Fransanın yoxa çıxartdığı 500 kaledoniyalı kanakdan hələ xəbər yoxdur...
Qulamhüseyn Əlibəyli: “Fransanın müstəmləkəçilik siyasəti yerli xalqların assimilyasiya olunmasına əsaslanır”
Ekspertlərin fikrincə, Fransanın Yeni Kaledoniyada təklif etdiyi islahatlar kanak xalqının hüquqlarını təhdid altına alır və insan hüquqlarını ciddi şəkildə pozur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ekspertləri Fransanın Yeni Kaledoniya ilə bağlı apardığı qanunvericilik islahatlarından narahat olduqlarını bildiriblər. Ekspertlər hesab edir ki, bu islahatlar kanak xalqının fundamental hüquqlarını şübhə altına alır.
BMT-nin Yeni Kaledoniyadakı vəziyyətlə bağlı kommünikesində bu islahatların, xüsusilə də Fransa Daxili İşlər Nazirliyinin yanvarda təqdim etdiyi “Marty” layihəsinin Numea sazişinin nailiyyətlərini təhlükə altına qoyduğu vurğulanır. 1998-ci ildə 25 illik müddətə imzalanmış bu müqavilə kanak kimliyinin və adət-ənənələrinin tanınmasına zəmanət verən səlahiyyətlərin Fransadan Yeni Kaledoniyaya tədricən ötürülməsini nəzərdə tuturdu. 2024-cü ilin fevralından bəri on minlərlə kanak bu islahatları pisləmək üçün dinc şəkildə səfərbər olub, lakin may ayında hadisələr zorakılıqla müşayiət olunmağa başlayıb. Mütəxəssislərin fikrincə, Fransa hakimiyyətinin cavabı güc tətbiq edərək bir neçə nəfərin ölümü, yüzlərlə insanın yaralanması və 500-dən çox insanın itkin düşməsi ilə xarakterizə olunub.
Göründüyü kimi, BMT xüsusi qeyd edir ki, məlum etirazlardan sonra 500-dən çox adam itkin düşüb. O baxımdan BMT-nin Fransadan bu tələbi ciddi bir şeydir. Yəni 500 nəfərin itkin düşməsi ilə BMT-nin xüsusi bir komissiya yaratmağına ehtiyac varmı? Bəlkə onları genosid zəminində öldürüblər? O baxımdan bir belə adamın itkin düşməsi sıradan bir hadisə deyil.
“Bununla bağlı Bakı Təşəbbüs Qrupu rəsmi şəkildə BMT-yə müraciət edib, 500-dən çox yerli kanak...”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən sabiq millət vəkili, hüquqşünas Qulamhüseyn Əlibəylinin fikrincə, Fransanın Yeni Kaledoniyada və digər müstəmləkələrdə həyata keçirdiyi müstəmləkəçilik və yaxud da yeni müstəmləkəçilik siyasəti yerli xalqların assimilyasiya olunmasına əsaslanır: “Bu siyasət son nəticədə yerli xalqların assimilasiyasına, onların məhv olunmasına hesablanıb. Bu siyasətin nəticələrinin ictimailəşməsində, beynəlxalq aləmin diqqətinə çatdırılmasında Bakı Təşəbbüs Qrupunun rolu danılmazdır. Təbii ki, Fransa çalışır təkcə Yeni Kaledoniyada yox, digər müstəmləkə ərazilərində də öz hakimiyyətini qoruyub saxlasın. Bu zaman zorakılıqdan, insan hüquqlarının pozulmasından, xalqların kollektiv hüquqlarının pozulmasından çəkinmir. Elə məhz Yeni Kaledoniyada baş verən son hadisələr də bununla bağlı olan bir məsələdir. Yerli xalqın etirazını zor gücü ilə yatırmaq, insanları öldürmək, oğurlamaq, başqa bir səbəbdən itkin düşmələri həmin o müstəmləkəçilik siyasətinin bir nəticəsidir. Belə halların aşkara çıxarılması, bu məlumatın yayılması onun araşdırılmasını zəruri edir. BMT səviyyəsində 500-dən çox şəxsin itkin düşdüyü deyilirsə, bu, beynəlxalq səviyyədə araşdırılmalıdır. BMT-nin müvafiq strukturları bununla ciddi məşğul olmalıdır. Yox, əgər buna başlamırlarsa, o zaman BMT səviyyəsində müraciət edib xüsusi komissiyanın yaradılması məsələsini də qaldırmaq olar. Hesab edirəm ki, bununla bağlı Bakı Təşəbbüs Qrupu rəsmi şəkildə BMT-yə müraciət edib 500-dən çox yerli kanak xalqı nümayəndələrinin itkin düşməsi məsələsini bir daha diqqətə çatdırmalıdır. Rəsmi strukturların və yaxud da xüsusi komissiya yaratmaqla məsələnin araşdırılması gündəmdə olmalıdır. Əgər BMT bu məsələyə bir qədər etinasız yanaşırsa, sadəcə müəyyən məlumatların ictimailəşməsi ilə öz işini bitmiş hesab edirsə, deməli bu, müstəmləkəçiliyin daha da həvəsləndirilməsi kimi qiymətləndirilə bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
