Azərbaycan BRİCS-ə yeni bazar marşrutları açır - Zəngəzur-Naxçıvan, Balakən-Gürcüstan, Qazax-İcevan...

Kazanda başa çatan BRİCS-in 16-cı sammiti beynəlxalq siyasətdə əlamətdar hadisəyə çevrildi. O, ilk növbədə Qərbin yeganə və əsas qlobal güc mərkəzi olmadığını dünyaya nümayiş etdirdi. 

Eyni zamanda, bu beynəlxalq klub, hətta yeni genişləndirilmiş formatında belə, Qərblə münasibətləri necə quracağına dair ümumi dəyər prinsipləri və ümumi baxışı olan həmfikir ölkələrin birliyinə çevrilmədi.

Sammitin yekun tədbiri “Outreach”/“BRICS+” formatında baş tutub. Tədbirdə 36 dövlətin, eləcə də beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri, o cümlədən BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş iştirak edib. Təbii ki, hökumət rəhbərləri də orada idilər. Tədbir BRİCS-in daha geniş qarşılıqlı fəaliyyətində maraqlı olan ölkələrlə dialoqa və perspektivlərə həsr olunub. Sonuncu tədbirin gündəliyi belə olub: davamlı inkişaf, yoxsulluğun aradan qaldırılması, iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma, texnologiya və bilik mübadiləsi, terrorizmlə mübarizə, transsərhəd cinayətlər və münaqişələrin sülh yolu ilə həlli məsələləri. Tədbirdəki çıxışında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bir sıra məqamlarla yanaşı, ölkəmizin nəqliyyat logistika omkanlarına diqqət çəkib: “Öz coğrafi mövqeyindən istifadə edən və müasir infrastruktur yaradan Azərbaycan Avrasiyanın mühüm nəqliyyat və logistika mərkəzlərindən birinə çevrilib. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri bizim ərazimizdən keçir. Bu nəqliyyat yollarının Azərbaycan ərazisində olan bütün seqmentləri uğurla fəaliyyət göstərir. Hazırkı məqamda ərazimizdən yük axınının kəskin artmasını nəzərə alaraq, biz bu dəhlizlərin ötürücülük imkanlarının artırılmasına əlavə vəsaitlər yatırırıq”. Rusiya prezidenti Vladimir Putin bu fonda vurğulayıb ki, Azərbaycanın rolu, xüsusilə logistika dəhlizlərinin inkişafında çox mühümdür. BRICS dövlətləri arasında artan əmtəə dövriyyəsi fonunda Azərbaycanın nəqliyyat imkanları ümumiyyətlə qurum üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edəcək.  Bu da ondan irəli gəlir ki, son illər ölkəmizdə mükəmməl nəqliyyat infrastrukturu yaradılıb. Yeni hava limanlarının, gəmilərin inşası, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanında görülən işlər, dəmir yolu infrastrukturunun şaxələndirilməsi, beynəlxalq avtomagistralların tikintisi və yenidən qurulması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər Azərbaycanın nəqliyyat-logistika mərkəzinə çevrildiyini göstərir.  Burada bir mqəamı da nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanın şimalında və cənubunda yerləşən dövlətlərin sanksiyalarla üzləşməsi bölgədə yükdaşımaların marşrutlarına da təsir edib. Bu fonda Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi Rusiyanın Azərbaycan üzərindən cənuba çıxışını təmin edir. Həmçinin Hindistanın yüklərinin üzü şimala daşınması da sözügedən dəhliz üzərindən həyata keçirilir. Cənub-Qərb marşrutu isə Fars körfəzi ilə Qara dəniz limanlarını əlaqələndirəcək. Bu baxımdan, İranın Azərbaycan üzərindən Gürcüstanın Qara dəniz limanlarına çıxışını təmin edəcək. Ermənistanla münasibətlərin normallaşması Fars körfəzindən gələn yüklərin qismən Naxçıvan, Ermənistan və Gürcüstan üzərindən daşınmasının təmini üçün şərait yaratmış olacaq. Avropa-Qafqaz-Asiya marşrutu və onun şaxələri kimi formalaşmış yeni dəhlizlər, Orta dəhliz - Çin-Qazaxıstan sərhədindən, Xəzəri keçməklə Azərbaycan və Gürcüstandan ötüb, Qara dəniz üzərindən daşımalar tələbatlı və aktualdır. Gələcəkdə Zəngəzur-Naxçıvan, Balakən-Gürcüstan, Qazax-İcevan istiqamətində dəmiryollarının istifadəsi balaca bir regionda bir yox, bir neçə çıxışın təmin edilməsi deməkdir. Nəticədə, ölkə üzərindən daha çox yükün qəbul edilib, ötürülməsi həyata keçiriləcək.

 

Təbii ki, BRİCS-lə əməldaşlıq Azərbaycanın da öz maraqlarına cavab verir. Bu xüsusda misirli ekspert, Davamlı İnkişaf üçün Qlobal Strategiya İnstitutunun  baş direktoru Şadi Abuzeyd qeyd edir: “Azərbaycan BRICS ölkələri, xüsusən də Çin, Hindistan və Braziliya kimi böyük iqtisadiyyatlarla daha çox ticarət etməklə bazarlarını genişləndirmək imkanı qazanır. Bu, onun ənənəvi bazarlardan asılılığını azaltmağa kömək edə bilər. Azərbaycan bu təşkilata qoşulmaqla BRICS ölkələrinin geniş və müxtəlif bazarlarına daha yaxşı çıxış əldə etmək fürsətinə də sahib olacaq. Bu ölkələr dünya ÜDM-nin və əhalisinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir ki, bu da Azərbaycan məhsulları, o cümlədən enerji, kənd təsərrüfatı və qeyri-neft sektorları üçün yeni ticarət yolları aça bilər. Azərbaycan bir region və ya ölkələr qrupundan asılılığını azaldaraq, Avropadan kənarda ticarət tərəfdaşlarını və ənənəvi bazarlarını şaxələndirmək iqtidarındadır. Bu, digər sahələrdə geosiyasi və iqtisadi dalğalanmalarla bağlı riskləri azaltmağa kömək edəcək. Azərbaycan infrastruktur layihələri və iqtisadi inkişafı dəstəkləyən BRICS Yeni İnkişaf Bankının kreditləri və investisiyalarından faydalana bilər. BRICS-də üzv olmaqla investisiya cəlb edə bilər. Xüsusilə Çin və Hindistan getdikcə daha çox xaricə sərmayə qoymağa çalışır və Azərbaycan bu tendensiyadan nəqliyyat, texnologiya və turizm kimi kritik sektorlara investisiya cəlb etmək üçün istifadə etmək olar. BRICS beynəlxalq əməliyyatlar üçün ABŞ dollarına alternativlərin yaradılması imkanlarını araşdırarkən, Azərbaycan daha çox valyuta sabitliyindən, ABŞ dolları və ya avro kimi əsas valyutaların dəyişməsinə məruz qalmanın azalmasından faydalana bilər. Bu, əməliyyat xərclərini azalda və ticarət balansını yaxşılaşdırmasına səbəb olacaq. Həmçinin, BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycana öz maliyyə sektorunu digər BRICS ölkələri ilə inteqrasiya etməyə imkan verəcək, ticarət və investisiya axınını asanlaşdıra biləcək bank, maliyyə xidmətləri və fintech sahəsində əməkdaşlığı təşviq edəcək. Azərbaycan əsas enerji ixracatçısıdır və BRICS ölkələrinin, xüsusən də Çin və Hindistanın enerjiyə yüksək tələbatı var. Üzvlük uzunmüddətli enerji təchizatı sazişlərinə, neft-qaz kəşfiyyatı və infrastrukturun inkişafı sahəsində birgə müəssisələrin yaradılmasına, Azərbaycanın qlobal enerji bazarlarında əsas oyunçu kimi rolunun daha da güclənməsinə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, bu təşkilata üzvlük BRICS ölkələrindən, xüsusən də Azərbaycanın enerji infrastrukturuna investisiya cəlb etmək mümkündür. Rusiya, Çin və Hindistanın inkişafı, emalı və bərpaolunan enerji sahəsində təcrübəsi olan şirkətlər Azərbaycana öz enerji sektorunu modernləşdirməyə və genişləndirməyə kömək etmək gücünədədir. BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycanın dünyanın bəzi ən böyük iqtisadiyyatları ilə əlaqələrini gücləndirəcək, qlobal məsələlərdə daha sıx əməkdaşlığa qapı açacaq”.

Ramil QULİYEV