Tranzit daşımalarından ölkəmizə yeni milyardlar gələcək...
Bu günlərdə İran ilə Hindistan arasında “İranın Çabahar limanının inkişafı üçün əməkdaşlıq haqqında” sənəd imzalanıb. Sənəd Hindistanın xarici işlər naziri Subramaniam Cahşenkarın İrana səfəri çərçivəsində imzalanıb. İran tərəfindən sənədi yol və şəhərsalma naziri Mehrdad Bazarpaş imzalayıb.
Sənədə əsasən, tərəflərin iştirakı ilə işçi qrup yaradılacaq. İşçi qrup Çabahar limanının tranzit, yükaşırma imkanının artırılmasına və texniki təchizat məsələlərinə baxacaq. Mehrdad Bazarpaş bildirib ki, Çabahar limanının inkişafı Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin də tranzit imkanlarını artıracaq. Qeyd edək ki, Çabahar limanı Şimal-Cənub dəhlizinin formalaşmasında böyük rol oynayır. Hindistanın Mumbai limanından yüklər İranın Çabahar limanına, buradan isə Qəzvin-Rəşt-Astara (İran)-Astara (Azərbaycan) dəmir yolu ilə Rusiya və Avropa ölkələrinə daşınacaq. Bu da o deməkdir ki, Azərbaycan beynəlxalq layihədə tranzit ölkə kimi çıxış edir. Sözügedən limanın yükaşırma imkanı isə artıq 8 milyon tonu keçib. Mehrdad Bazarpaş bildirib ki, liman uzaq ölkələrlə dəniz ticarətinin inkişafına təkan verməklə yanaşı, həm də Şimal-Cənub dəhlizinin fəaliyyətində mühüm rol oynayır. Bu liman İranın qonşu dövlətlərlə nəqliyyat, tranzit, ticarət sahəsindəki əlaqələrini artırır. Məlumat üçün onu da qeyd edək ki, Çabahar limanı 7 min 2 kilometrlik Şimal-Cənub dəhlizinin başlanğıcı hesab olunur. Çabahar İranın okeana yeganə çıxışı olan limanıdır. Limanın tam gücü ilə işləməsi üçün Rəşt-Astara dəmir yolu istifadəyə verilməlidir. Bu arada qeyd edək ki, Rəşt-Astara dəmir yolunun tikintisinin davam etdirilməsi istiqamətində Rusiya ilə aparılan danışıqlarda texniki məsələlər razılaşdırılıb. Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin əsasını təşkil edən Rəşt-Astara yolu Qəzvin-Rəşt-Astara (İran)-Astara(Azərbaycan) dəmir yolunun davamıdır. Asiya ilə Avropanı nəqliyyat baxımından birləşdirəcək bu dəhlizin formalaşması nəticəsində İran, Azərbaycan və Rusiyanın tranzit yükdaşıma imkanları artacaq. Cənub Şərqi Asiya ölkələrindən daşınan yüklər Hindistanın Mumbai limanına, buradan isə İranın Çabahar və Bəndər-Abbas limanlarına daxil olacaq. Bu limanlardan isə yüklər qatarla yuxarıda qeyd olunduğu kimi Qəzvin-Rəşt-Astara (İran)-Astara (Azərbaycan) dəmir yolu ilə Azərbaycan ərazisindən keçərək Rusiya və Avropaya daşınacaq. İranın Prezident Administrasiyasının rəhbərinin müavini Məhəmməd Cəmşidi bir müddət əvvəl İSNA informasiya agentliyinə verdiyi müsahibədə qeyd edib ki, Şimal-Cənub dəhlizinin gətirəcəyi gəlir neft satışından əldə olunan gəlirə bərabər olacaq. Onun sözlərinə görə, dəhlizin illik gəliri 20 milyard dollar həcmində olacaq. İranın “Jam-e Jam” qəzeti dəhlizi “ticarətin qızıl yolu” adlandıraraq qeyd edir ki, 162 kilometrlik Rəşt-Astara yolu Rusiya ilə Hindistan arasında yükdaşımaları asanlaşdıracaq. Rusiya bu yolun tikintisinə 1,6 milyard avro həcmində sərmayə yatırması təsadüfi xarakter daşımır. Azərbaycan da Şimal-Cənubun formalaşmasında tranzit ölkə kimi əsas rol oynayan ölkədir. Bu dəhlizin Azərbaycan üzərindən keçməsini nəzərə alan dövlət böyük infrastruktur layihələri həyata keçirib. Bakı Beynəlxalq Ticarət limanının yükaşırma qabiliyyətinin artırılması ilə yanaşı, Ələt-Astara avtomobil yolu yenidən qurulub. İran Astarası ilə Azərbaycan Astarası arasında yeni dəmir yolu körpüsü tikilərək istifadəyə verilib, Astaraçay üzərində yeni avtomobil körpüsünü tikintisi başa çatıb. Bütün bunlarla yanaşı “Azərbaycan Dövlət Dəmir Yolları” QSC İranın Astara şəhərində yük terminalının tikintisini davam etdirir.
Azərbaycanın hələ SSRİ dövründən Rusiya ilə dəmir və avtomobil yollarına malik olması onun tranzit imkanlarını səmərəli edib. Mütəxəssislərin hesablamalarına əsasən, Şimal-Cənub dəhlizi fəaliyyətə başladıqdan sonra Azərbaycan ildə 2,5-3 milyard dollar tranzit gəlir əldə edəcək. Qeyd edək ki, hesablamalara görə, Şimal-Cənub dəhlizinin yükdaşıma potensialı 2030-cu ilə qədər 14,6 milyon tondan 24,7 milyon tona qədər artacaq. Bu isə Azərbaycanın bölgənin ən əsas tranzit və logistik mərkəzinə çevrilməsinə böyük təkan verəcək. Daha bir mühüm layihə uzaq Çini Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya, Qafqaz və Türkiyə vasitəsilə birləşdirən multimodal Orta Dəhlizdirki, bu da Azərbaycanın iqtisadi maraqlarını əks etdirən irihəcmli beynəlxalq layihədir. Bu dəhlizin əhəmiyyətini artıran məsələlərdən biri Rusiya-Ukrayna müharibəsidir. Çünki Rusiya vasitəsilə Asiyadan Avropa İttifaqı bazarlarına məhsulların tədarükündə problemlərin yaranması Orta Dəhlizə olan marağı daha da artırıb. Bu baxımdan dəhlizin fəaliyyətinin gücləndirilməsi Qərb ilə Şərq arasında təbii körpü rolunu oynayan Azərbaycan üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Şərq-Qərb dəhlizi Xəzər dənizini Gürcüstan vasitəsilə Qara dənizlə, Türkiyə ərazisindən Aralıq dənizi ilə birləşdirir. Bu isə Mərkəzi Asiya ölkərindən, Çindən Türkiyəyə və onun ərazisi ilə Avropaya yüklərin daşınması üçün imkanlar yaradır. Ümumiyyətlə, Cənubi Qafqaz regionunda bütün nəqliyyat kommunikasiyalarının, o cümlədən Şimal-Cənub və Şərq-Qərb dəhlizlərinin, həmçinin Zəngəzur dəhlizinin açılması bu regionda iqtisadi inkişafa, siyasi əlaqələrin möhkəmlənməsinə və sülhün bərqərar olmasına öz töhfəsini verəcək. Bu, qarşılıqlı faydalı ticarət və investisiyalar üçün yeni imkanlar açacaq, həmçinin Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında əməkdaşlığı gücləndirəcək. Azərbaycan burada həlledici rol oynayaraq, tranzit daşımalarından bpyük gəlir əldə edəcək.
Ramil QULİYEV
