Fransa və ABŞ Cənubi Qafqazı yenə qan çanağına çevirməyə can atır...
Cənubi Qafqazda sülh üçün əlverişli imkan yaransa da, regiondan kənarda yerləşən bəzi qüvvələrin qərəzli mövqeyi üzündən bundan yararlanmaq müşkül məsələyə çevrilib. Məsələn, ABŞ və Fransadan Ermənistana göstərilən irimiqyaslı iqtisadi yardımlar, bu ölkənin silahlandırılmasının sürətlə davam etməsi sülh ümidlərini sıradan çıxarır.
Qeyd edək ki, Ermənistanın silahlandırılması məsələsində əvvəl daha çox Fransa ön mövqedə idi. İndi Fransa ilə yanaşı, ABŞ da aktiv rol alıb. Fransa Ermənistanı silahlandırmaqla onu Azərbaycana qarşı revanşa hazırlayır, ABŞ isə bu prosesə açıq dəstək verir. Deməli, bu ölkələrin fəaliyyəti regionda sülhə indi ən böyük təhdiddir. Xüsusən də ABŞ-ın son addımları onu neoimperialist siyasətini indi də Cənubi Qafqazda reallaşdırmağa çalışmasının göstəricisidir. ABŞ və Fransa yaxşı bilirlər ki, Ermənistana ötürdükləri silahlar işğalçılıq siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədini güdür. Məlum olduğu kimi, silah və sursat ixracı beynəlxalq ticarətin əhəmiyyətli sahəsi olaraq, hər bir suveren dövlətin daxili işidir. Ancaq silah satan ölkə bu cür əməliyyatlar zamanı bu silahların münaqişə zonalarında potensial olaraq beynəlxalq hüquqazidd tətbiqini, silah alan dövlətin yürütdüyü aqressiv siyasəti, silahların kimə qarşı tətbiq edilə biləcəyini və sair amilləri mütləq şəkildə diqqətə almalıdır. Lakin ABŞ və Fransa bunu nəzərə almır. Əksinə, Fransa lisenziyası altında istehsal olunan Hindistan silahlarının da Ermənistana ötürülməsi prosesini intensivləşdirir. Halbuki, Ermənistana silah satan hər bir dövlət ilk baxışdan ticarət əhəmiyyəti daşıyan, ancaq mahiyyətcə regionda sülhə və beynəlxalq təhlükəsizliyə ciddi təhdid yaradan silah ixracına imperativ xarakterli öhdəliklər nöqteyi-nəzərindən yanaşmalıdır. Onu da xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistan məlum məğlubiyyətdən sonra Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa məcbur edilib, hətta baş nazir Nikol Paşinyan ərazi bütövlüyümüzü rəqəmlərdə ifadə edib. Belə olan halda Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh müqaviləsinin imzalanmasına prinsipial maneə qalmayıb. Sadəcə, Ermənistan konstitusiyası burada başlıca maneədir. Lakin reallıqda ABŞ və Fransa başda olmaqla, regionda maraqları olan subyektlər Bakı ilə İrəvan arasında sülhə özlərinin Cənubi Qafqazdakı mənafelərinin sonu kimi baxırlar. Ermənistanın qütblərarası ziddiyyət nöqtəsinə çevrilməsi, erməni cəmiyyətində revanş əhvali-ruhiyyəsi Qərbin niyyətləri ilə üst-üstə düşür. Bu da region üçün müsbət heç nə vəd etmir. Bunu bilə-bilə ABŞ, Fransa, Hindistan Ermənistanın silahlandırlması prosesini aktiv şəkildə davam etdirir.
Onların daha bir məqsədi silahlanan Ermənistanın iqtisadi cəhətdən də möhkəmlənməsinə nail olmaqdır. Bu səbəbdən anti-Rusiya sanksiyalarından yan keçmək və müvafiq olaraq Ermənistana böyük gəlirlər əldə etmək üçün imkan yaradılır. Qərb Ermənistanın sanksiyalardan yayınmasını görməzdən gəlir. Məsələn, ötən il Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsi 20.7 milyard dollar olub. Bu, 2022-ci illə müqayisədə 46 faiz artım deməkdir. 2023-cü ildə Ermənistanın ixracı 55 faiz, idxalı isə 40 faiz yüksəlib. Ermənistanın sırf Rusiyaya ixracındakı artımsa 60 faizə yaxındır. Məsələ ondadır ki, Ermənistan Rusiyadan gətirdiyi bəzi məhsulları yenidən digər ölkələrə ixrac edir. Eyni zamanda, Ermənistan xaricdən gətirdiyi bəzi məhsulları təkrar Rusiyaya ixrac edir. Cari ildə Ermənistan və Rusiya arasında ticarət dövriyyəsi 10 milyard dollardan artıq olacaq. Onu da bildirək ki, Ermənistan iqtisadiyyatı durğun vəziyyətdədir və məhdud sənaye potensialına malikdir. Onun müstəqil şəkildə ticarət dövriyyəsinin belə kəskin artımını təmin edə bilməsi mümkünsüzdür. Məsələ burasındadır ki, ölkədə son üç ildəki dinamika, ilk növbədə, xarici malların və avadanlıqların, o cümlədən, ikili təyinatlı məhsulların təkrar ixracı və geri alınması üzrə müxtəlif sxemlər hesabına təmin edilib. Erməninstan və Rusiya şirkətləri bu malları ABŞ və Avropa İttifaqının sanksiyalarından yan keçərək vasitəçilərin və nəqliyyat şirkətlərinin yardımı ilə daşıyıblar. Ermənistanın Rusiya hesabına malların təkrar ixracına görə sürətlə zənginləşməsi İrəvana imkan verir ki, xaricdən, o cümlədən, Qərbdən silah alınmasının həcmini xeyli artırsın. Silahlarla yanaşı, ABŞ və Fransadan Ermənistana irimiqyaslı iqtisadi yardımlar edilir. Məsələn, ABŞ hökuməti Ermənistana yardım fondunun məbləğini iki dəfədən çox artıraraq 120 milyon dollardan 250 milyon dollara qaldırıb. Bunu ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID) Ermənistan ofisi bəyan edib. Məlumatda deyilir ki, “İnkişaf Qrantı”na dair sənədin birinci düzəlişi artıq imzalanıb. Müvafiq sənədi USAID-in Ermənistandakı missiyasının rəhbəri Con Alelo və Ermənistan baş nazirinin müavini Armen Qriqoryan imzalayıb. Yardımın artırılmasında məqsəd Ermənistanda demokratiya və iqtisadiyyatın inkişafına dəstək verməkdir. USAID bunu da bildirib ki, agentlik Ermənistanın, geosiyasi oriyentasiyasının dəyişməsi də daxil, dəyişən ehtiyaclarına uyğun şəkildə İrəvana dəstəyini davam etdirəcək. Avropa İttifaqı isə Ermənistana 2,6 milyard avro ayırıb. Sirr deyil ki, bütün bunlar məqsədyönlü siyasətdir, onun məqsədi Qarabağ problemini yenidən “canlandırmaq” və Ermənistanı Qarabağ uğrunda yeni müharibəyə hazırlamaqdır. Eyni zamanda bütün bunlar Ermənistanda yeni ümidlər yaradır, onun mövqeyini sərtləşdirir. Artıq Ermənistan daha çox “Dağlıq Qarabağ”dan danışmağa başlayıb, bu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi və baş nazir “etnik təmizləmə”dən danışır. Ermənistan ötən il antiterror əməliyyatı ilə nəticələnmiş köhnə səhvlərini yenə təkrarlamağa başlayır. İrəvanı bu fəlakətə məhz Qərb, ilk növbədə ABŞ və Fransa sürükləyir. Burada hədəf təkcə Azərbaycan yox, həm də Rusiyadır. Qərbin bu siyasəti ilə Cənubi Qafqaz regionu Ukraynadakı kimi ikinci Qərb-Rusiya qarşıdurmasının poliqonuna çevrilə bilər. Bu isə bölgənin və Azərbaycanın maraqlarına tamamilə ziddir. Ermənistanın Avropa İttifaqı, Fransa və ABŞ-la birgə regionda Rusiya-Qərb qarşıdurmasına yeni cəbhə açmasını, regionda sülhə təhdid yaratmasını Azərbaycan sakit qarşılaya bilməz, Bakı məhz bundan narahatdır və buna qarşıdır. Amma Qərb də öz məkrli siyasətindən geri çəkilmir. Bütün bunlar regionu fəlakətə sürükləyir. Məsuliyət daşıyan tərəf də Qərbdir.
Nahid SALAYEV
