Vətənpərvər gənclər ölkənin parlaq gələcəyinin əsas təminatçısıdır

Hər bir vətəndaşın yaşadığı sosial mühit unikal və təkrarolunmazdır. Küçələr, evlər, həyətlər, insanlar - bu bilavasitə sosial-mədəni mühit insanda öz mədəniyyətinə və xalqına, torpağına məhəbbət kimi vətənpərvərlik hissinin formalaşması üçün optimal imkanlar yaradır.

Hisslərin təsnifatında vətənpərvərlik fərdin emosional sferasının tərkib hissəsi hesab olunur və insanın ən yüksək mənəvi dəyərləri kimi çıxış edir. Vətənpərvərlik hissləri insanın doğulduğu yerə, vətəninin tarixinə və mədəniyyətinə sabit müsbət münasibəti, onu qəbul etməsi, uğur və uğursuzluqları yaşaması, keçmişdə toplanmış ən yaxşı şeylərin qorunub saxlanılması və artırılmasında fəal və müsbət iştirakıdır. 

İctimai şüurda və mədəniyyətdə təsbit olunmuş normativ ideyalar vətənpərvərlik tərbiyəsində böyük rola malikdir 

Gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsi problemi bəşər cəmiyyətinin inkişafının bütün mərhələlərində aktualdır. Hazırda cəmiyyətimizdə həyatın bütün sahələrində baş verən əsaslı dəyişikliklərlə əlaqədar bu məsələ xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Vətənpərvərliyin vəhdətdə məzmunu əsas “Vətən” anlayışını əks etdirir ki, bu da bir tərəfdən insanın doğma torpağa təbii bağlılığından, digər tərəfdən isə ictimai-siyasi, iqtisadi və konkret cəmiyyətin digər xüsusiyyətlərinin məcmusunu özündə əks etdirir. 

Müasir dövrdə vətənpərvərlik məzmununun mühüm xüsusiyyətləri bunlardır:  kollektivizmlə birləşdirildikdə vətənpərvərliyin şəxsi əhəmiyyətinin gücləndirilməsi; vətənpərvərliyin təkcə gələcəyə deyil, həm də bugünə yönəldilməsi;  milli mənsubiyyətin beynəlmiləlçiliklə vəhdətdə inkişafı; vətənpərvərliyin sosial-mənəvi dəyər kimi təsnifatını şərtləndirən əsas anlayış kimi “Vətən” anlayışının müəyyən edilməsi. Vətənpərvərlik sosial-mənəvi dəyərdir, şəxsiyyətin sosial-mənəvi yönümünün tərkib hissəsidir. Təzahür səviyyəsindən asılı olaraq vətənpərvərlik aşağıdakı kimi qəbul edilə bilər: mənəvi və ya siyasi prinsip; mənəvi hiss; əxlaqi keyfiyyət. Bu fonda vətənpərvər Vətəninə, xalqına sədaqətli, işindən bəhrələnməyə çalışan insandır. Vətənpərvərlik tərbiyəsi müvafiq hisslərin inkişafına, vətənpərvərlik inanclarının və davranışının sabit normalarının formalaşmasına yönəlmiş prosesdir. Vətənpərvərlik tərbiyəsinin məqsədi Vətənini sevən, doğma yurduna sədaqətli, öz əməyi ilə ona xidmət etməyə, maraqlarını qorumağa hazır olan inanclı vətənpərvər yetişdirməkdir. Gənclərin vətənpərvərlik tərbiyəsinin məqsədləri aşağıdakı kimi qruplaşdırıla bilər: vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi; vətənpərvər xarakterli baxış və inancların formalaşması; vətənpərvərlik fəaliyyətinə müsbət münasibətin formalaşdırılması; vətənpərvərlik xarakterli müstəqil fəaliyyət üçün zəruri olan praktiki bacarıqların formalaşdırılması. Lakin vətənpərvərliyə yalnız konkret cəmiyyətin müəyyən sosial-siyasi və iqtisadi xüsusiyyətləri ilə şərtlənən ictimai-tarixi hadisə kimi baxmaq kifayət deyil. Yuxarıda qeyd olunan amillərdən asılı olmayaraq, gənclərdə müəyyən dərəcədə formalaşan və insanın psixi həyatının müəyyən təbəqələrini: doğma torpağa bağlılığı, sevgisini səciyyələndirən “təbii” vətənpərvərlik əsaslarının mövcudluğunu inkar etmək mümkün deyil. Ana dilinə, öz xalqına, adət-ənənələrə hörmət və sair kimi məqamlar da burada nəzərə alınmalıdır. Təbii ki, bunu psixikanın xüsusiyyətləri ilə eyniləşdirmək olmaz, lakin  vətənpərvərlik səciyyələndirilərkən bu amili nəzərə almamaq da mümkün deyil. O da faktdır ki, sosial dəyərlərin şəxsi dəyərlərə çevrilməsi fərdin özünün aktiv fəaliyyəti əsasında həyata keçirilir. İnsan həyatının müxtəlif sahələrində bu fəaliyyətin formaları fərqlidir. Xüsusilə vacib olan əmək fəaliyyətidir, bu müddət ərzində intensiv sosial təcrübə mübadiləsi aparılır və müəyyən bir cəmiyyətin sistemi mənimsənilir. Bu fonda  Vətənə məhəbbət və sədaqət dəyər münasibətlərinin obyektidir, başqa sözlə, vətənpərvərlik “obyektiv” və “subyektiv” dəyəri ifadə edir. Obyektiv dəyər kimi vətənpərvərlik doğru və ədalətli olan bir fenomen kimi qəbul edilir. Subyektiv dəyər kimi ictimai şüurda və mədəniyyətdə təsbit olunmuş normativ ideyaları ifadə edir.

Maddi və mənəvi zəmində düzgün tərbiyə mühüm şərtdir 

Vətənpərvərliyin məzmununun müəyyən edilməsində mühüm məqam prosesin şəxsi cəhətləri ilə onun kollektivist mahiyyəti arasında əlaqənin gücləndirilməsidir. Kollektivizm kimi vətənpərvərlik də şəxsi və sosial məqsədlərin vəhdətini, müxtəlifliyini, insanların əməkdaşlığını və qarşılıqlı əlaqəsini özündə cəmləşdirir. Bu, şəxsiyyətin təkcə öz “mən”inə deyil, həm də özündən kənarda digər insanlara diqqətini müəyyən edir ki, bu da qarşılıqlı əlaqə, faydalı olmaq və rəğbət bəsləmək istəyi ilə ifadə olunur. Bunun təzahürü də insanın öz vətənpərvərlik borcunu dərk etməsi və yerinə yetirməsidir. 

Müasir şəraitdə bu konsepsiyanın məzmunu dəyişməz olaraq qalır: insanın, vətəndaşın ictimai və şəxsi maraqlarının vəhdəti kimi çıxış edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, insanlar vətənpərvərliyi müxtəlif yollarla dərk edirlər: biri vətəninin təbiəti və ya sənəti, digəri tarixi, üçüncüsü dini inancı, bəziləri isə hərbi xidmət vasitəsilə bunu qəbul edir. Amma hər bir qəlbə vətənpərvərlik yolu var. Gənc nəslin yetişdirilməsi dərin şəxsi və məsuliyyətli dövlət işidir. Ailə isə sirli və cəmlənmiş şəkildə bütün ruhu, bütün keçmişi, bütün mənəvi həyat tərzini və xalqın bütün yaradıcılıq planlarını özündə cəmləşdirir. Ailədə ana dilinin kultu hökm sürməlidir: bütün əsas ailə tədbirləri, bayramlar, geniş fikir mübadiləsi doğma dildə aparılmalıdır. Ana dilinin üstünlükləri haqqında ailə söhbətlərində onun zənginliyi, ifadəliliyi, yaradıcılığı diqqət mərkəzində olmalıdır. Aydın məsələdir ki, bunları dərk edən gənclərdə milli mənlik şüurunun inkişafı yüksək səviyyədə olacaq. Hər bir vətəndaşın milli mənlik şüurunun formalaşdırılması onun cəmiyyətdə, ictimai münasibətlərin bütün sistemində tutduğu və oynadığı rolu müəyyənləşdirir, onun mənəvi keyfiyyətlərinin qabarıq ifadəsinə çevirir. Maddi və mənəvi zəmində tərbiyə olunan gənc özünün, xalqının varlığını dərk edir, torpaq, Vətən, xalq, millət kimi böyük arzular və müqəddəs amallar dünyasına daxil olur. Bu çox mürəkkəb prosesdə onun mənəviyyatı, əqidəsi, dünyagörüşü formalaşır. Bu da vətənpərvər gəncin formalaşmasında böyük önəm kəsb edir. 

Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.