Ermənistan üçün "Moldova dərsləri"... Heyf, nəticə çıxarılmır...
Məlum olduğu kimi, cari il oktyabrın 20-də Moldovada prezident seçkiləri və ölkənin Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı konstitusiya referendumu keçirilib. Əvvəldən də gözlənildiyi kimi, birinci turda prezidentlik uğrunda mübarizədə qalib müəyyənləşmədi, avrointeqrasiya tərəfdarları isə kiçik fərqlə qalib gəldilər.
Moldovada prezident seçkilərinin ikinci turu noyabrın 3-də keçiriləcək. İkinci turda Fəaliyyət və Həmrəylik Partiyasının namizədi, 42,49 faiz - 656,852 səs toplayan Maya Sandu və 25,95 faiz - 401,215 səs toplayan Moldova Respublikası Sosialistlər Partiyasının dəstəklədiyi namizəd Aleksanda Stoyanoqlo yarışacaqlar.
Baş verənlər Moldovanın hazırkı iqtidar tərəfdarlarını və Qərbi ciddi şəkildə məyus edir. Məsələ burasındadır ki, indiki iqtidar tərəfdarlarının iddiasına əsasən, Maya Sandu elə ilk turdaca qalib gələcək və konstitusiya referendumunda moldovalıların böyük əksəriyyəti ölkənin Avropa İttifaqına üzvlüyünə səs verəcək. Ancaq səsvermənin nəticələri göstərdi ki, Moldovada heç də hamı Avropanın əlaltısı olmaq istəmir. Ölkə daxilində vətəndaşların 46 faizi Moldovanın Avropa İttifaqına qoşulması məqsədilə konstitusiyaya dəyişiklik edilməsinin “lehinə” səs verdi və yalnız xaricdəki diaspor nəticəni çox simvolik, lakin qələbə üçün kifayət edən 50,4 faizə çatdırdı. Faizlərdə fərq o qədər də hiss olunmur, ancaq seçici sayını görəndə tam başqa mənzərə yaranır: 750 min 238 nəfər Aİ-nin lehinə, 738 min 636 nəfər isə əleyhinədir. Yəni, Aİ tərəfdarlarının üstünlüyü proqnozlaşdırılandan xeyli aşağı oldu. Seçki kampaniyasının gedişi, eləcə də seçkilərin birinci turunun ilkin nəticələri birmənalı şəkildə Moldova cəmiyyətində dərin vətəndaş və siyasi parçalanma hallarını üzə çıxardı. Beləliklə, seçkilərin nəticələri aydın şəkildə göstərdi ki, Moldovanın özündə vətəndaşların əhəmiyyətli bir hissəsi Aİ-yə doğru inteqrasiyanı dəstəkləmir. Lehinə verilən minimum səs çoxluğu belə deməyə əsas verir ki, Moldova cəmiyyətinin yarısı Avropaya getməyə tələsmir və yalnız diaspor referendumda həlledici amil kimi çıxış etdi. Maraqlıdır ki, 1,2 milyona qədər moldovalı xaricdə yaşayır, ölkə əhalisi isə 2,5 milyondur. Bu o deməkdir ki, səsvermədə diaspor səslərinin həlledici rol oynayacağı əvəldən gözlənilirdi.
Moldovada əhalinin yarısının Avropa İttifaqına üzvlükdən imtina etməsi xalqın müəyyən hissəsinin Qərblə dərin inteqrasiyaya qarşı olduğunu göstərir. Bu vəziyyət Gürcüstanda da müşahidə olunan bir tendensiyadır. Səbəb Qərbin Moldova və Gürcüstan kimi ölkələrə geosiyasi vasitə kimi yanaşmasıdır. Bütün bunlar fonunda indi Ermənistanda da belə fikirlər səslənir ki, ölkə Moldova hadisələrindən dərs çıxarmalıdır. Bu xüsusda “Sputnik Armenia” poratalı yazır: “Ukrayna ilə həmsərhəd günəşli respublikada kollektiv Qərbin postsovet qurşağı ölkələrinə təsiri kontekstində asanlıqla dönüş nöqtəsi adlandırıla bilən hadisə baş verdi. Moldovada prezident seçkiləri və Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı konstitusiya referendumu eyni vaxtda keçirilib. Və əgər prezident seçkiləri ilə bağlı analitiklərin proqnozları ikinci turun olacağı, yəni namizədlərdən heç birinin qalib gəlməyəcəyi ilə əsaslandırılırdısa, Moldovanın Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı referendumdan sonra vəziyyət birmənalı deyil.
Maraqlıdır ki, Moldovanın Mərkəzi Seçki Komissiyası Avropa İttifaqı ölkələrində yaşayan 900 min moldovalı üçün 852 min, Rusiyada yaşayan 300 mindən çox Moldova vətəndaşı üçün isə cəmi 10 min seçki bülleteni təqdim etdi. Moldovada prezidentliyə namizədlərdən biri İlan Şor isə saxtakarlığa görə qiyabi olaraq 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib və bunlar Moldova seçkilərində sadəcə saxtakarlığın yüzlərlə nümunəsindən biridir. Ancaq indi daha yaxşısı, moldovalı avrointeqrasiya tərəfdarlarının yaşadıqları ideoloji sarsıntıya diqqət yetirməkdir. Vəziyyətin paradoksu ondan ibarətdir ki, formal olaraq referendum keçib, lakin Moldova vətəndaşlarının əksəriyyəti Aİ-yə inteqrasiyanın əleyhinə səs verib və Aİ tərəfdarlarının “qələbəsini” təmin edən yüzdə birlik fərq nəzarətsiz səsvermə bülletenləri sayəsində əldə edilib. ABŞ və Kanadada olan Moldova vətəndaşlarının burada mühüm rolu olub. Bu referendumun doğurduğu Moldova böhranının dərinliyini anlamaq üçün qeyd edək ki, məsələn, Qaqauziya və Dnestryanı Aİ ilə inteqrasiyanın əleyhinə mütləq səs çoxluğu ilə səs verib. Təbii ki, moldovalılar xəyali “Avropa cənnəti”ni yox, öz ölkələrinin təhlükəsizliyini və sosial rifahını seçiblər. Təəssüf ki, Ermənistan bunlardan lazımı dərs çıxarmır. Ermənistan vətəndaşlarının ən azı yarısı hesab edir ki, ölkənin xarici siyasətinin prioriteti Ermənistanın təhlükəsizliyinə və geniş kütlələr üçün minimum “sosial paket”in təmin edilməsinə əsaslanmalıdır. Və təbii ki, insanlar başa düşürlər ki, Aİ Ermənistana bunlardan nə birini, nə də digərini verə bilməz və prinsipcə də istəmir. Ermənilər çox gözəl başa düşürlər ki, avropalılar üçün Azərbaycan Ermənistandan qat-qat önəmlidir və bu, artıq aksiomadır. Amma burada sual yaranır: Türkiyə-Azərbaycan maraqları Avropa üçün daha dəyərlidirsə, buna baxmayaraq, Ermənistan niyə Aİ-yə “can atır”? Üstəlik, onu orada heç kim gözləmir! Bu halda Ermənistanın Aİ-yə daxil olması ilə bağlı “referendum”un keçirilməsi üçün imzaların toplanması ətrafında təlxəkçilik təkcə daxili erməni kontekstinə malik deyil, həm də geosiyasi “məna”ya malikdir ki, bu da regionda Rusiyanın və İranın təsirini zəiflətməyə şərait yaratmaq üçündür. Yəni, anti-Rusiya və anti-İran əhval-ruhiyyəsinin artması ilə Ermənistan cəmiyyətində açıq-aşkar real olmayan ümidlər yaradaraq, ermənilər bu ölkələrə təzyiq göstərmək üçün bir növ “vasitə” kimi istifadə olunacaqlar. Təbii ki, bu, Ermənistan Respublikası üçün risklərin səviyyəsini artırır. Moldovanın kədərli təcrübəsi bizim üçün ən azı dərs olmalıdır. Təbii, bu dərsləri öyrənə bilsək”...
Ramil QULİYEV
