Azərbaycan sərhəd delimitasiyasında daha əlverişli mövqeyə çıxdı...
Azərbaycan delimitasiyanı yalnız onun üçün faydalı olan yerdə aparacaq. Bunu Ermənistanın keçmiş müdafiə naziri, “Hayastan” fraksiyasının lideri Seyran Ohanyan parlamentdə keçirdiyi brifinqdə delimitasiya komissiyalarının reqlamentinin mətnini şərh edərkən deyib.
Qeyd edək ki, sentyabrın 5-də Ermənistan hökuməti müzakirəsiz Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası üzrə komissiyalar haqqında müddəanın ratifikasiyasını təsdiqləyib. Sənəd Konstitusiya Məhkəməsinə göndərilib və ona sentyabrın 24-də baxılacaq. Ohanyan bu xüsusda bildirib: “Reqlamentdə mövcud olan ziddiyyətlər Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən təsdiq olunarsa, Azərbaycanın Ermənistana təzyiq göstərməsi üçün əsas olacaq... Orada ən azı iki qeyri-real məqam var”. Birincisi, deputatın fikrincə, Almatı Bəyannaməsi ilə bağlı bənddə dəyişiklik edilməsinin, ikincisi müəyyən ərazilərdə delimitasiya və demarkasiyanın aparılmasının mümkünlüyünə aiddir: “Harada Azərbaycan öz maraqlarına uyğun olaraq delimitasiya aparmaq istəyirsə, bunu edəcək. Harada yoxdursa, o da olmayacaq”. Onun fikrincə, Azərbaycan İrəvana daha da təzyiq göstərmək üçün Konstitusiya Məhkəməsinin icazəsindən istifadə edəcək. Ohanyanın blokdakı həmkarı Qeqam Manukyan Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi və Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbərlərinə Konstitusiya Məhkəməsinin Gürcüstanla delimitasiya komissiyalarının reqlamentinə baxıb-baxmaması ilə bağlı sorğular göndərib. Xatırladaq ki, ötən ay İrəvan və Bakı sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzrə komissiyaların birgə fəaliyyəti haqqında əsasnamə imzalayıblar. Burada qeyd edildiyi kimi, o, delimitasiya işinin təşkili və müvafiq sənədlərin qəbulunu, dövlət sərhədinin keçməsini təsvir edən protokolun, müvafiq miqyasda delimitasiya xəritəsinin tərtib edilməsini və müvafiq sənədlərin qəbulunu nəzərdə tutur. 19 aprel razılaşmasının əsas götürüldüyü bu razılaşmada qeyd olunur: “Tərəflər delimitasiya prosesində 1991-ci il Almatı Bəyannaməsinə əsaslanacaqlarına dair razılaşıb və bunu baza prinsipi olaraq götürürlər. Əgər gələcəkdə Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında Sazişdə başqa cür qərara gəlinərsə, o zaman Əsasnamənin müvafiq bəndi bu Sazişlə müəyyənləşdirilmiş prinsiplərə uyğunlaşdırılacaq”. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan Ermənistanla sülh sazişində delimitasiya prinsiplərini dəyişdirə və 19 aprel razılaşmasının müvafiq bəndini sıradan çıxara bilər. Bu məqam da Ermənistanda müzakirələrə səbəb olub. “Hayastan” mərkəzinin rəhbəri Karen Bekaryan bildirib ki, 7 maddədən ibarət reqlament Ermənistan üçün təhlükəlidir: “Xüsusilə 5-ci maddə diqqət çəkir. Azərbaycan bu maddəyə əsasən istədiyi ərazilərdə delimitasiya-demarkasiya həyata keçirə bilər. Bununla yanaşı, proses başa çatmasa, həmin ərazilər demarkasiya-delimitasiya edilmiş hesab olunacaq. Bu o deməkdir ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiya prosesi 100 il də davam edə bilər, Azərbaycan da yalnız demarkasiya etmək istədiyi ərazilərə diqqət ayıracaq. Rəsmi Bakı həm də istədiyi vaxt Almatı Bəyannaməsindən imtina etmək hüququnu özündə saxlayır. Əgər Azərbaycan bu bəyannamədən imtina edərsə, Paşinyanın elan etdiyi 29.743 kvadrat kilometr ərazini tanımayacaq”.
Bunlara cavabında “Vətəndaş müqaviləsi” fraksiyasının katibi Artur Ovannisyan bildirib ki, müxalifət yenə hədyan danışır: "Bu prosesi ətraflı müzakirə etmək üçün hələ vaxtımız olacaq. Tənzimləmə əsasən texniki həllərdən ibarətdir. Qeyd edək ki, biz konstitusiya məsələsi ilə çətinliklə məşğul oluruq, baxmayaraq ki, məsələ Konstitusiya Məhkəməsi sahəsindədir. Gözləyək, görək məhkəmə hansı nəticəni verəcək". Ovannisyan Kirantsda delimitasiya prosesindən sonra niyə yeni reqlamentin imzalandığı sualına da cavab verib: "Qeyd edək ki, Tavuşda demarkasiya prosesi Ermənistan Respublikasının nailiyyəti idi, çünki Ermənistan silahlı qüvvələrinin nəzarəti altında qalan, lakin Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərindən kənarda qalan kəndlər müharibənin tətikçisi idi. Və burada heç bir problemimiz yoxdur. Bu prosesdə sərhədin demarkasiyası ilə bağlı tənzimləmə və iş proseduru formalaşdı və Almatı bəyannaməsi vurğulandı ki, bununla da Kiratsın özündə sərhəd demarkasiyası baş verdi. Biz qeyd edə bilərik ki, Kirantsda sərhədin demarkasiyası bir presedent idi, bunun əsasında biz iş qaydasını yaratdıq və onun əsasında onu bütün sərhəd boyu yayacağıq". Belə bir vaxtda diqqət həm də ona çəkilir ki, Ermənistana sərhəd zonalarda əhalinin köçü davam edir. Bu da sərhəddə erməni tərəfi üçün vəziyyəti çətinləşdirir. Erməni ekspert Hayk Xanumyan bu xüsusda bildirir: “2020-ci il müharibəsindən sonra Tavus, Zəngəzur və Göyçədən 50 min insan çıxıb. Bu, Ermənistanın təhlükəsizliyinin problemidir, yoxsa yox? Niyə həll etmək üçün heç bir iş görülmür? İnsanların bu mühüm bölgələri tərk etməsinə səbəb “Qarabağ səlahiyyətliləri”dirmi?”. Xanumyan bildirib ki, Ermənistan hakimiyyəti Azərbaycanın konstitusiyanın dəyişdirilməsi, ATƏT-in Minsk qrupundan imtina edilməsi, Bakıya qarşı ambisiyalardan imtina edilməsi ilə bağlı tezislərini təkrarlayır. “Qraparak” nəşri Ermənistan Statistika Komitəsinə istinadən Zəngəzur bölgəsindəki əhalinin sayının sürətlə azaldığını yazır: “Statistik məlumatlara görə, ötən ilin iyul ayından bu ilin iyul ayının 1-nə qədərki dövrdə Zəngəzur bölgəsinin əhalisi 18 min nəfər azalıb. Bunun 12 mini şəhər, 6 mini isə kənd əhalisidir. Təkcə Teğ kəndini min sakin tərk edib, bu kəndin əhalisinin sayı cəmi 6 mindir”. Nəşr qeyd edir ki, ermənilər sərhəd bölgələrini sürətlə tərk edir.
Tahir TAĞIYEV
