Dünyada medianın mütləq müstəqillik anlayışı tam sıradan çıxdı - BBC ilə bağlı yeni qərar...
Müşfiq Ələsgərli: "Ümumiyyətlə, dünyada "beynəlxalq media standartı" deyilən bir standart qalmayıb"
Azərbaycan mediasını siyasiləşməkdə və müstəqil olmamaqda qınayan ölkələr özlərinin transmilli medialarını maliyyələşdirmək və onları siyasi alətə çevirmək niyyətlərini heç gizlətmirlər də, bu barədə açıq informasiya yayırlar. Böyük Britaniya BBC kimi dünya media nəhəngini Çin və Rusiyaya qarşı öz siyasi alətinə çevirdiyini açıq mətnlə deyir.
Belə ki, Böyük Britaniyanın yeni hökuməti ilk büdcəsində BBC-nin Dünya Xidmətinin saxlanması üçün əlavə pul ayırıb. Bu Britaniya Yayım Korporasiyasına Rusiya və Çinin təbliğatının genişləndiyi şəraitdə xarici dil redaksiyalarında genişmiqyaslı ixtisarların qarşısını almağa imkan verəcək. 2014-cü ilə qədər BBC-nin Dünya Xidmətinin xərcləri Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən tam ödənilirdi. Lakin əvvəlki mühafizəkarlar hökuməti dövründə qrant, eləcə də BBC-nin əhalidən alınan lisenziya haqqı əsasında büdcəsi azaldıldı. Korporasiya bir neçə ixtisar dalğası yaşadı ki, bu da xarici dil redaksiyalarının xidmətlərinə mənfi təsir etdi.
Əlavə maliyyə dəstəyi olmasaydı, ixtisarlar daha çox aparılacaqdı. Ancaq leyboristlər hökumətinin ilk büdcəsindən ayrılan vəsait onları xilas etdi. Əvvəl də bunun qarşısını almaq üçün parlamentdə aktiv müzakirələr gedirdi.
BBC-nin baş direktoru Tim Davey xəbərdarlıq etdi ki, zərərli güclər – açıq desək, Rusiya, Çin və başqaları – sırf təbliğatla həmsərhəd olan mediaya qoyduqları böyük sərmayələrinin bəhrəsini alırlar.
Göründüyu kimi, Azərbaycanı mediaya dövlət dəstəyinə görə qınayanlar özləri "müstəqil" dedikləri medialara dövlətdən kifayət qədər maliyyə dəstəyini artırır. Açıq deyirlər ki, bu Çinə və Rusiyaya qarşı çevrilib. Deməli, medianın dövlətin geosiyasi maraqlarının alətinə çevrilməsi prosesi açıqca aparılır.
Belə də Azərbaycan mediası niyə dövlətin himayəsində olmasın və niyə dövlətin maliyyə dəstəyi artırılmasın?
Sualımıza cavabında media mütəxəssisi Müşfiq Ələsgərli bildirdi ki, dünyanın əksər inkişaf etmiş ölkələrində, o cümlədən də Avropada mediaya dövlət dəstəyi mövcuddur: "Düzdur, yardımın göstərilməsi model və mexanizmləri arasında fərqlər var, amma bu mahiyyəti dəyişmir. Mahiyyət etibarı ilə Avropa ölkələrinin hamısında mediaya dəstək modeli mövcuddur. Azərbaycanda mediaya dəstək konsepsiyası işlənib hazırlananda bunlar hamısı sübuta yetirilib. Avropa dövlətləri bizi qınayanda onların hamısının cavabı layiqincə verilib. Qərbin bu mövzunu yenidən gündəmə gətirməsi onların arqumentlərinin tükənməsindən irəli gəlir.
ABŞ və Avropa Azərbaycan mediasını tənqid edəndə bunu guya beynəlxalq media standartlarından çıxış edərək dilə gətirirlər. Amma son 30 ilin, xüsusi ilə son 4 ilin prosesləri onu göstərir ki, ümumiyyətlə, dünyada "beynəlxalq media standartı" deyilən bir standart qalmayıb. O standartlar ki, onu Avropa nəzəriyyəçiləri sistemə salmışdılar, onları dünyaya "müstəqil medianın standartları" kimi təqdim edirdilər, həmin standartların hamısı Avropa media qurumları tərəfindən pozulur.
Məsələn, bizə deyirlər ki, mediaya maliyyə yardımı göstərmək olmaz, amma özlərində belə mexanizmlər mövcuddur. Avstriyada, İsveçdə, Norveçdə, Almaniyada və s. ölkələrdə bizimkinə bənzər mediaya yardım modeli mövcuddur.
İkincisi, onlar deyir ki, media siyasiləşməməlidir, amma özlərində bütün media siyasiləşib. Xırda media qurumlarından tutmuş transmilli KİV-lərə qədər hamısı siyasiləşib. Xüsusi olaraq göstərə bilərik ki, son vaxtlar ABŞ Dövlət Departamenti, Fransa Senatı, Fransa prezidenti, yaxud da Böyuk Britaniya hökuməti hansı siyasəti yürüdürsə, həmin ölkələrin KİV-ləri öz hökumətlərinin yürütdüyü siyasi maraqlarından çıxış edirlər. Hansı ki, indiyə qədər bizə təbliğ edirdilər ki, media siyasətə qoşulmamalıdır, kimsəni təbliğ etməməlidir, siyasi proseslərdə alətə çevrilməməlidir. Amma son zamanların hadisələri - xüsusilə ikinci Qarabağ müharibəsi, 2023-cü ildə aparılan antiterror əməliyyatı, Qarabağın separatçı bölgəsinə olan münasibət, bu gün Gürcüstana olan münasibət, Əfqanıstana, İraqa, Suriyaya olan münasibət göstərir ki, Avropa mediası tamamilə siyasiləşib, siyasi diktədən asılı olan və siyasi təbliğatla nəşğul olan qurumlardırlar. Yəni onlar bizdən medianın müstəqil olmağını tələb etdikləri halda, özləri müstəqil media prinsiplərini pozurlar. Bizə deyirlər media siyasətə alət olmamalıdır, bu prinsipi özləri pozurlar, özləri media vasitəsi ilə siyasi təbliğatla məşğuldurlar. Yuxarıda sadaladığımız dövlətlər hansı siyasəti yürüdürsə, onların ölkələrinə aid transmilli media da həmin siyasəti təbliğ edir, hökumətin siyasi alətinə çevrilir. Ona görə də mən hesab edirəm ki, Avropa başqalarına irad bildirməkdənsə, dönüb öz fəaliyyətinə nəzər salmalıdır.
Medianın əsas vəzifələrindən biri odur ki, terrorçuya tribuna verməsin. Amma onlar Qarabağda vaxtilə mövcud olmuş separatçı rejimə kifayət qədər tribuna verdilər. Ruben Vardanyandan tutmuş Arayik Arutunyana qədər hamısının fikirlərini yaydılar. Halbuki bu adamlar separatçı və terrorçu idi. Yəni Avropa mediasının fəaliyyətində "bu olmaz" deyilən bir şey yoxdur, özləri hər cür qanunsuzluğu edirlər. Amma bizi müzakirə edəndə beynəlxalq media standartlarından çıxış edirlər. Hansı ki, o standartları özləri yaratmışdı, özləri də məhv etdi. İndiki məqamda özünə hörmət edən xarici media qrumu bizim kimi ölkələrin müstəqil mediasına irad tuta bilməz".
Dəniz NƏSİRLİ
