Azərbaycan BRİKS-in 13 yeni tərəfdaşı sırasına niyə düşmədi? - rəylər fərqlənir...
Təbriz Musayev: “Ehtimal ki, qapalı müzakirələrdə Hindistan buna razı olmayıb”
Ramil Hüseynov: “Ola bilsin ki, Azərbaycan yeni müraciət etdiyi üçün tərəfdaş ölkələr siyahısında adı yoxdur”
Bu günlərdə Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Sergey Kopırkin deyirdi ki, Azərbaycan artıq BRİKS-ə üzv olmaq üçün ərizə verib, Ermənistan isə prosesləri izləyir. Sanki Ermənistanı həvəsləndirirdi ki, üzv olmaqla bağlı müraciət edin.
Ancaq oktyabrın 24-də Kazan şəhərində keçirilən XVI BRİKS Sammitində nə Azərbaycanın, nə də Türkiyənin üzv olmasına qərar verilmədi. Baxmayaraq ki, hər iki ölkə üzv olmaqla bağlı BRİKS-ə ərizə verib. Kazanda keçirilən sammit zamanı 13 dövlət RICS-in tərəfdaş ölkəsi statusunu alıb. Bunlar Qazaxıstan, Əlcəzair, Belarus, Türkiyə, Boliviya, Kuba, İndoneziya, Malayziya, Nigeriya, Tayland, Uqanda, Özbəkistan və Vyetnamdır.
İranın xarici işlər naziri Abbas Arakçı bəyan edib ki, üzv dövlətlər hələlik ittifaqa yeni üzv qəbul etməmək, əvəzində bəzi ölkələrə BRİKS tərəfdaşı statusu vermək qərarına gəlib: “30-35 ölkənin Assosiasiyaya qoşulmaq xahişinə cavab olaraq BRİKS liderləri Kazanda keçirilən iclasda qərara gəliblər ki, hazırda quruma yeni üzvlər qəbul edilməyəcək, bəzi ölkələr isə BRİKS-ə tərəfdaş kimi qoşulacaqlar”.
Onu da qeyd edək ki, BRİKS-ə üzvlüklə bağlı üzv dövlətlərin konsensusu lazımdır. Yəni qurumda təmsil olunan ölkələrin hər biri buna razılıq verməlidir. Bu arada Karnegi Fondundan keçmiş diplomat və Türkiyənin xarici siyasəti üzrə ekspert Sinan Ülgen deyib ki, Türkiyənin quruma üzvlüyünə əsas maneə Hindistandır. Dehli Ankaranın Hindistana düşmən mövqedə olan Pakistanla yaxın münasibətinə görə buna qarşı çıxır və çıxacaq.
Maraq doğuran məqam həm də odur ki, 13 dövlətə BRİKS-in tərəfdaş ölkəsi statusu verilsə də, o ölkələrin siyahısında Azərbaycan yoxdur. Halbuki, Azərbaycan potensialına və coğrafi mövqeyinə görə, tərəfdaş ölkələrin çoxundan üstün mövqeyə malikdir. O baxımdan Azərbaycanın hətta tərəfdaş ölkələrin sırasına daxil edilməməsi düşündürücüdür. Halbuki, Azərbaycanın böyük iqtisadi və logistik potensialı var. Bir sıra dəhlizlər Azərbaycandan keçir. Bütün bunlar BRİKS-ə böyük fayda verə bilərdi. O baxımdan maraqlıdır, Azərbaycanı niyə heç olmasa tərəfdaş ölkələrin sırasına daxil etmədilər?
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən İrəvan Azadlıq Təşkilatının sədri Təbriz Musayev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunu bəzi ölkələrin buna mane olması ilə əlaqələndirdi: “Həqiqətən də Azərbaycan BRİKS üçün çox önəmli ölkə ola bilər. Çünki bir sıra üstünlükləri və potensialı var. Ehtimal ki, qapalı müzakirələrdə Hindistan buna razı olmayıb. Çünki BRİKS-in qaydalarına görə, hansısa ölkənin üzv olmaq və yaxud da tərəfdaş ölkə statusu qazanması üçün oradakı bütün dövlətlərin razılığı olmalıdır. Çünki bu qərar konsensus əsasında qəbul edilir. Bu baxımdan Hindistan istəmir ki, Ermənistanın olmadığı yerdə Azərbaycan olsun. Düzdür, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan həmin tədbirə qatılıb, amma rəsmi İrəvan BRİKS-ə üzv olmaqla bağlı müraciət etməyib. Fikrimcə, hətta İran da Azərbaycanın ora üzv olmasında maraqlı olmaya bilər”.
“Yeni Xətt” Siyasi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Ramil Hüseynov isə məsələyə bir qədər fərqli prizmadan yanaşır: “BRİKS 2006-cı ildə Rusiya, Çin, Hindistan və Braziliya tərəfindən yaradılmış dövlətlərarası birlikdir. 2024-cü il yanvarın 1-dən Misir, Efiopiya, İran, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanı da BRİKS-ə qoşulub. Beləcə hazırda orada 9 ölkə təmsil olunur. Düşünmürəm ki, bu dövlətlərdən hansısa biri Azərbaycanın üzv olmasını bloklayıb. Ola bilsin ki, Azərbaycan yeni müraciət etdiyi üçün tərəfdaş ölkələr siyahısında adı yoxdur. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan bu ilin avqustunda BRİKS-ə üzv olmaqla bağlı ərizə verib. Fikrimcə, səbəb bununla bağlı ola bilər. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, BRİKS 2009-cu ildən sonra hər il rəsmi sammitlərdə toplaşan və çoxtərəfli siyasətləri koordinasiya edən vahid geosiyasi bloka çevrilib. Onsuz da bir ildən sonra yenidən bu qurumun tədbiri olacaq. O baxımdan gələn il Azərbaycanın tərədaş ölkə kimi qəbul olunması mümkündür”.
Vidadi ORDAHALLI
