İKT-nin hərbdə ağıllı tətbiqi - Vətən müharibəsi təcrübəsi...

Ölkədə informasiya texnologiyalarının inkişafı çox mühüm məna kəsb edən, eyni zamanda siyasi əhəmiyyəti olan məsələdir. İnformasiya ehtiyatlarından istifadə şəffaflığın və operativliyin təmin olunması baxımından vacib əhəmiyyətə malikdir. İnformasiyanın düzgün emalı və lazımi istiqamətdə ötürülməsi zənciri mühümdür. Nəzərə almaq lazımdır ki, son teknoloji proseslər nəticəsində informasiya emalı müasir texnologiyalardan istifadə edilərək aparılır. Onu da qeyd etmək istərdim ki, intellektual potensiala malik olmayan dövlətlərin nüfuzu aşağı olur.

Vətən müharibəsi də bir daha sübut etdi ki, təkcə iqtisadiyyat və siyasətdə deyil, informasiya texnologiyalarının inkişafı hərbi sferada da önəmlidir. Peyk sisteminə malik, müasir informasiya texnologiyalarından düzgün istifadəni bilən ölkələrin müharibəni qazanma ehtimalı daha çoxdur. Bunun üçün dövlətin güclü kadr potensialı olmalıdır. Unutmaq olmaz ki, bugünkü dünya informasiya dünyasıdır. Hazırda informasiyaya çatmaq çətindir, ona görə də texnologiyanın inkişafı olduqca vacibdir. Ciddi siyasi əhəmiyyətə malik olan informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı istiqamətində görülən tədbirlər intensivləşdirilməlidir. Sözsüz ki, ölkədə bu istiqamətdə mühüm işlər həyata keçirilir. Bu, həm iqtisadi və siyasi, həm də hərbi baxımdan mühüm əhəmiyyətə malik amildir. 

Məsafədən müşahidə peykimizin imkanları 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə ölkəmizə böyük üstünlüklər qazandırdı 

Hərbi-siyasi şərhçi Ramil Məmmədli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycan sayca 4-cü peykini istifadəyə verməsi ilə bağlı araşdırmalara başlayıb: 

“Müvafiq qurum olan “Azərkosmos” tərəfindən həyata keçirilən araşdırmalar yeni məsafədən müşahidə peykinin orbitə buraxılması imkanları ilə bağlıdır.

Son illərdə dünyada həm telekommunikasiya, həm də müşahidə peyklərinin sayı sürətlə artır və imkanları genişlənir. Bu da öz növbəsində Azərbaycanda müasir kosmik sənayenin trendlərini daha yaxından müşahidə etməyə imkan verir. Hazırda “Azerspace-1”, “Azerspace-2” və “Azersky” peyklərinin resurslarının daha aktiv istifadə olunması üçün fəal işlər görülür.

Eyni zamanda ölkəmizin Yer müşahidəsi sahəsində peyk xidmətlərinin davamlı olması məqsədilə bazar araşdırmaları aparılır. Bununla əlaqədar olaraq “Azərkosmos” Azərbaycanın yeni, Yerin məsafədən müşahidəsi sisteminə tələblərin formalaşdırılması üzərində işləyir. Qeyd edək ki, hazırkı mərhələdə bu sistemin bir neçə kiçik peykdən ibarət olaraq peyk qruplaşması formasında fəaliyyət göstərməsi imkanları nəzərdən keçirilir. Təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində geniş istifadə olunan “Azersky” – məsafədən müşahidə peykimizin imkanları həm 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə, həm də post-müharibə dövründə ölkəmizə böyük üstünlüklər qazandırdı”.

Prezident 366 tankın məhv edilməsi və ya qənimət kimi götürülməsində “Bayraktar”ın rolunu vurğulayıb 

Ekspertin sözlərinə görə, istər İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə, istərsə də ondan sonrakı dönəmdə dünyanın bir çox ölkəsi hərbi strategiyasını yenidən nəzərdən keçirməyə başladı: “Buna səbəb Azərbaycan Ordusunun müharibədə ilk dəfə geniş miqyasda süni intellektdən – pilotsuz uçuş aparatlarından, idarəolunan raketlərdən istifadə etməsi olub. Azərbaycanın istifadə etdiyi Türkiyə istehsalı “Bayraktar TB2” zərbə PUA-sı, İsrail istehsalı “Harop” kamikadze dronu, habelə “Spayk” tankəleyhinə daşınabilən raket kompleksi döyüşlərdə ağır texnikanın, xüsusilə manevr qabiliyyəti mürəkkəb olan tankların effektivliyini sual altında qoyub. Belə ki, Azərbaycan Ordusundakı süni intellektli silahların vasitəsilə Ermənistan tanklarının mütləq əksəriyyəti məhv edilmiş və ya sıradan çıxarılmışdı. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev İkinci Qarabağ müharibəsində 366 tankın məhv edildiyini və ya qənimət kimi götürüldüyünü bildirərək burada “Bayraktar”ın rolunu da vurğulayıb: “Bayraktar TV2” PUA-ları düşməni vahiməyə salırdı, bu səbəbdən qənimət kimi götürdüyümüz tankların bir qismi qeyri-döyüş şəraitində əldə olunub. Erməni ekipajları “Bayraktar TV2” PUA-larından elə qorxurdular ki, hansısa mövqeyə çıxdıqdan sonra tanklarını tərk edib qaçırdılar”.

Hərbi arsenalımızdakı dron ordusu 

Azərbaycan ordusu bir çox pilotsuz aparatlardan və digər modellərdən istifadə edir.

ABŞ-ın Bard Kollecinin hərbi pilotsuz təyyarələri üzrə tədqiqat mərkəzinin verdiyi məlumata görə, bir il əvvəl Azərbaycan ordusunun ixtiyarında İsrail istesalı olan Heron TP (2 ədəd) və Hermes 4507 (10 ədəd), Sky Striker (100 ədəd) və Harop (50 ədəd) kəşfiyyat və keşikçi pilotsuz aparatları olub.

Bundan əlavə, eyni mənbəyə görə, İsrail ilə Azad Systems adlı birgə müəssisədə Azərbaycanda kəşfiyyat dronu Aerostar və "kamikadze" Orbiter1K və Orbiter-3 istehsal olunub. Nəhayət daha iki uzaq mənzilli Hermes 900 dronu Sahil Mühafizəsi xidmətində olub.

London Kral Kollecinin Hərbi Tədqiqatlar Fakültəsinin aspirantı, hərbi ekspert Rob Lee-nin BBC Rus Xidmətinə verdiyi məlumata görə, Qarabağdakı münaqişənin indiki gərginləşməsində pilotsuz aparatlardan istifadənin əsas fərqləndirici cəhəti raket-bomba silahı daşıyan hücum dronlarının tətbiq olunmasıdır. Əvəllər Azərbaycan həmin məqsədlər üçün yalnız "kamikadze" dronlardan istifadə edirdi.

Ermənistanın yaydığı videolardan birində zenit raket ilə bir təyyarənin vurulduğu göstərilib. Həmin təyyarənin silueti ən çox Sovet İttaifaqının An-2 təyyarəsini xatırladır. Mətbuatda bunun Qarabağın hava hücumundan müdafiəsinin atəş mövqelərini aşkarlamaq məqsədilə hazırlanmış həmin təyyarənin pilotsuz versiyası ola bilməsi barədə fərziyyələr irəli sürülüb.

Göründüyü kimi, Azərbaycanın hərbi arsenalına İKT nailiyyətlərini qatması bizə böyük üstünlüklər qazandırıb.

Məhəmmədəli QƏRİBLİ
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.