Hansı məsələ Bakı-İrəvan sazişindən kənarda qalacaq...
Abutalıb Səmədov: “Əsas problem delimitasiya və anklavlarla bağlı məsələlərdir”
Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov müsahibəsində bildirib ki, sülh müqaviləsi ilə bağlı bütün əhəmiyyətli təşəbbüslərin müəllifi məhz Azərbaycandır:
“Proses bir tərəfin istəyindən, arzusundan asılı deyil. Burada hər iki tərəfin müvafiq addımlar atması önəmlidir. Azərbaycanın suverenliyi tam bərpa olunduqdan sonra biz Ermənistan siyasi rəhbərliyi tərəfindən səslənən ismarıçları diqqətlə izləyirik. Müəyyən pozitiv ismarışları da eşidirik. Ancaq pozitiv sözlərin və ismarışların verilməsi önəmli olsa da, onların real işlərə transformasiya edilməsi daha önəmli məqamdır”.
Nazir bildirib ki, rəsmi Bakı cari ilin noyabr ayının sonunda İrəvandan sülh müqaviləsi üzrə növbəti təkliflər paketini alıb:
“Bir ay ərzində tərəfimizdən işlənmiş təkliflər paketi Ermənistana təqdim olunub. Proses davam edir. Düşünürəm ki, 2024-cü ildə görüşlər keçiriləcək. Biz bu məsələyə real və nikbin baxırıq. Eyni zamanda biz sülh müqaviləsi barədə danışarkən başa düşməliyik ki, bu, hər şeyin 100 faiz həlli demək deyil. Bu, ölkələr arasında münasibətlərin inkişaf etdirilməsinin əsasını qoya bilər.
Bir günün içərisində Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri Azərbaycan-Gürcüstan münasibətləri səviyyəsinə qədər yüksələ bilməz. Ancaq ən azından, normal qonşuluq münasibətlərinin əsasının qoyulması və iki ölkə arasında açıq münasibətlərin həllinin prinsiplərini müəyyənləşdirən bir saziş ola bilər və olmalıdır”.
Ermənistan XİN rəsmisi açıqlamasında Azərbaycanın onların təkliflərinə cavab verdiyini bildirib.
Göründüyü kimi, Ceyhun Bayramov deyib ki, sülh sazişi hər şey demək deyil. Təxminən hansı məsələlər sazişdən sonrakı dövrə qalacaq?
Müstəqil siyasətçi Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, sülh sazişi artıq yekunlaşmaq üzrədir: “Son illərdə onun imzalanmasına mane olan əsas problemlər aradan qaldırılıb. Həm Paşinyan, həm Alen Simonyan dəfələrlə bəyan etmişdilər ki, sülh sazişinin imzalanmasının qarşısını alan əsas məsələ Qarabağ ermənilərinin hüquq və təhlükəsizliyinin təminatı məsələsidir. Ermənilər beynəlxalq mexanizmləri bu prosesə qoşmaq istəyirdilər. Həm Azərbaycanla Qarabağ erməniləri arasındakı danışıqların beynəlxalq mexanizm vasitəsilə aparılmasını tələb edirdilər, həm də əldə olunan razılaşmaların beynəlxalq mexanizmlər vasitəsi ilə nəzarət edilməsini istəyirdilər. Bunun üçün də Qarabağ ərazisinə müşahidəçilər missiyasının, yaxud Avropa, Qərb sülhməramlılarının daxil edilməsini tələb edirdilər. Bu barədə Azərbaycan Prezidenti də son çıxışlarında danışıb. Təbii ki, Azərbaycan bunları qəbul etmirdi və sülh sazişinin ləngiməsinin də səbəbi bu idi. Artıq bu məsələ aradan qalxıb. Azərbaycanla Ermənistan arasında ciddi sayılacaq heç nə yoxdur. Bunu həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfi bəyan edir. Bəzi məsələlərin sülh sazişinin imzalanmasından sonraya saxlanması barədə Azərbaycan xarici işlər nazirinin də, Ermənistan rəsmilərinin də bəyanatları var. Söhbət nədən gedir? Hələlik yalnız bir məsələ göstərilir. Bu da Azərbaycan və Ermənistan ərazilərinin delmitasiya və demarkasiyasının sülh sazişindən sonraya saxlanılmasıdır və uzun sürən bir prosesdir. Bunu sülh sazişi layihəsinə salmaqla həllinə nail olmaq mümkün deyil. Ona görə də, delmitasiya məsələlərini sülh sazişindən sonraya saxlamaq təklif olunur. Azərbaycanla Ermənistan arasında başqa elə bir problem varmı ki, onu da sonraya saxlamaq mümkün olsun? Güman edirəm ki, yoxdur. Anklav məsələsi müzakirə olunur. O da hər iki tərəfin müzakirə etdiyi və razılığa gəlməyə çalışdığı bir məsələdir. Burda təbii ki, problemlər mövcuddur. Əsas problem ondan ibarətdir ki, əgər anklavlar geri qaytarılsa, ermənilər də Başkəndi qaytarmağı tələb edirlər. Ancaq Azərbaycanın 4 anklavı və Başkənd hər tərəfdən digər dövlətin ərazisi ilə əhatə olunub. İlk olaraq orada insanların yaşaması ciddi problem olacaq. Başkənddə hansısa erməninin yaşaması qeyri-mümkündür. Çünki bütünlüklə Azərbaycanın ərazisi ilə əhatə olunub. Eyni vəziyyət Azərbaycanın 4 kəndi ilə də bağlı ortaya çıxır. Hər tərəfdən Ermənistan ərazisi ilə əhatə olunan kəndlərdir və onların əhalisinin Ermənistandan keçərək Azərbaycan ərazisinə gəlib-getməsi müəyyən problemlər yaradacaq. Eyni zamanda həmin 4 kənd Ermənistanın əsas magistral yollarının üzərində yerləşir. Gürcüstana, Rusiyaya, İrana gedən yollar həmin kəndlərdən keçir. Bu da Ermənistan üçün ciddi problemlər yaradır. Bu məsələlər çox ciddi müzakirə olunacaq məsələlərdir. Əsas problem isə delimitasiya və anklavlarla bağlı məsələlərdir və hansı qərarların qəbul olunacağını yaxın vaxtlarda görəcəyik. Mən düşünürəm ki, yalnız delimitasiya sonraya saxlanıla bilər. Anklavlarla bağlı məsələ sülh sazişində həll oluna bilər. Bu, müzakirələrin nəticəsində ortaya çıxacaq. Ümid edək ki, sülh sazişinin imzalanması çox ləngiməyəcək”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
