Azərbaycan sülh dövrünü gətirdi, sülh sazişi isə Ermənistandan asılıdır...
Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqazda yeni reallıqlar yaradıb və bu fonda regionda sülhün və sabitliyin təmin olunması üçün genişmiqyaslı fəaliyyət göstərir.
O da bəlli həqiqətdir ki, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, kommunikasiyaların açılması, yekun sülh sazişinin imzalanması bu gün Azərbaycanın müəyyən etdiyi gündəliyin əsas müddəalarıdır. Ermənilər yeni reallıqdan bəhrələnmək istəyirlərsə, o zaman təbii ki, Azərbaycanın müəyyən etdiyi gündəliyi qəbul etməlidirlər.
Əslində, proseslər göstərir ki, erməni tərəfinin başqa çıxış yolu da yoxdur. Azərbaycanın yaratdığı reallıqlar erməni tərəfinə başqa seçim yeri də qoymur. Bunu Azərbaycanın Təhlükəsizlik Şurasının katibi Ramil Usubovun fikirlərindən də görmək olar. O vurğulayr ki, Ermənistanla sülh müqaviləsi bağlanmasa da, bölgədə sülh dövrü faktiki bərqərar olunub. R.Usubov “Azərbaycan” qəzetində dərc edilmiş məqaləsində bildirib ki, milli təhlükəsizliyə təhdid yaradan amillər zərərsizləşdirilib: “Azərbaycan xalqı belə bir münbit təhlükəsizlik şəraitində Qarabağ mövzusunu indi möhtəşəm tikinti və quruculuq məkanı kimi müzakirə edir, bu sahədə qlobal miqyaslı işlər görülür. Regionun tərəqqi, əməkdaşlıq və təhlükəsizlik mühitində Azərbaycan fenomeni əsas tənzimləyici faktordur. Zəfərin yaratdığı reallıqlar isə Qafqaz bölgəsi ilə yanaşı, ümumiyyətlə, Avrasiya məkanının müxtəlif sahələrində yeni yanaşmaları, müasir çağırışları aktuallaşdırıb. “Ölkəmizdə və Qafqazda sülh, inkişaf və təhlükəsizlik sistemi dünyaya mühüm töhfədir. Qlobal səviyyədə nüfuzlu dövlət və lider kimi tanınan Azərbaycanla bağlı hər hansı bir proses təbii olaraq, beynəlxalq miqyasda da diqqətlə qarşılanır və onun ciddi təsirləri olur. Eyni zamanda Azərbaycanın və onun Liderinin müstəqil siyasəti müəyyən xarici dairələrdə, qruplarda, hətta bəzi dövlətlərdə narahatlıq və narazılıq yaradır. Prezident cənab İlham Əliyevin təbirincə desək, Azərbaycan dünya miqyasında çox böyük layları yerindən tərpədib. Ancaq respublikamızın son onillikdə qlobal problemlərin həllinə verdiyi töhfələrlə qazandığı böyük nüfuz, etimad bu müstəqil siyasətin davamlılığını arzulayan dövlətlərin və xalqların əksəriyyət təşkil etdiyini də göstərir. Yeri gəlmişkən, qlobal miqyasda təhlükəsizlik sahəsində yaşanan problemlər təəssüf ki, son illərdə daha geniş miqyas almışdır. Sosial böhranlar, iqtisadi tənəzzül, vətəndaş qarşıdurması, siyasi qovğalar, hətta ekoloji fəlakətlər mahiyyətcə qanlı savaşlarla eyni nəticələr verir və dövlətlərin, millətlərin təhlükəsizliyinə ciddi təhdidlər formalaşdırır. Müasir təhlükəsizlik sistemində bütün bu amillər eyni səviyyəli təhlükə faktoru kimi qəbul olunur və onların zəncirvari halqa kimi bir-birinə zərərli təkan vermələri aydın müşahidə edilir”. Beləliklə, bu gün Cənubi Qafqazda yeni reallıqlar mövcuddur. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan uğurlu xarici siyasəti ilə böyük sülh sazişinin imzalanmasını, regionda yeni reallıqlara əsaslanan quruculuq dövrünün başlanmasının vaxtı olduğunu ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq görüşlərdə dəfələrlə mövqe kimi nümayiş etdirib. Eyni zamanda, müharibədən sonrakı dövrün çağırışlarını nəzərə alaraq Azərbaycanın çoxvektorlu xarici siyasəti bir daha sülh və ədalət prinsiplərinin dönməzliyi ilə səciyyələnir.
O da birmənalı həqiqətdir ki, İkinci Qarabağ müharibəsində əldə olunan möhtəşəm qələbə yaxın perspektivdə hərbi münaqişə ehtimalını məhdudlaşdıracaq. Bu, regionda təkcə Azərbaycan və Ermənistanın deyil, eyni zamanda, sülh və ədalətin tərəfdarı olan müttəfiqlərin də strateji maraqlarını təmin edəcək. Beləliklə, regionda inteqrasiyanı artırmaq, həmçinin davamlı iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün yeni çoxtərəfli əlaqələr yaradılmalıdır. Bunu Ermənistanda da başa düşənlərin sayı az deyil. Məsələn, Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan qeyd edir ki, Azərbaycan və Ermənistan Tavuş istiqamətində delimitasiya prosesinin başa çatmasından sonra bu prosesin hansı ərazidə davam etdiriləcəyini müzakirə edir. Hələlik qəti qərar verilməyib. Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhədin delimitasiyası üzrə komissiyaların nizamnaməsinə toxunan Simonyan deyib ki, bu sənədin mövcudluğu çox əhəmiyyətlidir: “Düşünürəm ki, bu sənədin mövcudluğu həm Ermənistan, həm də Azərbaycan üçün böyük qələbədir. Bu ikitərəfli qələbədir və Ermənistanla Azərbaycan arasında ilk dövlətlərarası sənəddir. Onun həyata keçirilməsi həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü üçün ən mühüm təməl daşıdır. Biz irəliləməyə davam edəcəyik”. Simonyan prosesin müsbət axarda olacağına ümid etdiyini vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, delimitasiyanın harada davam etdiriləcəyi ilə bağlı hələ qərar yoxdur: “Hazırda prosesin harada davam etdirilməsi ilə bağlı müzakirələr gedir”. Simonyan sərhədlərin bərpasının vacib məsələ olduğunu qeyd edib. Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarov isə bu fonda bildirir ki, sülh üçün Azərbaycan haqlı olaraq Ermənistan Konstitusiyasında əksini tapmış əsassız ərazi iddialarını məhz referendum yolu ilə aradan qaldırılması tələbini irəli sürüb: “Bakı davamlı sülh istəyir. Ona görə də əsaslı bir sülh müqaviləsinin imzalanmasına ehtiyac var. Vaxtilə keçmiş sovet ittifaqının mövcud konstitusiyasını və beynəlxalq qanunları kobud şəkildə tapdalayıb Azərbaycan ərazilərini işğal edən Ermənistan olub. Daha sonra İrəvan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə belə əhəmiyyət verməyib. Bütün bu faktlar göstərir ki, Azərbaycana sənəd deyil, nəticə lazımdır. Sülh lazım deyil yanaşması kökündən yanlışdır. Azərbaycan dövlətinə və xalqına sülh hamıdan çox lazımdır. Çünki bu münaqişənin əsas qurbanı Azərbaycan xalqı olub. Ona görə də xalq sülh istəyir. Amma burada sülhün hansı formada imzalanması amili önəmlidir. Azərbaycan dövlətinin mövqeyini əks etdirən sülhün olması əsas şərtdir”.
Samirə SƏFƏROVA
