Paşinyan konstitusiya dəyişikliyi məsələsində ziddiyyətlərdən xilas ola bilmir...

“Sadəcə olaraq, bizim şərtlərimiz yerində qalır. Ermənistanı silahlandıranlar bilməlidirlər ki, bütün gələcək hadisələrə birbaşa onlar cavabdehlik daşıyacaqlar və təbii olaraq, bizə qarşı rəsmi ərazi iddialarına son qoyulmalıdır. Onların konstitusiyasına dəyişiklik edilməlidir, Minsk qrupu da ləğv olunmalıdır”. Bu fikirlər yeddinci çağırış Azərbaycan Milli Məclisinin ilk iclasında prezident İlham Əliyev tərəfindən səsləndirilib.

Beləliklə, rəsmi Bakı ən yüksək səviyyədə bildirir ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında real və davamlı sülh müqaviləsinin imzalanması üçün əsas şərt, başda “Ermənistan və Dağlıq Qarabağın birləşməsi”nə çağıran Ermənistanın Müstəqillik Aktına açıq şəkildə istinad edən Ermənistan Konstitusiyası olmaqla, bu ölkənin çoxsaylı hüquqi və siyasi sənədlərində təsbit edilən Azərbaycana qarşı davam edən ərazi iddialarına son qoyulmasıdır. Ermənistan həqiqətən də sülh müqaviləsi istəyirsə, Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının yer aldığı ali sənədlərdə düzəliş etməlidir. Çünki bu olmayacağı təqdirdə Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi hər an sülh müqaviləsinin Ermənistan Konstitusiyasına uyğun gəlmədiyini bəhanə edərək, müqavilədən boyun qaçıra bilər. O da faktdır ki, Ermənistanın Azərbaycanla nəqliyyat və rabitə əlaqələrinin açılmasına razılaşmaması iki ölkə arasında sülhə nail olunması və iqtisadi inkişaf baxımından ciddi maneələr yaradır. Kommunikasiyaların bərpası həm regional sabitlik, həm də iqtisadi inteqrasiya üçün əhəmiyyətli bir addım olardı. Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat dəhlizlərinin açılması, xüsusilə Zəngəzur dəhlizi kimi strateji layihələrin həyata keçirilməsi regiondakı ölkələr arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafına və ticarətin genişlənməsinə gətirib çıxarır. Bu isə uzunmüddətli sülhün təməli üçün vacibdir. Hazırda Ermənistan rəsmiləri tərəfindən səslənən fikirlər bu qənaətə gəlməyə əsas verir ki, İrəvan rəsmi Bakının şərtlərini yerinə yetriməkdən başqa çıxış yolu olmadığını yaxşı başa düşür. Bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasında çıxışı zamanı səsləndirdiyi fikirlər də təsdiq edir. Paşinyan bildirib ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh nəinki mümkündür, hətta tamamilə əldə edilə bilər. Onun sözlərinə görə, buna bir neçə amil kömək edir.

Əsas addımlardan biri avqustun 30-da Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiyası üzrə komissiyaların birgə işi haqqında imzalanmış saziş olub. Paşinyan vurğulayıb ki, bu, tərəflərin imzaladığı ilk ikitərəfli sənəddir. O, həmçinin qeyd edib ki, tərəflər 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsindən sərhədlərin müəyyən edilməsində əsas prinsip kimi istifadə etmək barədə razılığa gəliblər ki, bu da ərazi bütövlüyünün və sərhədlərin toxunulmazlığının qarşılıqlı tanınması deməkdir. Paşinyan vurğulayıb ki, növbəti addım sülh müqaviləsinin imzalanması və tam dövlətlərarası əməkdaşlığın qurulması olacaq. Ermənistan Bakı ilə sülh sazişinin artıq razılaşdırılmış maddələrini imzalamağı və qalan bəndləri sonra müzakirə etməyi təklif edir: “Bütün məsələləri dərhal həll edən heç bir sülh sazişi yoxdur, hətta saziş imzalandıqdan sonra da ölkələr yeni sazişlər bağlamağa və əlavə razılaşmalar əldə etməyə davam edə bilərlər”. Paşinyanın daha maraqlı açıqlaması konstitusiya ilə bağlı olub. O qeyd edib ki,  Ermənistan Azərbaycanla sülhə nail olmaq üçün konstitusiyada dəyişikliklərə hazırdır: “Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalansa, onun məzmununun əsas qanuna uyğunluğunu yoxlamaq üçün saziş ölkənin Konstitusiya Məhkəməsinə göndəriləcək. Əgər Konstitusiya Məhkəməsi müqavilənin Ermənistan Konstitusiyasına zidd olduğu qənaətinə gəlsə, onda biz elə vəziyyətə düşəcəyik ki, sülhə nail olmaq naminə konstitusiya dəyişiklikləri zəruri olacaq”. Paşinyanın sözlərinə görə, Ermənistan Azərbaycan, Türkiyə, eləcə də digər qonşular və tərəfdaşlar üçün kommunikasiyaları dərhal açmağa hazırdır: “Ermənistan hökumətinin “Dünyanın kəsişməsi” layihəsi nəqliyyat yollarının açılması, boru kəmərlərinin və kabellərin çəkilməsi üçün imkanların yaradılması məqsədi daşıyır ki, bu da sülhə nail olmaq üçün əsas amildir. Biz həm Azərbaycana, həm də Türkiyəyə marşrutlarımızı açmağa hazırıq. Digər qonşular, tərəfdaşlar üçün bu, tərəflərin suveren yurisdiksiyası prinsipinə və onların ərazi bütövlüyünə hörmət edilməklə baş verəcək”. Bundsan öncə Paşinyan BMT Təhlükəsizlik Şurasının təşkil etdiyi “Sülh naminə liderlik” tədbiri çərçivəsində qeyd edib ki, Ermənistan sülh sazişinin artıq razılaşdırılmış maddələrini noyabrda baş tutacaq COP29 iqlim konfransına qədər imzalamağı təklif edir. Paşinyan hesab edir ki, bu, sülh prosesinin irəli aparılması üçün stimullaşdırıcı mühit yaratmağa kömək edə bilər. Beləliklə, bu açıqlamalar göstərir ki, Ermənistan konstitusiyada dəyişikliklərə hazırdır. Indi İrəvan bunu praktiki addımlarla sübut edərsə, onda sülh üçün ciddi əngəl qalmayacaq. Bunlar fonunda kommunikasiyaların, o cümlədən də Zəngəzur dəhlizinin açılması təkcə Azərbaycan və Ermənistan üçün yox, ümumilikdə qlobal ticarət üçün yolların genişlənməsinə, Asiya və Avropa arasında ticarət və nəqliyyat əlaqələrinin daha səmərəli qurulmasına gətirib çıxaracaq. Elə Bakının əsas istəyi də budur.

Ramil QULIYEV