Azərbaycanda qiyabi təhsil üsulu ləğv edilə bilər...
Kamran Əsədov: “Qiyabi təhsilin tamamilə ləğvi bir sıra problemlərə səbəb ola bilər”
Ali təhsil müəssisələrində təhsilalma formaları əyani və qiyabi olmaqla iki cür müəyyən edilir. Tələbələrin əksəriyyəti əyani təhsil formasına üstünlük verir, lakin buna baxmayaraq qiyabi təhsili seçənlər də var. Ancaq son zamanlar qiyabi təhsil təhsil formalarından biri kimi aktuallığını itirməkdədir.
Çünki texnikanın, texnologiyaların inkişafı əyani təhsildən kənar təhsilalma imkanlarını artırıb. Hazırda distant (məsafədən) təhsil yolu ilə təhsillənməyə geniş imkanlar açılır. Bu gün bəziləri belə fikirdədir ki, hər gün ali təhsil müəssisələrinə gedib-gəlmək vacib deyil, çünki lazımi bilikləri asanlıqla əldə etmək olar.
Bütün bunlar onu göstərir ki, ölkədə abituriyentlər ali təhsil ocaqlarına seçim zamanı daha çox əyani təhsil formasına üstünlük verirlər. Bəziləri isə distant təhsilə maraq göstərir. Çoxları isə qiyabi təhsilin effektiv olmadığını deyir. Görəsən, qiyabi təhsil ləğv oluna bilərmi?
“Qiyabi təhsil bir çox insan üçün əlçatanlıq təmin etsə də, akademik keyfiyyət baxımından müəyyən çatışmazlıqlara malikdir”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, son illər Azərbaycanda abituriyentlər ali təhsil müəssisələrinə müraciət edərkən əsasən əyani təhsil formasını seçirlər. Bu tendensiya əyani təhsilin həm akademik keyfiyyət, həm də şəxsi inkişaf baxımından daha əlverişli olması ilə bağlıdır: “Əyani təhsil forması tələbələrə dərslərdə müəllim və sinif yoldaşları ilə birbaşa ünsiyyət qurma, praktiki biliklər əldə etmə və fərqli fikirləri müzakirə etmə imkanı verir ki, bu da onların hərtərəfli inkişafına kömək edir. Digər tərəfdən, qiyabi təhsil, hər nə qədər tələbələrə iş-güclə təhsilini birləşdirmək imkanı versə də, əsasən öyrənmə effektivliyi və təhsil keyfiyyəti baxımından əyani təhsillə müqayisədə geri qalır. Qiyabi təhsil modelinin effektiv olmaması məsələsi həm Azərbaycan, həm də dünya təhsil sistemlərində uzun müddətdir müzakirə olunmaqdadır. Qiyabi təhsildə tələbələr dərsə müntəzəm olaraq qatılmır, əyani dərslər və müzakirələrdən uzaq qalırlar. Bu da onların akademik biliklərinin zəif olmasına səbəb olur. Bir çox tələbə qiyabi təhsil modelini seçsə də, burada əldə olunan biliklər, xüsusilə praktiki bacarıqlar baxımından yetərsiz qalır. Çox vaxt qiyabi təhsil alan tələbələr mövzulara dərindən yiyələnməkdə çətinlik çəkir, çünki bu formada tələbə ilə müəllim arasında qarşılıqlı əlaqə məhduddur. Azərbaycan təhsil sistemində qiyabi təhsilin ləğv olunması məsələsi də gündəmə gəlir. Bu, bəzən ali təhsildə keyfiyyətin artırılması üçün zəruri bir addım kimi görülür. Xüsusilə müasir əmək bazarının tələbləri, təhsil keyfiyyəti, praktiki biliklərin artırılması və məzunların peşə hazırlığı baxımından qiyabi təhsil effektiv sayıla bilməz. Əyani təhsil forması tələbələrə mövzuları daha dərindən mənimsəmək və əmək bazarında tələb olunan praktiki biliklərə yiyələnmək imkanı verir. Bu baxımdan, əyani təhsilin üstünlük təşkil etməsi, əmək bazarına uyğun kadrların yetişdirilməsi üçün daha əlverişlidir”.
Ekspert hesab edir ki, qiyabi təhsilin tamamilə ləğvi bir sıra problemlərə səbəb ola bilər. Bir çox tələbə, xüsusən də işləyən şəxslər üçün qiyabi təhsil vacib bir imkandır. Bu, işləyən və ya ailəvi məsuliyyətləri olan tələbələrə ali təhsil almaq imkanı verir: “Bu baxımdan, qiyabi təhsilin tamamilə ləğv edilməsi ali təhsildən istifadə etmək istəyən müəyyən bir qrupun hüquqlarının məhdudlaşdırılması kimi görünə bilər. Çözüm kimi isə, qiyabi təhsilin keyfiyyətinin artırılması, tədris metodlarının yenilənməsi və tələbələrə daha çox dəstək verilməsi təklif edilə bilər. Məsələn, onlayn dərs resurslarının artırılması, praktik təlim imkanlarının yaradılması və müasir texnologiyalardan istifadə etməklə qiyabi təhsilin keyfiyyətinin artırılması mümkündür. Dünyanın bəzi ölkələrində də qiyabi təhsil modeli ilə bağlı oxşar müzakirələr aparılır. Məsələn, ABŞ və Avropa ölkələrində qiyabi təhsil onlayn təhsil modelləri ilə əvəzlənir və tələbələrə həm müstəqil, həm də interaktiv təhsil imkanları verilir. Bu da tələbələrin işlə təhsili balanslaşdırmasını asanlaşdırır. Azərbaycan təhsil sistemində də qiyabi təhsilin keyfiyyətinin artırılması üçün onlayn platformaların istifadəsi, əyani və qiyabi təhsil modellərinin sintezindən ibarət “hibrid” tədris forması tətbiq edilə bilər. Bu, qiyabi təhsilin səmərəliliyini artırmaq və tələbələrin təhsil keyfiyyətini təmin etmək üçün bir çıxış yolu ola bilər. Nəticədə, qiyabi təhsilin ləğv olunması məsələsinə tək bir aspektdən yanaşmaq mümkün deyil. Qiyabi təhsil bir çox insan üçün əlçatanlıq təmin etsə də, akademik keyfiyyət baxımından müəyyən çatışmazlıqlara malikdir. Bu təhsil formasının ləğvi ciddi bir addım olacaq və müxtəlif sosial, iqtisadi faktorları da nəzərə almaq lazımdır. Alternativ olaraq, qiyabi təhsil modelinin təkmilləşdirilməsi, təhsil keyfiyyətinin artırılması və yeni tədris metodlarının tətbiqi məsələsinə daha çox diqqət yetirmək vacibdir. Bu yanaşma, həm tələbələrin ehtiyaclarını, həm də təhsil sisteminin keyfiyyətini balanslaşdıracaq bir həll ola bilər”.
Günel CƏLİLOVA
