Vasitəçilərsiz Azərbaycan - Ermənistan danışıqları zərurətə çevrildi...
Bu gün Azərbaycan Ermənistanla sülh danışıqlarının ikitərəfli əsasda aparılmasını istəyir. Çünki bu, daha effektivdir və nəticələr də bu halda daha tez əldə oluna bilər.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev yanvarın 10-da yerli telekanallara müsahibəsində bu məsələyə toxunaraq mühüm açıqlamalar verib: “Ermənistan istəyir ki, bu sülh müqaviləsinin zəmanətçiləri olsun. Biz hesab edirik ki, buna heç bir ehtiyac yoxdur. Bu, iki suveren dövlət arasında imzalanacaq sülh müqaviləsidir. Biz orada heç bir zəmanətçilərə ehtiyac duymuruq və əgər bu, ikitərəfli formatda imzalanacaqsa, imzalanmalıdır. Əgər kimsə kömək etmək istəyirsə, biz buna da etiraz etmirik. Ancaq bu kömək elə olmalıdır ki, məcburi olmasın. Çünki bəziləri indi yarışa çıxıblar ki, danışıqlar bu ölkədə keçirilsin, o ölkədə keçirilsin, ya üçüncü ölkədə keçirilsin. Bu, bir qədər geosiyasi rəqabətə bənzəyən bir şeydir. Mən bunu istəməzdim. Mən ümumiyyətlə istəməzdim ki, Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri geosiyasi mövzuya çevrilsin. Bu bizim iki ölkə arasındakı məsələmizdir, özümüz də bunu həll etməliyik. Əgər razılığa gəlsək, sülh müqaviləsi imzalanacaq. Əgər razılığa gəlməsək, deməli, ya danışıqlar davam etdiriləcək, ya danışıqlar dayandırılacaq. Hər iki variant da mümkündür”. Qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda sülh, sabitlik və inkişafın təmin olunmasında maraqlıdır. Ermənistan və Azərbaycan arasında mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulması tamhüquqlu regional normallaşma yolu ilə təhlükəsiz, sabit və firavan Cənubi Qafqazın qurulmasının açarıdır. Azərbaycan qarşı tərəfə sülh sazişi imzalamaq təklifi edən ölkədir. Rəsmi Bakının mövqeyi bundan ibarətdir ki, iki ölkə gələcək münasibətləri barədə qərarı birlikdə verməlidir. Azərbaycan sülh müqaviləsinin mümkün qədər tez imzalanması üçün Ermənistanla ikitərəfli əsasda birbaşa danışıqlara hazır olduğunu vurğulayıb. Bu məqsədlə qarşı tərəfə qarşılıqlı məqbul məkanın seçilməsini və ya dövlət sərhədində görüş keçirilməsini təklif edib. Qarabağda keçirilən antiterror tədbirlərindən sonra sülh müqaviləsinin imzalanması üçün imkanlar daha əlverişli hala gəlib. Xatırladaq ki, ötən ay Azərbaycan Prezidenti Administrasiyası və Ermənistan baş nazirinin Aparatının müəyyən razılaşmalara dair birgə məlumat açıqlaması da sülhə doğru ciddi addım kimi qiymətləndirilə bilər. Bu hadisələrin əsas cəhəti ondan ibarətdir ki, tərəflər heç bir vasitəçi olmadan, birbaşa təmaslar nəticəsində bu razılaşamaya nail olublar. Dekabr ayında baş vermiş bu hadisə etimad quruculuğu tədbiri hesab edilə bilər. Eləcə də, ötən ilin noyabrında delimitasiya üzrə komissiyanın görüşünün birbaşa iki ölkə arasında keçirilməsi, konkret nəticənin əldə edilməsi də müsbət inkişaf kimi qiymətləndirilə bilər.
Bütün bunlar fonunda Azərbaycan Ermənistana sülh danışıqlarını ikitərəfli aparmağı təklif edir. Bununla da rəsmi Bakı bu prosesdə heç bir vasitəçini istəmədiyini önə çəkib. Azərbaycan bundan əvvəl Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə iki görüşdən və Vaşinqtonda xarici işlər nazirləri səviyyəsində müzakirələrə qatılmaqdan imtina edib. Bu qərarlar müzakirələrə Türkiyənin də qatılmasına imkan verilməməsi və rəsmi Vaşinqtonun mövqeyinin onları qane etməməsi ilə izah edilib. Beləliklə, Azərbaycan hazırkı mürəkkəb şəraitdə, regionun maraqlarını regiondan kənar hegemon aktorların manipulyasiya etdiyi bir vaxtda çox düzgün və çox praqmatik təklifi irəli sürüb. Hesab olunur ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında birbaşa görüşlər vasitəsilə əldə olunacaq barış ən etibarlı sülh olar. Üçüncü, dördüncü tərəflərin zəmanəti ilə sülh əldə olunarsa, mütləq həmin tərəflərin də həmin sülh prosesində maraqlarının nəzərə alınması lazım gələcək. Bu da əsas tərəflərin maraqları ilə üst-üstə düşməyə bilər. Elə politoloq Qabil Hüseynli də sülhyaratma prosesi üçün görüşlərin ikitərəfli formatda həyata keçirilməsinin məqsədəuyğun olduğunu bildirib. O, “report”a açıqlamasında deyib ki, praktika da ikitərəfli görüşlərin daha səmərəli olduğunu sübut edir. Q.Hüseynli Prezident İlham Əliyevin yerli telekanallara müsahibəsində səsləndirdiyi fikirlərə diqqət çəkərək vurğulayıb ki, Azərbaycanın vasitəçiyə ehtiyacı yoxdur: “Prezident İlham Əliyev bir daha bildirdi ki, bizim hansısa vasitəçiyə ehtiyacımız yoxdur, amma kimlərsə sülhyaratma prosesinə kömək etmək istəyirsə, onun da əleyhinə deyilik. Ona görə də bu məsələ ətrafında Ermənistan nə düşünür-düşünsün, bizim qərarımız qətidir”. Siyasi şərhçi, həmçinin, Ermənistanın özünə himayədar axtardığını da söyləyib: “Ermənistan özünə Fransanı axtarır, Qərb dövlətlərinə söykənərək Azərbaycana təzyiq göstərmək istəyir. Azərbaycan isə bu oyuna getməyəcək. Əgər Ermənistan sülh istəyirsə, Azərbaycan tərəfi ilə əməkdaşlıq etməlidir. Biz onlara ziyanlı bir şey təklif etmirik. Sadəcə olaraq istəmirik ki, kimsə bizim başımızın üstündə durub əmr versin, yaxud da kənardan müdaxilə edərək göstəriş versin. Azərbaycanın buna ehtiyacı yoxdur”.
Tahir TAĞIYEV
