Kişi ibtidai sinif müəllimləri get-gedə azalır...
Kamran Əsədov: “Kişi ibtidai sinif müəllimlərinin çatışmazlığı, uşaqların kişilik inkişafına təsir edə bilər”
Bu gün ölkənin ümumtəhsil məktəblərində çalışan pedaqoji heyətin əksər hissəsini qadınlar təşkil edir. Müəllimlik peşəsini seçən qadınların sayı kifayət qədər çoxdur. Kişi müəllimlər, əsasən idman və hərbi hazırlıq dərslərini tədris edir.
Maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, ibtidai sinif müəllimləri arasında qadınlar üstünlük təşkil edir. Çox nadir hallarda kişi ibtidai sinif müəlliminə rast gəlmək olar. Məlumata görə, ölkə üzrə cəmi 10-12 kişi ibtidai sinif müəllimli var.
Ümumiyyətlə, ibtidai sinif müəllimliyi ixtisasına sənəd verənlər elə qızlar olur. Bu fakültədə tədris alanlar məhz qızlardır. Vaxtilə orta məktəblərdə tək hərbi, idman dərsi deyil, digər fənlər üzrə də kişi müəllimlər üstünlük təşkil edirdi. Kişi müəllimlərin sayının çox olması tədris alan oğlan uşaqlarının xarekterinin formalaşmasına da təsir edir.
“Erkən yaşlarda uşaqlar həm qadın, həm də kişi müəllimlərin fərqli yanaşmalarını görərək daha balanslı inkişaf edə bilərlər”
Mövzu ilə bağlı fikir bildirən təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycanda 14 ali təhsil müəssisəsində ibtidai sinif müəllimliyi ixtisası üzrə kadr hazırlığı həyata keçirilir: “Hazırda Azərbaycanın 4430 ümumtəhsil məktəbində çalışan 149 min 602 nəfər müəllimin 80 faizini qadınlar, 20 faizini isə kişilər təşkil edir. Əlbəttə ki, müəllimlərin əmək haqqı məsələsi kişilərin bu peşəyə marağına təsir edən birinci amildir. Müqayisə üçün deyim ki, Fransanın orta ümumtəhsil məktəblərində çalışan müəllimlərə aylıq 2200 avro maaş verilir. Almaniyada müəllimlər 6000 avro əmək haqqı alır. Böyük Britaniyada müəllimlərin aylıq maaşı 5, ABŞ-da isə 4-5 min dollar təşkil edir. Finlandiyada müəllimlərin əməkhaqqısı 3900 avro, Yaponiyada 5250 avrodur. Bu ölkədə müəllimlik ən prestijli, hörmətli peşə hesab olunur, ən yüksək maaş müəllimlərə verilir. Avstraliyada isə müəllimlər ayda orta hesabla 2500 dollar maaş alırlar. Sözügedən ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanın ümumtəhsil müəssisələrində çalışan müəllimlər çox aşağı əmək haqqı alırlar. Yaponiya, Sinqapur, Finləndiya kimi inkişaf etmiş ölkələrdə təhsil birinci, iqtisadiyyat isə ikinci sıradadır. Azərbaycanda isə iqtisadiyyat ön sırada, təhsil isə ikinci planda yer alır. Fikrimcə, ölkədə təhsilə baxış dəyişməlidir. Müəllimlik peşəsinə lazımi dəyər verilməlidir. Əgər müəllimin əziyyətinə qarşılıq ona maddi və mənəvi haqqı verilərsə, o da canla-başla öz peşəsini layiqincə icra edər”.
Həmsöhbətimiz hesab edir ki, məktəblərdə kişi müəllimlərin sayının artırılmasına böyük ehtiyac var: “Şagirdlərin, xüsusilə də oğlanların həm kişi, həm də qadın müəllimlərin təsiri altında formalaşması daha doğru olar. Ailədə də uşaq ata zabitəsi və ana mehribanlığı görür. Bu da onların kamil, məsuliyyətli, bir sözlə əsl vətəndaş kimi formalaşmasına kömək edir. Ancaq məktəbdə bu tənasüb gözlənilmir. Elə məktəblər var ki, orada pedaqoji kollektiv yalnız qadınlardan ibarətdir. Hətta idman dərslərini də qadın müəllimlər keçirlər. Belə olan halda da burada təhsil alan şagirdlər ancaq qadınlarla ünsiyyətdə olurlar. Qarşılıqlı ünsiyyətdə onların özünəməxsus çılğınlığını, bəzi hallarda aqressiv münasibətini, əksər hallarda mehribanlığını görürlər və bu da şagirdlərin tərbiyəsinə, məsuliyyətli insan kimi formalaşmasına müəyyən qədər öz mənfi təsirini göstərir. Bütün bu sadalananları nəzərə alaraq mütləq şəkildə məktəblərdə kişi müəllimlərin sayı artırılmalıdır. Qadınların gələcəyimiz olan uşaqları yetişdirmək, tərbiyə etmək, formalaşdırmaq və hər bir gənci xalqa, cəmiyyətə təqdim etmək məqsədilə müəllim peşəsini seçməsi çox müsbət və təqdirəlayiq haldır. Ancaq uşaqların güclü vətənpərvərlik ruhunda böyümələri üçün kişi müəllimlərə də ehtiyac var.
Bu gün uşaq bağçalarından tutmuş yuxarı siniflərədək şagirdlər daha çox qadın müəllimlərlə ünsiyyətdə olurlar. Yuxarı siniflərdə də qadın müəllimlərin çoxluğu məktəblilərin xarakterinin formalaşmasına mənfi təsir edir. Çünki məktəblərdə bəzən şagirdlər qadın müəllimlərin zərif cinsin nümayəndəsi kimi zəif olduğunu düşünüb dərsi pozur, bu və digər formada xoşagəlməz ifadələr işlədirlər. Bəzən şagirdlər qadın müəllimlərdən çəkinməsə də, kişi müəllimlərdən çəkinirlər, nizam-intizama əməl edirlər. Elə məktəblər var ki, orada hərbi hazırlıq və idman dərslərini qadınlar keçir. Mənim fikrimcə, bu düzgün deyil. Hərbi hazırlıq dərslərini məktəblərdə yalnız kişi müəllimlər keçməlidir. Şagirdlərin, xüsusilə də oğlanların paralel şəkildə həm kişi, həm də qadın müəllimlərin təsiri altında formalaşması daha düzgündür. Ailədə uşaq ata zabitəsi və ana mehribanlığı görür. Bu da onların kamil, məsuliyyətli bir vətəndaş kimi formalaşmasına kömək edir. Ancaq məktəbdə bu tənasüb gözlənilmir. Elə məktəblər var ki, orada pedaqoji kollektiv ancaq qadınlardan ibarətdir və burada təhsil alan şagirdlər ancaq qadınlarla ünsiyyətdə olurlar. Nəzər yetirsək görərik ki, xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrində neqativ halların sayı digər təhsil müəssisələri ilə müqayisədə çox azdır. Bunun başlıca səbəblərindən biri də sözügedən müəssisələrində kişi müəllimlərin üstünlük təşkil etməsidir. Buna görə də məktəblərdə kişi müəllimlərin sayının artırılmasına böyük ehtiyac var”.
Kişi ibtidai sinif müəllimlərinin çatışmazlığına gəlincə, ekspert bildirdi ki, bu hal erkən yaşlarda kişilərin tərbiyə və təhsil almasına müsbət təsir etməyən bir məsələdir. Bu vəziyyətin uzunmüddətli sosial və təhsil təsirlərini nəzərə alaraq, bəzi aspektlərə diqqət yetirmək və müvafiq tədbirlər görmək lazımdır: “Erkən yaşlarda uşaqlar həm qadın, həm də kişi müəllimlərin fərqli yanaşmalarını görərək daha balanslı inkişaf edə bilərlər. Kişi müəllimlər, xüsusilə oğlan uşaqlarının kişilik modellərini mənimsəmələrinə kömək edir. Müəllimlik peşəsinin cazibədar hala gətirilməsi üçün maliyyə stimulları və digər dəstəklər təqdim olunmalıdır. Kişi müəllimlərin inkişafı və təhsili üçün xüsusi proqramlar hazırlanmalıdır. Müəllimlik peşəsinin prestijini artırmaq və daha çox kişiləri bu sahəyə cəlb etmək üçün təhsilin keyfiyyətini artırmaq və tədris proqramlarını yeniləmək vacibdir. Zənnimcə, ibtidai siniflərdə kişilərin və qadınların fərqli pedaqoji yanaşmalarını nümayiş etdirən proqramlar tətbiq edilməlidir. Bu, uşaqların daha geniş rol modelləri ilə tanış olmasına kömək edə bilər. Kişi müəllimlərin təhsildəki rolu və əhəmiyyəti haqqında ictimai tədbirlər keçirilməlidir. Bu, kişilərin ibtidai sinif müəllimliyi sahəsinə marağını artırmağa kömək edə bilər”.
Ekspertin fikrincə, kişi ibtidai sinif müəllimlərinin çatışmazlığı uşaqların kişilik inkişafına təsir edə bilər. Bu məsələnin həlli üçün çoxsaylı yanaşmalar tələb olunur, o cümlədən müəllimlərin cəlb edilməsi, sosial və emosional inkişaf proqramlarının tətbiqi, və cəmiyyətin maarifləndirilməsi: “Müxtəlif rol modellərinin təqdim edilməsi və kişilərin təhsil sahəsində daha aktiv iştirakını təmin etmək üçün müvafiq tədbirlər görülməlidir”.
Günel CƏLİLOVA
