Zəngəzur dəhlizinə qarşı yeni "Şərq-Qərb", "Şimal-Cənub" dəhlizləri - Paşinyan Kazanda pozuculuq etdi...

Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin BRICS sammitində vasitəçisiz bir araya gəlməsi ekspert dairələrində də böyük maraqla qarşılanır. Xatırladaq ki, Rusiyanın Kazan şəhərində keçirilən XVI BRICS Sammiti əsnasında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş olub.

Görüşdə tərəflər ikitərəfli sülh gündəliyinin irəli aparılmasını, o cümlədən sülh sazişini, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyasını, qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələləri müzakirə ediblər. İki ölkənin xarici işlər nazirlərinə Sülh və Dövlətlərarası Münasibətlərin Qurulması haqqında Saziş üzərində işlərin mümkün tez zamanda yekunlaşdırılması və imzalanması üçün ikitərəfli danışıqları davam etdirmək barədə təlimat verilib. Bütün bunlar fonunda BRICS sammiti həm də Azərbaycan və Ermənistan arasında ikitərəfli sülh gündəliyinin inkişaf etdirilməsi ilə yadda qaldı. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, tərəflərin vasitəçisiz bir araya gəlməsi ümidləri bir qədər də artırdı. Xatırladaq ki, iki ölkə arasında son illər həm Avropa İttifaqının, həm də Rusiyanın ayrılıqda vasitəçiliyi ilə sülh danışıqları aparılsa da, hələlik saziş imzalanmayıb. Son bir ildə tərəflər arasında sərhəd məsələləri ilə bağlı birbaşa görüşlər gerçəkləşib. Məhz birbaşa görüşlərdə konkret nəticələr əldə olunub. Bu arada onu da xatırladaq ki, Nikol Paşinyan BRICS Sammitinin "Outreach"/"BRICS+" formatının ilk plenar iclası zamanı bəzi diqqət çəkən açıqlamalar verib. Qeyd edib ki, Bakı ilə sülh müqaviləsi layihəsi azı 80-90% razılaşdırılıb. Onun sözlərinə görə, Ermənistan nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin, sərnişinlərin, boru kəmərlərinin öz ərazisindən, o cümlədən Azərbaycandan keçməsinin təşkilində maraqlıdır: “Bu, İran İslam Respublikası, Ermənistan və Gürcüstan ərazilərindən keçməklə Qara dəniz və Fars körfəzi arasında ən qısa marşrutdur. Bu, Şimal-Cənub istiqamətidir. Həmçinin Azərbaycan, Ermənistan və Türkiyə ərazilərindən keçməklə Xəzər və Mərmərə dənizləri arasında ən qısa marşrutdur. Bu, Şərq-Qərb istiqamətidir”. Paşinyan vurğulayıb ki, bu marşrutdan Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələri üçün də istifadə etmək olar: “Bu yanaşmanı nəzərə alaraq, biz Azərbaycana sərhəd və gömrük nəzarətinin sadələşdirilmiş prosedurlarını, habelə hər iki ölkənin yurisdiksiyası və suverenliyinə tam hörmət nəzərə alınmaqla əlavə təhlükəsizlik tədbirlərinin təmin olunmasını təklif etdik". Baş nazir qeyd edib ki, Ermənistan öz ərazisindən yüklərin, resursların, nəqliyyat vasitələrinin və insanların keçidinin təhlükəsizliyini təmin etmək iqtidarındadır.

Hesab olunur ki, İrəvan artıq əməldə dediklərini göstərməlidir. Təcrübə də göstərir ki, bəyanatlardan praktik addımlara keçmək lazımdır. Bu mənada Ermənistanın baş naziri Qərbdəki havadarlarının təsiri altına düşmək əvəzinə, ikitərəfli sülh gündəliyini inkişaf etdirmək və nəticəyönümlü addımlar atmaq barədə düşünməlidir. Hələlik isə Paşinyanın Qərb kuratorları prosesə mane olurlar. Bunlar fonunda Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “BRİCS iclasının iştirakçıları və jurnalistlər İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında masa arxasında gedən fəal dialoqa diqqət çəkiblər. Qonşuların nə danışdıqları bəlli deyildi. Lakin Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Əliyevlə Paşinyan arasında müzakirə ümumi müzakirəyə mane olmayıb. Onun sözlərinə görə, belə görüşlər məhz ikitərəfli əlaqələr üçün keçirilir. Məlumatlar göstərir ki, dialoq Azərbaycan və Ermənistan arasında qarşıdan gələn sülh müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı olub. Nikol Paşinyan çıxışında bildirib ki, İrəvanla Bakı arasında sülh müqaviləsi layihəsi azı 80-90 faiz razılaşdırılıb. Paşinyanın sözlərinə görə, saziş ərazi iddialarının olmaması, güc tətbiq etməməsi və diplomatik münasibətlərin qurulması ilə bağlı dildə razılaşdırılıb. O bildirib ki, Ermənistan parlamenti Ermənistan və Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi komissiyasının və iki ölkə arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə dövlət komissiyasının birgə fəaliyyəti haqqında müddəanı ratifikasiya edib. O, Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsinin bu sənədlə bağlı qərarının, nəhayət, bütün narahatlıqları və Konstitusiyada qonşu ölkələrə ərazi iddialarının olması ilə bağlı bütün arqumentləri aradan qaldırdığını vurğulayıb: “Amma Azərbaycan yarımçıq sülh istəmir”. Sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov bu fonda qeyd edir: “Azərbaycanın sülhlə bağlı şərtləri tam aydındır. Ermənistan Konstitusiyası dəyişdirilmədən bu mümkün olmayacaq. Konstitusiyanı dəyişməyin isə iki yolu var. Birinci Amerika variantıdır. Burada konstitusiyaya əlavələr və düzəlişlər etməklə məsələ həll olunur. Digər variant isə yeni konstitusiya mətninin hazırlanmasıdır. ABŞ nümayəndəsi də bu günlərdə regiona gəlmişdi. O da sülh məsələsinə görə bölgədə idi. Sadəcə olaraq, erməni tərəfi indi sülhdən daha çox danışmaqla “topu” Azərbaycana atmaq istəyir. Elə bir görüntü yaradırlar ki, guya onlar sülhə hazırdır və s. Amma fundamental məsələlər həll olunmadan bu mümkün deyil. Əgər tərəflər hansısa bir mətn üzərində razılığa gəlsə, ilkin sülh sənədini paraflamaq olar. Sənədi paraflayıb bir kənara qoyub mümkün zamanı gözləməklə bağlı razılıq əldə edilə bilər. Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ehtiva edən müddəalar çıxarıldıqdan sonra yekun sülh sənədinə imza atılacaq”.

Samirə SƏFƏROVA