Yaxın Şərq müharibəsi Livana və İrana yaxınlaşır...
“Qəzza zolağında döyüşlər 2024-cü ildə də davam edəcək”. Bunu İsrailin Baş Qərargah rəisi Herzi Halevi hərbçilərlə görüşündə deyib. Halevi qeyd edib ki, İsrail ordusu İordan çayının qərb sahilində sayıqlığını davam etdirəcək, həmçinin şimalda “Hizbullah” partiyasının silahlı birləşmələri ilə mübarizə aparacaq: “Biz bütün il Qəzzada mütləq döyüşəcəyik”.
Bu arada İsrail ordusu “Hizbullah” silahlı qruplaşmasının İsrailin şimalında hava nəqliyyatına nəzarət bazasını vurduğunu bildirib. Eyni zamanda İsrail İranın dəstəklədiyi bu qruplaşma ilə daha bir müharibə xəbərdarlığı edib. Livanla sərhəddə döyüşlərin qızışması İsrailin Qəzzada HƏMAS radikal qruplaşması ilə müharibəsi fonunda baş verir. ABŞ və Avropa HƏMAS-ı terrorçu sayır. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken də məsələ ilə bağlı bədbin fikirlər səsləndirir: “Bu münaqişə asanlıqla metastaz verə, təhlükəsizliyi daha da zəiflədə, daha çox əziyyətə səbəb ola bilər”. Hazırda görünən budur ki, artıq “Hizbullah” da müharibəyə daxil olmağa hazırlaşır. Bu da öz növbəsində İsrailin Livan ərazisində “Hizbullah” mövqelərini vurması demək olacaq. Belə olan halda İranın da savaşda daha yaxından iştirakı qaçılmaz sayılır. Çünki “Hizbullah”ın əsas təminatçısı məhz İrandır. Bütün bunlar da ABŞ-ı narahat edən əsas məqamlardır. Hələlik “Hizbullah” tədricən aktiv döyüşlərə daxil olur. İsrail ordusu Meron dağındakı bazaya “Hizbullah”ın zərbəsini bunun göstəricisi hesab edir. İndilikdə İsrail bu zərbənin havadan müdafiəyə təsir göstərmədiyini, hərbçilər arasında itki olmadığını, dəyən ziyanın tam aradan qaldırılacağını bildirib. Ancaq buna baxmayaraq, bu, “Hizbullah”ın İsrailin Qəzza müharibəsi ilə paralel apardığı döyüşlərdə ən ciddi hücumlardan sayılır. Toqquşmalar nəticəsində on minlərlə israilli Livanla sərhəd yaxınlığındakı icmaları tərk edib. “Hizbullah” raket hücumunu ötən həftə Beyrutda HƏMAS-ın aparıcı liderlərindən birinin qətlinə ilkin reaksiya adlandırıb. Qətlin arxasında İsrailin durduğu güman edilir. İsrail ordusunun baş qərargah rəisi, polkovnik-leytenant Herzi Halevi deyib ki, “Hizbullah”a hərbi təzyiq artır: “Bu səmərəli olmasa, biz daha bir müharibəyə girəcəyik”. İsrail şimalda döyüşləri, əsasən məhdudlaşdırmağa çalışır. “Hizbullah”ın hərbi gücü HƏMAS-dan artıqdır. Ancaq İsrail liderləri səbrlərinin tükəndiyini, gərginlik diplomatik yolla həllini tapmasa, gücdən istifadəyə hazır olduqlarını deyirlər. Bu xüsusda baş nazir Binyamin Netanyahu qeyd edib: “Təklif edirəm, “Hizbullah” HƏMAS-ın son aylar öyrəndiklərindən dərs çıxarsın. Heç bir terrorçu toxunulmaz deyil. Biz vətəndaşlarımızı müdafiə edəcək, şimalda yaşayanları təhlükəsiz şəkildə evlərinə qaytaracağıq”.
Xatırladaq ki, HƏMAS oktyabrın 7-də İsrailin cənubuna girərək 1.200 nəfəri qətlə yetirib, 240 nəfəri girov götürüb. Bundan sonra İsrail Qəzzanı bombalamağa başlayıb. Müharibə başlayandan Qəzzada 23 minə yaxın şəxsin öldürüldüyü, azı 58 min nəfərin yaralandığı bildirilir. İsrail mülki itkilərə görə HƏMAS-ı günahlandırır, onun sıx məskunlaşmış ərazilərdə fəaliyyət göstərdiyini bildirir. Ötən il oktyabrın 7-dən bəri “Hizbullah” da İsrailin şimal sərhədi boyunca döyüşlərə başlayıb. Silahlı qruplaşma məqsədinin Qəzzaya təzyiqi azaltmaq olduğunu deyir. Hərəkatın baş katibi Həsən Nəsrullah qeyd edir ki, “Hizbullah” üç ay ərzində İsrailə qarşı 670-dən çox əməliyyat həyata keçirib. Nəsrullahın sözlərinə görə, bu müddət ərzində “Hizbullah” döyüşçüləri İsrailin 48 sərhəd mövqeyinə zərbə endirib. İsrail rəsmiləri bildirir ki, artıq diqqəti Qəzzadan Livana keçirməyin vaxtıdır. Rəsmilərin sözlərinə görə, İsrail ordusu müdafiədən hücuma keçməlidir. Onların fikrincə, diplomatiya işə yaramır, “Hizbullah” qruplaşması təzyiqi hiss etməlidir: “İsrail öz qüvvələrini Livan cəbhəsində fəaliyyətə hazırlamalı və “Hizbullah”a qarşı müharibə üçün əməliyyat planlarını irəli sürməlidir”. ABŞ Dövlət Departamentində hərbi və mülki məsələlər üzrə müşavir kimi çalışmış Riç Ouzten baş verənlərlə bağlı bildirir: “İran faktiki olaraq, artıq bir müddətdir proksi qüvvələr vasitəsilə İsrailə qarşı və açığını desək, ABŞ-a qarşı Qırmızı dənizdə, İraqda və Suriyada kiçik miqyasda müharibə aparır. Düşünürəm ki, bu, İranın “böyük şeytan” və “kiçik şeytan” (ABŞ və İsrail) adlandırdıqlarına qarşı birbaşa hücum etmək deyil, öz ərazisi və öz rəsmiləri üçün risqi minimuma endirmək üçün dəstəklədiyi qüvvələr vasitəsilə hücum etmək kimi böyük strategiyasının bir hissəsidir. Beləliklə, hesab edirəm ki, oktyabrın 7-də baş verənlər və Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumların artmasından sonra ABŞ və İsrail belə bir nəticəyə gəldilər ki, təmkin göstərilməsi, İran və onun dəstəklədiyi “Hizbullah”, HƏMAS və Husilərin heç bir ciddi cavab təhlükəsi olmadan istədikləri zaman və seçdikləri yerdə hücum etmələrinə bir növ imkan verilməsi uğursuz strategiyadır. Buna görə də indi strategiya bu insanların yaşadığı yerlərdə onlara bədəl ödətməkdir. Bu, İrana zərbə endirilməsi deməkdir. Düşünürəm ki, biz tezliklə Qırmızı dəniz sahillərində nüvə hədəflərinə hücumların şahidi ola bilərik. Beləliklə də, mənim fikrimcə, baş verənlər Qərbin, İsrailin və xüsusilə ABŞ-ın bir əlinin arxada bağlandığını göstərir. Hesab edirəm ki, onlar artıq əlləri arxada bağlı qalmayacaq dərəcədə bu vəziyyətdən kifayət qədər beziblər”. Münaqişənin müddəti, intensivliyi və yayılması ilə bağlı hansı ssenarilərə gəlincə, ekspert bildirir: “Birincisi, Qəzza zolağının özündə hərbi əməliyyatlar gedir. Düşünürəm ki, bu, bir neçə ay və ya bəlkə də həftələr ərzində davam edəcək, çünki HƏMAS-ın hərbi, döyüş və ya terror infrastrukturunun çoxu artıq məhv edilib. Fikrimcə, bir-iki aydan sonra sabitliyə və humanitar əməliyyatlara doğru keçidin şahidi olacağıq. Əgər Livanda “Hizbullah” tərəfindən gərginlik olarsa və ya İran körfəzi və Qırmızı dənizdə müharibə olarsa, bu, müəyyən nöqtəyə qədər eskalasiyaya və aylarla davam edən döyüşlərə səbəb ola bilər. Əgər 1980-ci illərdə İraq və İran arasında baş vermiş müharibənin tarixinə nəzər salsanız, o zaman tanker müharibəsi adlanan müharibə baş vermişdi və orada İranın İnqilab Keşikçiləri Korpusu və onunla əlaqəli kiçik qayıqlar və dəniz qüvvələri beynəlxalq gəmiçiliyə indi olduğu kimi hücum edirdi. Bu, aylarla davam etmişdi, lakin kifayət qədər aşağı intensivliklə. Ona görə də düşünürəm ki, yalnız dar çərçivədə Qəzzaya baxsaq, bir neçə aydan, bəlkə də iki ay, ya da bir ay yarımdan söhbət gedir. Livanda və ya Qırmızı dənizdə daha geniş mənada hərbi əməliyyatların mümkünlüyünə baxsaq, bu, bir neçə ay uzana bilər. Bu, İranın getməyə hazır olduğu risqdir”.
Nahid SALAYEV
