Suriya, S-400, ermənilərlə sərhəd açılımı - Rusiya-Türkiyə münasibətlərində 3 çətin mövzu var…
Abutalıb Səmədov: “Ukrayna ilə müharibə bitənə kimi Rusiya münasibətləri normal saxlamaq məcburiyyətindədir”
Son vaxtlar Rusiya ilə Türkiyə arasındakı münasibətlərdə bir qədər sərinlik hiss olunur. Bu özünü Suriya məsələsinə yanaşmada, S-400 raketləriilə bağlı məsələdə və Ermənistanla Türkiyə arasındakı sərhədin açılması ilə bağlı əldə olunan irəliləyiş mövzusunda göstərir.
Türkiyə Suriyanın konstitusiyasının dəyişməsini tələb edir, Bəşər Əsəd bununla razılaşmır, Türkiyə S-400 raketlərini Hindistan və Pakistana satmaq istəyir ki, bu da Rusiyanı qane etmir. İndiki məqamda heç Ermənistan-Türkiyə sərhədlərinin açılmasını da Moskva özü üçün məqbul saymır.
Belə olan təqdirdə bu iki ölkə arasındakı münasibətlərin perspektivi nə vəd edir?
Müstəqil siyasətçi Abıtalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”-ə açıqlamasında bildirdi ki, son illər dövlət başçılarının bir-biri haqqında xoş sözlər demələrinə baxmayaraq, Rusiya ilə Türkiyənin münasibətləri çox ziddiyyətli olub: “Bəzən bu ziddiyyətlər çox təhlükəli həddə çatıb. Xüsusilə Suriyada Rusiya-Türkiyə qarşıdurması açıq şəkildə müşahidə olunub. Bir neçə il bundan əvvəl rusların 30-dan artıq türk əsgərini öldürməsi ciddi böhran yaratmışdı. Hətta Türkiyə prezidenti kəskin şəkildə bəyan etdi ki, Rusiya yolundan çəkilsin. Amma bu iki dövlətin bir-birinə ehtiyaclarının olması böhrandan çıxmağa imkan verdi. Türkiyə prezidenti Moskvaya səfərə gəldi və münasibətləri qaydaya salmaq mümkün oldu. Rusiyanı qane edən Türkiyə prezidentinin müstəqil siyasət yeritməsi və müəyyən məqamlarda bir tərəfi narazı salan addımlar atmağa cəsarət etməsidir. Ancaq həyat göstərdi ki, Qərbə qarşı cəbhə almaq Türkiyə üçün çox ciddi iqtisadi problemlər yarada bilər və yaradıb. Bu gün də Türkiyə bu iqtisadi problemlərin həllinə nail ola bilməyib, ciddi çətinliklərlə üz-üzədir. Bu vəziyyətdə Türkiyə necə davranmalıdır? Son aylar Qərbə yaxınlaşmaq istiqamətində addımlar atılır. Ancaq Qərbə də etibar etmək qeyri-mümkündür. Əslinə qalsa, Türkiyənin Rusiya ilə yaxınlaşması Qərbin ikiüzlü siyasəti nəticəsində baş verdi. Suriya da Türkiyəni yalnız qoydu. Bu yalnızlıq Türkiyəni Rusiya ilə yaxınlaşmaq məcburiyyətinə gətirdi. Amerika Türkiyəyə hava hücumundan müdafiə sistemlərini vermək istəmədi, Türkiyəni köməksiz vəziyyətdə qoymaq istədi və Türkiyə məcbur olub Rusiyadan hava hücumundan müdafiə üçün S400 müdafiə sistemləri aldı. Beləliklə də Türkiyə F35 proqramından çıxarıldı, pulunu ödəsə də F35 qırıcıları ona verilmədi. İndi Türkiyə yenidən S400-dən imtina etmək, onu Hindistana, ya da Pakistana satmaq istəyir. Ümid edirik ki, bəlkə F35 proqramına qayıdar. Çox güman ki, bu ən azı bir neçə il sürəcək. S400-dən imtina qarşılığında Amerikanın Türkiyəyə “Patriot” hava hücumundan müdafiə sistemlərinin veriləcəyi də ciddi sual altındadır. Ancaq Türkiyənin başqa yolu da yoxdur. Ölkə çox ciddi iqtisadi problemlərlə üz-üzədir, Qərbin ciddi köməyi olmadan bunu aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq. Ermənistanla Türkiyənin sərhədlərinin açılmasında da müəyyən problemlər var. Onların danışıqları da Rusiyanı o qədər razı salmır. Görünür, bütün bu səbəblər ona gətirib çıxarır ki, bir neçə dəfə elan olunsa da, Putin hələ də Türkiyəyə getməyib. Belə şəraitdə Türkiyə ilə Rusiya münasibətləri pozula bilməz. Çünki onların bir-birinə ehtiyacları var. Ən azı, Ukrayna ilə müharibə bitənə kimi Rusiya münasibətləri normal saxlamaq məcburiyyətindədir. Türkiyənin də Rusiyadan iqtisadi asılılığı var. Rusiya Türkiyənin əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Türk şirkətləri Rusiyada müəyyən işlər görürlər. İndiki şəraitdə rus turistlərinin Türkiyəyə gəlmələrinə çox böyük ehtiyac var. Bu səbəbdən hər iki dövlət bir - biri ilə normal münasibətlərini qoruyub saxlamalıdır. Eyni zamanda Rusiyanın Ukrayna müharibəsindən istədiyi şəkildə çıxmasında Türkiyənin köməyinə ehtiyacı var. Onu da nəzərə almalıyıq ki, Türkiyə-Suriya münasibətlərinin yaxın zamanda nizama salınması ehtimalı çox aşağıdır. Ermənistanla olan sərhədlər də yaxın illərdə açılmayacaq. Çünki Türkiyənin mövqeyi ortadadır. Azərbaycanla münasibətlər sahmana salınmasa sərhədlər açılmayacaq. Ona görə də, sülh sazişi imzalanmalı, kommunikasiyalar açılmalıdır. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması da ləngiyir. S400 - lə bağlı məsələyə gəldikdə isə, Amerikadan ciddi təminat almadan Türkiyə S400 - dən imtina etməyəcək. Bütün bu məsələlər yeni seçilən prezidentlə ciddi şəkildə müzakirə olunduqdan, təminatlar alındıqdan sonra müzakirə oluna və Türkiyə S400 -ü satmaq barədə qərar qəbul edə bilər. Qeyri-müəyyənliklər qalmaqdadır. Əsas məsələ odur ki, bu iki dövlətin bir - birinə ehtiyacları var. Mən hesab edirəm ki, Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin yaxın vaxtlarda nə pisləşmək, nə də yaxşılaşmaq ehtimalı var. Münasibətlər indiki vəziyyətdə olduğu kimi davam edəcək. Putinin Türkiyəyə səfəri bu il də baş tutmayacaq və iki dövlətin yaxınlaşması üçün elə bir addım da atılmayacaq. Ancaq münasibətlərin pozulmaması üçün hər iki dövlət əllərindən gələni edəcək və onların buna ehtiyacı var”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
