ABŞ-dan Azərbaycana açıq mesaj - Avropa üçün bu hələ azdır...
Abutalıb Səmədov: "Rusiya Avropaya 55-60 milyard m² həcmində qaz satır, əgər bundan da imtina etmək istəyirlərsə, real iş görülməlidir"
Nyu-Yorkda keçirilən beşinci illik Xəzər Biznes Forumunda çıxışı zamanı ABŞ dövlət katibinin enerji resursları üzrə köməkçisi Cefri Payett deyib ki, ABŞ regionun enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə kömək etmək üçün əlindən gələni etməyə hazırdır: "İki ildir ki, mən bilavasitə KMG (Qazaxıstanın neft şirkəti - red.) və SOCAR-ın rəhbərliyi ilə, eləcə də Qazaxıstan və Azərbaycan hökumətləri ilə neft ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsi məsələləri üzrə çalışıram. Cənub Qaz Dəhlizi ilə nəql edilən Xəzər təbii qazı artıq Aİ-nin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində tamamilə əsas rol oynayır. ABŞ isə hesab edir ki, bu sahədə daha çox işlər görülə bilər".
Sizcə, Cefri Payett hansı daha çox işlərdən danışır? ABŞ-nin Azərbaycandan daha hansı gözləntiləri var?
Üstəgəl, konqresmen Adam Şifft Azərbaycan əleyhinə qanun layihəsini Konqresin komissiyasına təqdim edir, təzad deyilmi?
Suallarımızı cavablandıran siyasi şərhçi Abutalib Səmədov dedi ki, konqresmen Adam Şifftin anti-Azərbaycan mövqeyi yeni deyil: "Konqresmenin layihəsində nəzərdə tutulur ki, guya Azərbaycan Qarabağda etnik təmizləmə apardığına görə ermənilərə kompensasiya ödəməsə, sanksiyalara məruz qalmalıdır. O təklif edir ki, Azərbaycanın aktivləri müsadirə edilsin. Təbii ki, mənasız təşəbbüsdür. Onsuz da biz indiyə qədər Qərbdən və Amerikadan kifayət qədər ədalətdiz qərarlar görmüşük, bundan sonra da belə beynəlxalq hüquqa zidd qərarların şahidi olacağıq.
Enerji məsələlərinə gəldikdə isə, bu uzun müddətdir ki, müzakirə edilir. Azərbaycan Prezidenti də buna dəfələrlə münasibət bildirib. Məlumdur ki, Azərbaycan qazı Cənub Qaz Dəhlizi ilə Gürcüstandan keçməklə Türkiyəyə, oradan isə Avropaya nəql edilir. Bu qaz boru kəmərinin illik ötrücülük qabiliyyəti 35 milyard kubmetrdir. Avropa İttifaqı Rusiya qazından imtina edəndə onlara əlavə qaz verilməsini Azərbaycandan xahiş etdilər. Bu barədə müvafiq sənəd də imzalandı. Bununla bağlı qaz boru kəmərinin genişləndirilməsi ilə bağlı investisya qoyulmalı və qaz alan tərəflərlə müqavilələr bağlanmalıdır. Hələ bu istiqamətdə heç bir addım atılmır. Bir qeyri-müəyyənlik mövcuddur, bu da Azərbaycanı qane etmir. Baxmayaraq ki, son 2 ildə Azərbaycandan Avropaya ixrac edilən qazin miqdari artib.
ABŞ-ın Mərkəzi Asiya ölkələrində hasil edilən qazın Avropaya çıxarılması planı uzun illərdir ki, mövcuddur. Azərbaycan da buna etiraz etmir - söhbət ilk növbədə Türkmənistan qazının Avropaya çıxarılmasından gedir. Ancaq nəzərə almaq lazımdir ki, Qazaxıstan və Özbəkistan da müəyyən qədər qaz satmaq imkanına malik olan ölkələrdir.
Azərbaycan Transxəzər qaz kəməri layihəsini dəstəkləyir. Prezident də dəfələrlə bəyan edib ki, buna bizim etirazımız yoxdur. Ancaq biz buna razıliq verə bilərik, investisiya qoymaq fikriniz yoxdur. Əgər bu layihəyə investisiya qoymaq istəyənlər varsa, Xəzəryanı ölkələrlə, əsasən də buna etiraz edən Rusiya ilə layihəni razılaşdırmalıdırlar. Xəzəryanı ölkələrlə razılaşdırıldıqdan və investorlar tapıldıqdan sonra Azərbaycanın bu layihəyə heç bir etirazı yoxdur. ABŞ-nin də bu istiqamətdə gördüyü işlər yalnız danışmaqdan ibarətdir. Çox təəssüflər olsun ki, uzun illərdir real addimlar atılmır və belə görünür ki, hələ uzun müddət bu layihə barədə danışılacaq, amma real işlər görülməyəcək.
Cənub Qaz Dəhlizinin ərsəyə gəlməsində əsas işi Azərbaycan gördü. Həm TANAP, həm də TAP boru kəmərinin çəkilməsində Azərbaycan kifayət qədər maliyyə qoydu. Lakin Azərbaycan Transxəzər qaz kəməri layihəsinə investisya qoymaq fikrində deyil. Bu həmin layihə ilə qazını Avropaya çıxarmaq istəyən və bu kəmərdən qaz almaq istəyən ölkələrin problemudir. Mövcud qaz kəməri Azərbaycan ehtiyatlarının Avropaya çıxarılmasına kifayət edir, bir şərtlə ki, onun ötrücülük qabiliyyətinin artırılmasına Aİ yardim eləsin.
Daha iri layihələrin icrası üçün investorların tapılmasına ehtiyac var və sözdən işə keçilməsi lazımdir. Burada problemlərdən biri gələcəkdə Avropanın qazdan imtina etmək planları ilə bağlıdır. Əlbəttə, bu yaxın gələcəyin işi deyil, amma bu istiqamətdə ciddi işlər görülür. Külək və günəş enerjisindən istifadə etməklə qaza tələbati azaltmaq Aİ ölkələrinin prioritetlərindəndur. Azərbaycan da bu layihədə iştirakçıdır. Duzdur, bizin Avropaya ötürəcəyimiz "yaşil enerji" o qədər də çox deyil, amma bu istiqamətdə intensiv iş gedir. Bu da qaza olan tələbatı azalda bilər. Azərbaycan bunu da nəzərə alır və reallıqlari qiymətləndurməyi təklif edir.
Bir sözlə, Azərbaycan Aİ-nin Rusiya qazından imtina etmək siyasətinə dəstək verir. Məlumdur ki, Rusiya müharibədən əvvəl Avropaya 155 milyard m² qaz satirdi. Hazırda 100 milyard m² qazdan imtina edilib. Bunu Azərbaycan və Norveç boru kəmərləri, Amerika isə maye qazla kompensasiya edib. Ancaq hələ yenə də Rusiya Avropaya 55-60 milyard m² həcmində qaz satır, əgər bundan da imtina etmək istəyirlərsə, real iş görülməlidir".
Dəniz NƏSİRLİ
