COP təsdiqlədi - Azərbaycan "dünya körpüsü" ola bilər...
Azərbaycan yalnız nəqliyyat, ticarət, siyasət və enerji deyil, həm də mədəniyyətlərin qovşağıdır
Azərbaycan həmişə müxtəlif əlamətlərinə görə dünyanın maraq dairəsində olmağı bacarıb. Bu il Bakıda keçirilən COP29 isə bu cəlbediciliyə daha bir rəng qatdı - Azərbaycan həm də qlobal ictimaiyyətə dünyanın xilas edilməsi ilə bağlı mesaj verən ölkə kimi tanındı.
Bakıda BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) Liderlər Sammitinin açılış mərasimində Prezident İlham Əliyev deyib ki, Azərbaycan Şimal ilə Cənub, Qərb ilə Şərqin qovuşduğu ölkədir və bu, təkcə coğrafiya ilə bağlı deyil: "Biz müxtəlif beynəlxalq iştirakçılar arasında siyasi, mədəni, enerji, ticari və nəqliyyat körpülərini sala bilərik. Azərbaycanın başladığı meqalayihələr artıq Avrasiyanın enerji və daşımalar yollarını dəyişib və məhsuldar, çoxtərəfli əməkdaşlıq formatının qurulması ilə nəticələnib".
Doğrudan da Azərbaycan Cənubi Qafqazda hərtərəfli olaraq açar ölkədir. Bu gün Ermənistana və Gürcüstana can atan ölkələr məhz ölkəmizə daha yaxın mövqelər tutmaq üçün buna cəhd göstərirlər. Azərbaycan müstəqilliyin ilk illərində yalnız coğrafi mövqeinə görə dünyanın diqqətini çəkirdisə, bu gün sərgilənən diqqətin daha çeşidli səbəbləri ortaya çıxıb.
Məsələn, hazırda Azərbaycan 2007-ci ildən başlayaraq Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsas oyunçulardan birinə çevrilib. Hər il ölkəmizdən 20-dən çox Avropa ölkəsinə 20 milyon tondan çox neft, 8 ölkəyə isə 40 milyard kubmetrə yaxın qaz ixrac edilir. Avropanın qaza tələbatı təxminən 200 milyard kubmetrdir. Əvvəllər bunun 155 milyard kubmetrini Rusiya təmin edirdi. Hazırda Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyalardan dolayı bu həcm 60 milyard kubmetrə qədər azaldılib. Buna, əlbəttə, Azərbaycan, Qətər və Norveç qazı hesabına nail olunub. Hazırda Azərbaycan Avropanın qaza olan tələbatının 20 faizini təmin edir. Yəni ölkəmiz Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm yerlərdən birini tutur.
Digər tərəfdən, Azərbaycan Avropadan Asiyaya Rusiyadan və İrandan yan keçməklə gedən yolun yeganə təminatçısıdır. Artıq hamıya bəllidir ki, ABŞ və Avropa Rusiya və İranla illərdir qarşıdurma şəraitindədir. Ona görə də Qərbə və ABŞ-yə bu iki ölkədən yan keçən komminikasiyaların təmin edilməsi çox vacibdir. Ona görə də bu baxımdan Avropa üçün Azərbaycanın alternativi yoxdur.
Bununla yanaşı, Azərbaycan Avropaya bütün Xəzər regionunun enerji resurslarını əldə etmək üçün bir qıf - kran rolunu oynayacaq yeganə ölkədir. Düzdür, hələ Xəzərin dibi ilə çəkiləcək neft və qaz kəmərləri layihəsinin reallaşması razılaşdırılmayıb. Amma Qazaxıstan neftinin tankerlərlə Bakıya daşınıb, buradan isə Baki-Tiflis-Ceyhan kəməri ilə Avropaya ötürülmasi prosesi uğurla davam edir. Transxəzər kəmərlərinin çəkilişinə isə yalnız Rusiya razılaşmır. Amma bu istiqamətdə son vaxtlar Rusiyanın da maraqları yaranıb. Belə ki, Rusiya neftinin Avropa alıcıları azaldığından Moskva Transxəzər boru kəməri ilə ixracatı şaxələndirmək istəyir. Rusiya bu layihəni reallaşdırsa, sözsüz ki, rəsmi Moskva Orta Asiya ölkələrinin də analoji layihəsinin həyata keçrilməsinə razılaşmaq məcburiyyətində qalacaq. O halda Azərbaycan doğrudan da Orta Asiyanın enerji açarına çevriləcək.
BTC, BTQ və BTƏ layihələri yalniz Azərbaycanın Avropaya çıxışını deyil, həm də Orta Asiyanı Avropaya bağlayan meqalayihələrdir.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycan həm də yaşıl enerji mənbələri ilə zəngin bir ölkədir. Respublikanın bütün ərazisində günəş enerjisindən istifadə etmək mümkündür. Çünki ilin 365 gününün ən azı 250-si günəşli keçir. Bununla yanası ölkənin külək, su, dalğa və qeyzer enerjisi potensiali var. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan yaşıl enerji ixraci potensialına da malikdir.
Bütün bunlarla yanaşı, Azərbaycan yeni siyasi-iqtisadi-hərbi güc mərkəzinə çevrilməkdə olan türk dünyasının liderlərindən biridir.
Sonda Azərbaycan xalqının karbohidrogen və yaşıl enerjisindən daha qiymətli bir sərvətindən danışmaq istərdik. Bu, Azərbaycan xalqının tolerantlıq ənənəsi, multikultural dəyərləridir. Azərbaycan xalqı və hökuməti ərazisində yaşayan bütün xalqlara və etnik azlıqlara tolerant yanaşır, onların mədəniyyətinə və adət-ənənələrinə hörmət bəsləyir. Ona görə də dünyanın heç bir guşəsində rast gəlinməyən, unikal kənd-millətlər Azərbaycanda yerləşir, kimliyini qoruyub saxlaya bilir. Yəni Azərbaycan yalnız nəqliyyat, ticarət, siyasət və enerji deyil, həm də mədəniyyətlərin qovşağıdır.
Akif NƏSİRLİ
