Azərbaycan-Özbəkistan müttəfiqliyinin hərbi-müdafiə məzmunu varmı?..
İlyas Hüseynov: "Düşünürəm ki, bu sənədin hərbi-texniki, hərbi və təhlükəsizlik hissəsi də..."
"Bu gün Azərbaycan və Özbəkistan rəsmən müttəfiq oldular." Bu barədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev özbəkistanlı həmkarı Şavkat Mirziyoyevlə mətbuata bəyanatında bildirib.
Prezident İlham Əliyev vurğulayıb: “Bu gün biz rəsmən müttəfiqlər olduq. Əslində, razı olardım ki, bu, tarixi məqamdır. Müttəfiqlik münasibətlərinə dair müqavilə iki ölkənin imzalaya biləcəyi ali səviyyədə beynəlxalq sənəddir. Biz bu gün Daşkənddə həqiqətən də münasibətlərimizin yeni fəslini deyil, kitabını yazırıq. Bu gün iki qardaş xalq, iki müstəqil, güclü, suveren, nüfuzlu dövlət rəsmi müttəfiq oldu. Bu, çox mühüm xarici siyasət addımıdır və gələcək illərdə münasibətlərimizi, həmçinin bir çox hallarda regional siyasəti müəyyən edəcək”.
Azərbaycanla Özbəkistanın müttəfiqliyinin rəsmiləşməsi nə deməkdir? Bunun məzmunu, açması nədir? Bu, Azərbaycana və Özbəkistana nə verəcək? Bu saziş əlavə nə kimi imkanlar açır? Xüsusilə də bu müttəfiqlik hərbi yardımı nəzərdə tuturmu? Tutalım, Özbəkistanın və ya Azərbaycanın dövlət təhlükəsizliyinə problem yaranarsa, təcavüzə uğrayarlarsa, ərazi bütövlüyü pozularsa, xaricdən ikisindən birinə hər hansı bir təcavüz olarsa bu müqavilə bu dövlətlərin bir-birinə hərbi yardım göstərməsini nəzərdə tuturmu?
Özbəkistanla Azərbaycanın müttəfiqliyinin hərbi müdafiə sahəsində nə kimi nəticələri olacaq? Qeyd edildiyi kimi, yəni əgər sabah Azərbaycana, yaxud Özbəkistana təcavüz edilərsə Özbəkistanın açıq-aşkar Azərbaycana dəstək vermək, kömək etmək hüququ var, yoxsa yoxdur? Azərbaycanın da eynilə Özbəkistana bu şəkildə dəstək hüququ var, yoxsa yoxdu? Özbəkistan-Azərbaycan müttəfiqliyi hansı dövlətləri narahat edə bilər? Hansı qüvvələr buna qarşı hərəkətə keçəcəklər?
"... Qarşılıqlı olaraq dövlətlər bir-birinə yardım etməlidir"
Politoloq İlyas Hüseynov baki-xeber.com-a şərhində bildirdi ki, Azərbaycanla Özbəkistan arasında münasibətlər tarixən çox yaxşı olub və Özbəkistan dövlət olaraq Ermənistanla diplomatik münasibətlər qurmaqdan çəkinib. "Bu da Ermənistanın işğalçılıq və etnik təmizləmə siyasətinin icrası ilə bağlı idi. Yəni dost jestini biz uzun illər öncə Özbəkistandan görmüşük, hazırda da bu münasibətlər inkişaf edir. Özbəkistanla Azərbaycan arasında olan sıx təmaslar ali səviyyədə, biznes dairələri müstəvisində və xalqlar arasında müşahidə olunmaqdadır. Bu xüsusda Prezident İlham Əliyevin Özbəkistana səfəri müstəvisində həm də Azərbaycanla Özbəkistan arasında müttəfiqlik müqaviləsinin imzalanması əlamətdar göstəricidir".
İ.Hüseynov qeyd etdi ki, buna qədər Azərbaycan Türkiyə ilə postmüharibə reallıqları kontekstində müttəfiqlik haqqında bəyannamə imzalamışdı, 2022-ci ildə isə müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyəti haqqında Rusiya ilə bəyannamə imzalayıb.
"Özbəkistanla Azərbaycan arasında imzalanan sənəd müqavilədir və beynəlxalq hüquqda, beynəlxalq diplomatik protokol qaydalarına görə bu ən yüksək sənəd hesab olunur. Bunu cənab prezident İlham Əliyev də öz çıxışında bildirib.
Düşünürəm ki, bu sənədin hərbi-texniki, hərbi və təhlükəsizlik hissəsi də olmalıdır, bu, dövlətlərimiz arasında çox önəmli irəliləyiş hesab oluna bilər. Çünki hər iki dövlət üçün ənənəvi permanent, təhlükələr, təhdidlər, çağırışlar mövcuddur. Bu özünü bu gün də göstərməkdədir. Ona görə də əgər hər iki dövlətin ərazi bütövlüyünə, dövlət və dövlətçiliyinə, suverenliyinə, təhlükəsizlik sisteminə, ictimai asayişin pozulmasına yönəlmiş hərəkətlərə uyğun addımlar atılacaqsa qarşılıqlı olaraq dövlətlər bir-birinə yardım etməlidir. Müttəfiqliyin əsl mahiyyəti və fəlsəfəsi də bundan ibarətdir. Azərbaycan və Özbəkistan arasında bu gün anlaşılmaz, ziddiyətli məqam yoxdur. Hər iki ölkənin liderləri çox mehriban, sıx münasibətlərin olduğunu sərgiləyirlər. Bu da özünü digər sahələrdə göstərir. Məhz Özbəkistanın aparıcı biznes elitası ilə birlikdə keçirilən görüş də göstərir ki, biz müxtəlif sahələrdə birgə layihələrin icra mexanizmlərində maraqlıyıq və artıq bir neçə milyon dollarlıq sərmayələri, birgə müəssisələri əhatə edən razılaşmalar əldə olunub. Bu, pambıqçılıq, tikinti sahələrini, birgə müəssisələri əhatə edir. Qarşılıqlı sərmayələrin, investisiyaların təşviqi, Özbəkistan Azərbaycan investisiya fondu kimi mühüm nailiyyətlər, düşünürəm ki, hələ başlanğıcdır. Bundan sonra Azərbaycan-Özbəkistan münasibətləri daha da dərinləşəcək. Çünki bu bizə çox lazımlıdır, önəmlidir, etnik, milli, din, dil, tarixi yaxınlıq baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir"-deyə İ. Hüseynov bildirdi.
İradə SARIYEVA
