60-cı prezident seçkiləri ABŞ demokratiyası üçün fəlakət ola bilər...

ABŞ-da bu il noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkiləri fonunda ölkədə siyasi müstəvidə proseslərin daha gərgin xarakter aldığı müşahidə edilir. Xüsusən də ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın seçkilər ərəfəsində məhkəməyə cəlbi bu ölkədə demokratiyaya böyük zərbə hesab olunur.

Qeyd edək ki, Trampa qarşı ikisi federal, ikisi isə əyalət səviyyəsində olmaqla ümumilikdə 4 fərqli məhkəmə prosesi davam edir. Bu arada Donald Tramp, hakimin qadağasına baxmayaraq, dələduzluq işi üzrə məhkəmə iclasında yekun söz deyib: “Burada baş verənlər mənə qarşı saxtakarlıqdır”. Hakim çıxışını yarımçıq kəsənə qədər siyasətçi müdafiə masasından təxminən 5 dəqiqə danışıb. Tramp özünün təqsirsizliyinə müraciət edərək, seçkiyə müdaxilə edən kimsə tərəfindən təqib edildiyini iddia edib və həmçinin təzminat tələb edib. Amerikanın keçmiş liderinin sözlərinə görə, ona qarşı açılan cinayət işləri “siyasi cadugər ovu”na nümunə oldu: “Faktlar ondan ibarətdir ki, maliyyə hesabatları mükəmməldir, bizim əleyhimizə heç bir şahid yoxdur”. Onun sözlərinə görə, Bayden administrasiyası heç bir ölkə ilə düzgün siyasət yürütmür və buna görə bütün dünya müharibəyə məruz qala bilər: “Seçkiyə yaxın olsaq da, vəziyyət dəyişə bilər. On ay ərzində ölkəmizi tamamilə məhv edə bilərlər”. O, prezident kimi etdiyi hərəkətlərə görə təqibdən toxunulmazlığa sahib olması lazım olduğunu qeyd edib. Tramp bu xüsusda bildirib: “Mənim toxunulmazlığım yoxdursa, hiyləgər Co Baydenin də toxunulmazlığı olmamalıdır”. Tramp Baydeni sərt şəkildə tənqid etməkdən də çəkinməyib. Belə ki, Tramp Rusiya və Çin liderləri Vladimir Putin və Si Cinpini çox ağıllı insanlar adlandırıb: “ABŞ prezidenti Cozef Bayden iki cümləni birləşdirə bilmir və bizi nüvə silahına malik ölkələrin liderləri ilə danışıqlarda təmsil edir. Putin və Si Cinpin çox ağıllı insanlardır. Ağıllı deməyimə media nifrət edir, amma sizə deyim ki, onlar çox ağıllı və çox hiyləgərdirlər”. Bundan əvvəl Tramp Rusiya lideri Vladimir Putinlə yaxşı münasibətlərə malik olduğunu və ABŞ administrasiyasının rəhbəri postunu tutsaydı, Ukraynadakı münaqişənin qarşısını ala biləcəyini bildirmişdi. Eks-prezident özünü Amerikanı xilas edə biləcək yeganə şəxs adlandırıb: “Belə olan halda üçüncü dünya müharibəsindən söhbət gedə bilməz”. Tramp Baydeni “Amerika demokratiyasının məhvedicisi” adlandırıb: “Co Bayden Amerika demokratiyasının müdafiəçisi deyil. Co Bayden Amerika demokratiyasını dağıdan şəxsdir. Onun adamları Amerika xəyalını məhv ediblər. Onların vəzifədə olması ilə Amerika arzusu ölüb”.

Bunlara cavabında ABŞ prezidenti Co Bayden bildirib ki, sələfi Donald Tramp ölkəsi üçün təhlükədir: "Tramp artıq niyyətini gizlətmir. O, sadəcə olaraq aqressiv bəyanatlar verir. Tramp özünün təyin etdiyi məhkəmə tərəfindən adam öldürdüyü faktını belə söyləməkdən qürur duyur, ədalət məhkəməsindən xilas olmaq üçün yenidən seçkilərə qatılır. Tramp və onun Respublikaçılardan ibarət komandası Amerika demokratiyasını məhv etməkdə qərarlıdır”. Bayden Trampı Avropa və bütün dünya üçün də təhdid adlandırıb. Bu arada “Politico” qəzeti yazır ki, Tramp hələ 2020-ci ildə Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Lyayen ilə təkbətək söhbətində qorxulu açıqlamalar verərək deyib: “Avropa İttifaqına hücum edilərsə, ABŞ ona kömək etməyəcək. Siz başa düşməlisiniz ki, Avropaya hücum edilərsə, biz heç vaxt sizin köməyinizə gəlməyəcəyik və sizə dəstək verməyəcəyik”. Baydenin seçki qərargahı bu fikirlərinə görə Trampı tənqid edib. Bayden kampaniyasının rəsmisi Ammar Moussa “Politico”ya deyib: "Onun məqsədlərinə çatmazsa, müttəfiqlərimizi tərk edəcəyi fikri, Donald Tramp haqqında artıq bildiklərimizi bir daha vurğulayır: onu maraqlandıran yeganə şəxs özüdür". Demokrat prezidentin qərargahının əməkdaşının fikrincə, amerikalılar Trampı yenidən seçməməlidirlər, çünki onun NATO-nu zəiflətməklə bağlı hədələri və “Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə isti davranışları” ABŞ-ın milli təhlükəsizliyinə və Vaşinqtonun dünya səhnəsindəki nüfuzuna xələl gətirmək riski daşıyır. Beləliklə, ABŞ tarixində bu il keçiriləcək 60-cı prezident seçkiləri görünməmiş yeniliklər vəd edir. Əvvəllər heç vaxt ölkənin iki böyük partiyasından birinin aparıcı namizədi namizədliyinə qadağa qoyulacağı ilə hədələnməmişdi. Əvvəllər heç vaxt prezidentliyə aparıcı namizəd çoxsaylı cinayət təqibinin hədəfi olmayıb. Əvvəllər heç vaxt belə bir namizəd seçki kampaniyası aparmalı və eyni zamanda iki məhkəmə prosesində potensial cavabdeh olmalı olmayıb. Əvvəllər heç vaxt prezidentliyə aparıcı namizəd öz cinayət təqibindən əsas kampaniya arqumenti kimi istifadə etməyib. Belə bir namizəd əvvəlki seçkilərdə aşkar məğlubiyyətə baxmayaraq, öz qələbəsində israrlı olmaq və məğlubiyyəti etiraf etməmək üçün heç vaxt belə tükənməz əzm nümayiş etdirməyib. Minnesota Universitetinin politoloqu Larri Ceykobs  qeyd edir ki, indi Amerikanın yandırılmış qoruyucu ilə barıt çəlləyinin üstündə oturduğu hissi var: “Son bir neçə ay ərzində aparılan ictimai rəy sorğularına görə, Tramp təxminən Baydenlə bərabərdir və ya bəlkə də bir az irəlidədir. İnsanlar Trampı sevdiyi üçün yox, Bayden çox populyar olmadığı üçün belə nəticə var. Ona görə də Trampın 2016-cı ildə olduğu kimi seçkilərdə qalib gəlmə şansı var. Düşünürəm ki, belə bir nəticənin olma ehtimalı bəzi insanların düşündüyündən bir qədər aşağıdır. Çünki ilk növbədə, Tramp cinayət işi üzrə mühakimə olunarsa, sorğular göstərir ki, bu ona zərər verə bilər. İkincisi, son bir neçə ayda ictimaiyyətin diqqətinin böyük hissəsi İsraillə HƏMAS arasındakı müharibə nəticəsində Trampdan yayınıb. Lakin seçki ciddi şəkildə başlayanda diqqət Trampa qayıdacaq”.

Nahid SALAYEV