəstə göyərçin göründü, ikisi sürətlə aşağıya doğru şütüdü, darvazanın sağ səmtində şəhid qardaşlara həsr edilmiş xatirə lövhəsinin üzərinə qondu. Göyərçinlərdən biri ağ rəngin ağuşunda idi, digəri qarışıq rəng çalarları ilə əhatələnmişdi. Ağ göyərçin Musanın, qarışıq rəng çalarlı göyərçin isə Turalın şəkli üzərində (azacıq məsafədə) sürətlə sağa-sola hərəkət edirdi. Gözlərimi bu sülh quşlarının küləkdə bərq vuran gözəlliyinə zilləmişdim. Elə bilirdim, onları mənimlə eyni əhvalda olanların hamısı – sinəsində iki şəhid dağı gəzdirən Nəhayət xanım, qonşular, ətrafda seyrçi olan insanlar… da görür. Acı-şirin təlaş dolan gözlərimi bir anlığa əhatəmdə gəzdirdim, kimsə lövhənin üzərindəki quşlara baxmırdı. Külək darvazanın qapısını iki-üç dəfə ard-arda açıb, sonra da dəli kimi örtəndə anladım ki, bu quşları yalnız mən görürəm. Qəfil silkləndim: bəlkə məni qara basır? Sonra zənn etdim ki, lövhənin üzərində var-gəl edən göyərçinlər (şübhəsiz) şəhid qardaşların ruhudur...
Külək susmadı. Elə bil and içmişdi ki, mən şəhəri tərk edənə qədər burada meydan sulayacaq...
Şəhid qardaşlar haqqında məlumat toplamaq işim xeyli çəkdi. Geri qayıdanda lövhədəki məsum baxışlar ruhi çırpıntı ilə təmasını kəsmişdi – quşlar harasa uçub getmişdilər…
Xatirə lövhəsində isə xoş bir görkəm qalmışdı. Şəhid qardaşların şəkillərində duruş tapan məsumluq ilıq təbəssümlə örtülmüşdü...
Bu təəssürat məni Bakıya qədər müşayiət etdi...
***
Şəhid dağı təkcə ana qəlbinə sitəm etmir, bu dağ həyat adlı səltənətlərinin əsas sütununu itirmiş şəhid yoldaşlarına da əməlli-başlı iztirab çəkdirir. Dəfələrlə şahidi olduq, gənc yaşlarında ərsiz qalmış bu qadınlar əzabın əlində necə ah çəkir, ağrı-acının içində necə qovrulurlar. Ancaq özlərində haradasa bir güc də tapırlar ki, balalarına xatir ayaq üstə dura bilsinlər.
Nənələrimiz danışardı ki, ərləri Böyük Vətən müharibəsindən qayıtmayan gənc analar bir ömür ismətlərinə bükülüb qocalırdılar... 44 günlük müharibə də göstərdi ki, analar sözün həqiqi mənasında ismət, abır-həya ağacıdır...
Vətən müharibəsində şücaət göstərərək qəhrəmanlıq zirvəsinə ucalmış Həsənov Musa Tapdıq oğlunun həyat yoldaşı Maya Həsənova da gənc yaşında sinəsi şəhid dağı ilə cadar-cadar olmuş qeyrətli, ismətli Vətən qızlarından biridir. Ondan Musa haqqında danışmasını xahiş edirik. O, ağır təlatümlər çökmüş gözlərini çətinliklə də olsa, sonsuz bir nöqtəyə zilləyərək deyir:
- Yoldaşım şəhid olanda 2 övladımız var idi. Amma kiçik qızımız atasından sonra dünyasını dəyişdi. İndi adını özünün qoyduğu Rüqəyyanı atasına layiq, əsl vətənpərvər ruhda böyütməyə çalışıram. Bizim üçün çox ağırdı, çox çətindi, çünki atasız övlad böyütmək olduqca ağır məsuliyyətdi. İnanıram ki, Musanın ruhu bu uzun yolda hər zaman mənim yanımda olacaq, mənə tək olduğumu heç vaxt hiss etdirməyəcək. Təkcə təsəllimiz onun məqamının uca olması - cənnətdə olmasıdır...
Əlbəttə, şəhidlər Cənnət quşlarıdır, nə vaxt bir narahatlıq hiss etsələr, ailələrinin, övladlarının başı üzərində pərvaz edirlər...
***
Vətənin qeyrət qalası, düşmənin qorxulu yuxusu Tural Həsənovun həyat yoldaşı Rəbiyyə Həsənova da övladlarının üzərində yarpaq kimi əsən ismətli Azərbaycan qızıdır. Əlbəttə, onun üçün də şəhid həyat yoldaşı barədə danışmaq çox çətindir. Ancaq xahişimizi nəzərə alır, təmkinini toplayıb deyir:
- Tural haqqında dastanlar yazılsa belə, azdır. Allah bu çətin imtahan qarşısında bizi utandırmasın. Arzum budur ki, şəhid həyat yoldaşımın bizə qoyduğu əmanətləri ürəyimiz istəyən kimi, özünün istədiyi şəkildə böyüdüb, boya-başa çatdıra bilək. Bu yolda Allah hər birimizə dözüm, səbr versin. Allah bütün şəhid yoldaşlarına səbr versin.
...Zaman su kimi axıb gedir. Artıq üç ildir Turalsız ömür yaşayırıq. Onsuz yaşamaq çox çətindir. Lakin onun yoxluğuna heç cür inana bilmirik. Elə bilirik, haradasa, uzaq bir səmtdə səfərdədir...
Zamanla yaralar sağalır deyirlər. Ancaq belə deyil. Zaman hər yaranın üstünü örtə bilmir...
Bizim üçün hər şey Turalla gözəl idi. Onda ailəmiz bütöv idi. O gözəllik də, o bütövlük də Turalla getdi... Tək bir təsəllimiz odur ki, o, şəhiddir. Məkanı Cənnətdir. Hər an bizi öz ruhu ilə qoruyur.
Şəhid yoldaşlarının şəhid yoldaşlarına ürək sözləri bizi də ruhən titrədir və bu təsirdən içimizdə çırpınan misraları dodaqlarımızın arasında var-gəl etdiririk:
Sən də bir şəhidsən, şəhid yoldaşı,
Daim Vətən adlı dayaq üstə dur.
Alnına xətt çəkib ölüm, sənin də,
Onun acığına ayaq üstə dur.
Qoyma gözdən salsın həyatı, təklik,
İnsan mərd olanda, mətin görünər.
Sənin pak adında bir ucalıq var; -
Sanmıram, bu, sənə çətin görünər.
Mərdsən, mərdanəsən, mətinsən, bacım,
Məndə hər şəhidə heyrət hissi var.
Ayaq basdığın yer qiblədir, düzü,
Orda dəyanət var, qeyrət hissi var.
Daha əmanətdi bu ömür sənə,
İndi qubar tutmuş gözünlə öyün.
Sən, ey bu Vətənin qəhrəman qızı,
Sən də bir şəhidsən, özünlə öyün!...
***
Vətən elə bir afətdir ki, uğrunda həmişə qırğınlar, odlu müharibələr olur. Bu, o anlama gəlir ki, bu afət üçün həm də minlərlə insan şəhidlik zirvəsinə ucalır... Hər şəhid üçün də (ən azı) bir can özünü fəda edir. Deməli, bir savaşda 1000 deyil, 2000 insan həlak olur. Bu, təxmini qənaətdir; çünki hər şəhid üçün bəlkə də beş-on nəfər özünü həyatdan təcrid edir...
Mingəçevirli qardaşlar Musa və Turalın içindəki qeyrət hissini görənlər də əmin idilər ki, Vətən artıq öz sabahına güvənə bilər. Çünki onlar hələ müharibə başlamamışdan döyüşə can atır, düşməndən intiqam almaq istəyirdilər. Müharibə başlayar-başlamaz hər iki qardaş bu missiyanı yerinə yetirmək üçün özlərini səfərbər etdilər, göstərdikləri şücaət sayəsində əbədiyyətin ən uca fövqündə qərar tutdular. İndi hamı onların bu cəsarətini Vətənə, torpağa ibadətləri kimi mənalandırır... Çünki şəhid qardaşlar mənasını çox dürüst bildikləri amal uğrunda cihada qalxmışdılar...
...Eşidəndə ki, Musa Həsənov şəhid olandan bir neçə ay sonra kiçik qızı İnci də vəfat edib, çox təsirləndik. Bilmək istədik, bu, ata-bala sevgisidir, yoxsa bir həyat zərurəti?! Çünki mənəvi ibadətlər bəzən ailələrə də aşkar sirayət edir. Bu zaman ailə üzvlərində mənəvi bağlılıqlar artır. Heç şübhəsiz, körpə İncinin atasından sonra dünyadan köçməsi də elə bu aktual prosesin bir səciyyəsidir...
Biz ruhlar aləmindən xəbərsizik, ancaq əmin olmaq istəyirik ki, körpə İnci atasının olduğu yerdədir, onun qoynunda təsəlli tapır.
Biz onun şəkillərdən boylanan məsum çöhrəsində də bunu aydın görürük... Ata istəyi övlad sevgisi ilə ünsiyyət qurduqca həyatın təzadları da təəccüb doğurur. 2020-ci ildə Musanın, bir neçə ay sonra da qızı İncinin həyata vida etməsi labüd gerçəklərə işarədir.
(Kim bilir, daha neçə şəhidin övladı özündən sonra vəfat edib, sanki atasız həyatı qəbul etməyib...).
Bəlkə göyərçin balamız, körpə İnci də bilirdi ki, Vətən-torpaq səcdə yeridir. Atası Musa bu səcdəgah uğrunda şəhid olub, bu uca məbəddə əbədi uyumaq xoşbəxtliyi əldə edib.
Yerin behişt olsun, körpə bala...
(Ardı var)
Hikmət Məlikzadə
