Azərbaycanın logistik layihələri Putinin xüsusi marağını çəkdi...
Abutalıb Səmədov: “Bu bir tərəfdən Azərbaycanın logistik imkanlarını bütün dünyaya xatırladır, digər tərəfdən Ermənistanı, onun Baş nazirini verdiyi sözü unutmamağa çağırır”
“Azərbaycanın tranzit dəhlizlər baxımından əhəmiyyəti çox böyükdür”. Bunu Rusiya Prezidenti Vladimir Putin XVI BRICS Sammitinin “Outreach” / “BRİCS+” formatının ilk plenar iclasında bildirib.
Putin deyib ki, Azərbaycan və Rusiya arasında artan ticarət dövriyyəsi də xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Putin Kazanda Azərbaycandan bu barədə danışdı və dedi ki, Azərbaycan logistika dəhlizlərinin inkişafına böyük töhfə verir.
Bu daha açıq mənada nə deməkdir?
“Azərbaycanın logistik imkanlarını təkcə…”
“Alyans” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, “BRİCS”in Kazanda keçirilən sammitində Rusiya perzidentinin nəqliyyat dəhlizləri barədə məsələni xüsusi qeyd etməsi və Azərbaycandan keçən nəqliyyat dəhlizlərinin əhəmiyyətini vurğulaması təsadüfi deyil: “Bu bir tərəfdən Azərbaycanın logistik imkanlarını bütün dünyaya xatırladır, digər tərəfdən Ermənistanı, onun Baş nazirini verdiyi sözü unutmamağa çağırır. Yəni məlumdur ki, 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanmış üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndinə görə, Orta Dəhlizin çox mühüm hissəsi olan və bizim “Zəngəzur dəhlizi” dediyimiz 43 kilometrlik yol, Ermənistandan keçən hissə Rusiya sərhədçilərinin nəzarətinə verilməlidir. Amma Paşinyan, sənədi imzalamasına baxmayaraq, bu tələbi yerinə yetirmıək istəmir və and-aman edir ki, bəyanatda belə bir müddəa yoxdur. Açıq şəkildə yazılıb, ancaq Paşinyan, qol çəkməsinə baxmayaraq, “belə bir müdəa yoxdur” deyir. Təbiidir, Azərbaycan maraqlıdır ki, “Zəngəzur dəhlizi” Rusiya sərhədçilərinin nəzarətində olsun. Çünki münasibətlərimizdə kifayət qədər gərginlik var, yola ermənilərin nəzarət etməsi ordan keçən həmvətənlərimiz üçün çox ciddi problemlər yarada bilər, ən əsası, təhlükəsizlik baxımından bu məqsədəuyğun deyil. Ermənilərin düşmənçilik hissi, çox təəssüf ki, keçməyib və nə qədər bu düşmənçilik var, ermənilərin ora nəzarət etməsi təhlükəlidir. Digər tərəfdən, ermənilərdəki terrora meyllilik də bütün dünyaya məlumdur. Ona görə də hesab edirik ki, bir müddət bu yola Rusiya sərhədçilərinin nəzarət etməsi Naxçıvandan Azərbaycanın əsas hissəsinə və əks istiqamətdə hərəkət edən ailələr, insanlar, yüklər üçün daha təhlükəsiz olardı. Ancaq Paşinyan bu tələbi qəbul etmək istəmir və ciddi şəkildə müqavimət göstərir. Çox təəssüf ki, İran da bu tələbə Paşinyandan daha kəskin etiraz edir və bu həmin bəndin icra olunmasında daha ciddi maneədir. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da “Zəngəzur dəhlizindən” danışarkən açıq şəkildə demişdi ki, dəhlizin açılmasında ən böyük maneə Ermənistan deyil, İrandır”.
A.Səmədov vurğuladı ki, Azərbaycan ərazisindən keçən Orta Dəhliz çox mühüm əhəmiyyətə malik beynəlxalq nəqliyyat dəhlizidir və Çini Avropa ilə birləşdirən bir dəhlizdir. ”Bu bir tərəfdən Çin, Qazaxıstan, Rusiya, Belarus və Avropa marşrutu ilə çəkilən Şimal Dəhlizinə alternativdir, digər tərəfdən Süveyş kanalından keçən dəniz yoluna alternativdir və çox mühüm əhəmiyyətə malik olan bir dəhlizdir. Təbiidir ki, Azərbaycan da buna çox mühüm əhəmiyyət verir və Ələtdə yaradılan Azad İqtisadi Zona bu dəhlizin əhəmiyyətini bir az da artırır. Eyni zamanda Azərbaycan ərazisindən digər bir dəhliz də keçir. Söhbət Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizindən gedir və dəhliz də, məlumdur ki, 2002-ci ildə Rusiya, İran və Hindistan arasında imzalanmış razılaşma əsasında fəaliyyət göstərir. Azərbaycan bu dəhlizin işə düşməsi üçün də çox ciddi addımlar atıb. Yeri gəlmişkən, biz Şimal-Cənub dəhlizinə 2005-ci ildə qoşulmuşuq. Hətta əsas problemin İran ərazisində olduğunu nəzərə alıb, bir neçə il bundan əvvəl İrana Rəşt-Astara dəmir yolunun tikilməsi üçün 500 milyon dollar kredit də vermişdik. Ancaq hələ də o yol istifadəyə verilməyib və İran bu məsələdə o qədər də tələsmir. Çox təəssüf ki, bu səbəbdən yüklərin daşınmasında ciddi çətinliklər ortaya çıxır. Digər tərəfdən, həm Hindistan, həm də İran Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin bir hissəsinin Ermənistandan keçməsinə cəhd göstərir və Azərbaycanı oyundankənar vəziyyərdə qoymağa çalışırlar. Ancaq bu təkcə onların istəyi ilə bağlı deyil, Ermənistan ərazisində tələb olunan infrastrukturlar yoxdur və bu yolların çəkilməsi üçün kifayət qədər vəsaitə ehtiyac vardı ki, bunu da nə Ermənistan verə bilər, nə də digər dövlətlər Ermənistana bu məsələdə yardım göstərmək niyyətindədir. Bu səbəbdən təbiidir ki, Azərbaycan artıq işlək Orta Dəhlizə malikdir və bunun üçün əvvəllər Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu da keçirdi, bunun əsas ağırlığını Azərbaycan öz üzərinə götürdü. İndi “Zəngəzur dəhlizinin” də işə düşməsi, təbiidir ki, burdan daşınan yüklərin həcmini xeyli artıracaq. Bundan başqa, Azərbaycan Çinin irəli sürdüyü “Bir kəmər, bir yol” layihəsində də yaxından iştirak edir və Çin bu layihəyə milyardlarla dollar vəsait xərcləyib, bu layihə də çox mühüm əhəmiyyətə malik olan layihədir.
Azərbaycanın logistik imkanlarını təkcə Rusiya qiymətləndirməyib, bütün dünya, dünyanın qabaqcıl ölkələri bu imkanları görürlər və təbiidir ki, bundan yararlanmağa, faydalanmağa çalışırlar. Eyni zamanda “Zəngəzur dəhlizinin” açılması üçün Ermənistana müəyyən təzyiqlər də göstərilir. Ancaq çox təəssüf ki, İranın tutduğu mövqe və Ermənistanın da bu məsələdə İranın yedəyində hərəkət etməsi bu prosesi ləngidir. Ancaq ümid etmək olar ki, həm sülh sazişinin imzalanmasına, həm “Zəngəzur dəhlizinin” açılmasına bir tərəfdən ABŞ-ın və onun mütəffiqlərinin, digər tərəfdən, Rusiyanın verdiyi dəyər qısa müddətdə o problemləri həll etməyə şərait yaradacaq.
Azərbaycanla Rusiya arasında artan ticarət dövriyyəsinə gəldikdə isə, bu rəqəm o qədər də böyük deyil. Azərbaycan beynəlxalq hüquqa sadiqdir və Rusiyaya qarşı tətbiq olunan sanksiyaların aşılmasında, sanksiyalardan yan keçilməsində iştirak etmir. Ancaq Ermənistan aktiv şəkildə yaranmış vəziyyətdən yararlanmağa çalışır və keçən il Rusiya ilə Ermənistanın ticarət dövriyyəsi 7 milyard dollardan artıq idisə, hələ il başa çatmayıb, amma artıq Ermənistanla Rusiyanın ticarət dövriyyəsi 8 milyard yarıma yaxınlaşıb. Azərbaycanın Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi keçən il 2 milyarddan bir az artıq olub. Baxmayaraq ki, bu sahədə də irəliləyiş var. Ancaq Azərbaycan qanunların yanından keçmək sahəsində ermənilər kimi “bacarıqlı olmadığı” səbəbindən Azərbaycanla Rusiya arasında ticarət dövriyyəsi Ermənistanla Rusiya arasında olan ticarət dövriyyəsindən hardasa üç dəfədən çox azdır”-deyə A.Səmədov vurğuladı.
İradə SARIYEVA
