Bakıda tərəvəz “od bahasına”, rayonlarda qarpızı çaya tökürlər - fermerə bu “zülmü” kim edir...
Akif Nəsirli: “Fermerlərin öz məhsullarını sata bilməməsinin, çıxılmaz vəziyyətə düşməsinin əsas səbəbkarı nazirlikdir”
Bakı bazarlarında, ticarət məkanlarında meyvə-tərəvəzin qiyməti “od” bahasınadır. Məsələ burasındadır ki, rayon və kəndlərdə sahibkarların əkib-becərdiyi məhsullar nədənsə bazara əksər vaxtlarda gəlib çıxmır. Sahibkar əlindəki bütün vəsaiti meyvə-tərəvəz əkininə sərf edir ki, həm əhalini təmin etsin, həm də özü gəlir götürsün. Bu tamamilə təbii bir məsələdir.
Lakin təəssüflər olsun ki, nə əhalinin əli ucuz məhsula çatır, nə də əksər sahibkarlar pul qazana bilir. Müxtəlif vaxtlarda sahibkarların əkib-becərdiyi məhsulu sata bilməməməsi faktları ilə rastlaşmışıq, bu məhsul ya qalıb çürüyüb, ya da ki, sahibkar tərəfindən məhv edilib, çaylara, arxlara, zibilliklərə tökülüb. Bərdədə baş verən hadisə buna əyani misaldır.
Bildiyimiz kimi, Bərdə rayonunda fermer sahədən yığdığı qarpızları su kanalına boşaldıb. Bununla bağlı görüntülər sosial şəbəkələrdə yayılıb. Sahibkar açıq şəkildə bildirir ki, məhsulunu sata bilmədiyi, başqa çıxış yolu olmadığı üçün əkib-becərdiyi qarpızı kanala tökür. Görüntülərdən görünür ki, sahibkar iki “lafet” dolu qarpızı kanala töküb.
Məsələ ilə bağlı Bərdə Rayon İcra Hakimiyyətindən mətbuata açıqlama verən rəsmi nümayəndə deyib ki, sahibkarın bu cür addım atmasına səbəb məhsulun bazar qiymətinin maya dəyərindən aşağı olmasıdır: “Məhsulun dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduğu üçün sahibkarlar məhsullarını bazara çıxara bilmirlər. Ona görə bu yolla tələf edirlər”.
Məsələ burasındadır ki, sahibkar çıxılmaz vəziyyətdə olduğu üçün bu addımı atıb və məhsulun maya dəyərindən baha satılması arqumenti də o qədər inandırıcı görünmür. Hansı sahibkar istəyər ki, əməyi bu şəkildə zay olub getsin?
Sahibkar məhsulunu sata bilmədiyi üçün kanala tökürsə burada məsuliyyət kimin üzərindədir?
Ekspertlər bildirir ki, bu hal baş verirsə, onda “Kənddən Şəhərə” həftəsonu yarmarkası nəyə lazımdır? Bəziləri qeyd edir ki, bizim sahibkarların məhsulları sahələrdə qalır və bazarda İran, Pakistan məhsulları, meyvə-tərəvəzləri satılır. Ekspertlər hesab edir ki, camaatın məhsulu ortada qalmamalıdır, yerli icra hakimiyyətləri, bələdiyyələr sahibkara dəstək verməlidirlər. Amma təəssüflər olsun ki, sahibkarı bu məsələdə də köməksiz buraxırlar. Yerli məhsulun Bakı bazarlarına gəlib çıxması lazımdır ki, həm əhali təmin olunsun, həm də sahibkarlar gəlir götürsün.
“Daxili bazara fermerin sərbəst girişi təmin olunmalıdır”
Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri Akif Nəsirli "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, Azərbaycanda fermerlərin, sahibkarların bazarlara əlçatanlığı çox bərbad vəziyyətdədir. “Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin təşkil etdiyi “Kənddən Şəhərə” yarmarkası rəmzi xarakter daşıyır. O yarmarkada bəlkə də Azərbaycan fermerlərinin istehsal etdiyi məhsulların 10 faizi heç satılmır. Orada satılanların böyük əksəriyyəti xaricdən gətirilən kənd təsərrüfatı məhsullarıdır. Sahibkarların Bakı bazarlarına əlçatanlığını təmin etmək üçün şəhərin ətrafında “Meyvəli” kimi ən azı 3-4 dənə kənd təsərrüfatı məhsullarının topdansatış mərkəzi yaradılmalıdır. Həmin mərkəz dövlət nəzarətində olmalıdır, ora giriş qiyməti də baha olmamalıdır. Hər tərəfi açıq bir meydança ayırmaq lazımdır, onu çəpərləməyə ehtiyac yoxdur. Çəpər çəkilsə kimsə gəlib orda oturub deyəcək sən bazara girirsən və mənə “haqq” verməlisən. O “haqq” olmamalıdır. Əkib-becərdiyi məhsulu rayondan Bakıya gətirən fermer sərbəst şəkildə həmin satış meydançasına girib sərbəst satışını etməlidir, ondan heç nə tələb olunmamalıdır. O öz məhsulunu həm topdan, həm də pərakəndə satmalıdır. Tutaq ki, kimsə qış tədarükü görmək istəyir, maşını sürüb gedib ordan rayon qiymətinə lazım olan məhsulu alıb gətirir. Bununla da meyvə-tərəvəzin qiyməti tələbata uyğun olaraq aşağı düşür. Yəni bayaqdan bütün tələbatı pərakəndə satış mərkəzləri ödəyirdi, amma tələbatın bir hissəsini topdansatış mərkəzləri ödəyəcək”.
A.Nəsirli hesab edir ki, bu addım atılarsa orada qiymətlər də ucuz olacaq, fermer öz məhsulunu baha satmayacaq, ona sərf edən ən ucuz qiymətə satıb geri qayıdacaq. O hesab edir ki, beləliklə, rayonlarla Bakının arasında kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətini minimuma endirmək olar və şəhərdə də kifayət qədər ucuzluğa nail olmaq mümkündür. “Belə etmək olar. Yoxsa, “Gənclikdə” yarmarka açmaqla fermerlərinin bazara əlçatanlığını təmin etmək mümkün deyil. Üstəlik, daxili bazara fermerin sərbəst girişi təmin olunmalıdır. Bu birmənalıdır. Problemi bu yolla həll etmək mümkündür”.
A.Nəsirli onu da qeyd etdi ki, yerlərdə sahibkarların çıxılmaz vəziyyətə düşməsinin əsas günahkarı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyidir. “Fermerlərin bu vəziyyətə düşməsinin günahkarı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyidir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi hər il yalançı kənd təsərrüfatı yarmarkaları təşkil edir ki, bir çox halda heç ora fermerlərin əli çatmır. Nazirliyin rayonlarda 54 idarəsi var, bu idarələr fermerlərlə işləmir, halbuki işləməlidirlər. Onlar fermerlərin problemlərini öyrənməlidirlər, o problemdən çıxış yolunu göstərməlidirlər. 54 rayonda möhtəşəm bina tikiblər. Sahibkarların problemləri ilə onlar məşğul olmalıdır ki, onlar heç bir çətinliklə üzləşməsin. Bu qurumlar nə ilə məşğuldur? Əlbəttə, fermerlərin öz məhsullarını sata bilməməsinin, çıxılmaz vəziyyətə düşməsinin əsas səbəbkarı nazirlikdir”.
A.Nəsirlinin sözlərinə görə, bu məsələdə İcra Hakimiyyətləri və bələdiyyələr birbaşa cavabdeh qurumlar deyil. A.Nəsirli bildirdi ki, bu qurumlar müəyyən hallarda köməklik göstərə bilər, əsas məsuliyyət isə nazirliyin və onun qurumlarının üzərindədir. “O qurumlarda mütəxəssislər fəaliyyət göstərir, sahibkarlarla onlar maraqlanmalıdır, onlara yol göstərməlidirlər. Bundan sonra icra hakimiyyətinin üzərinə fermerlərə torpaq ayırmaq, bələdiyyələrin də üzərinə müəyyən işlər görmık düşür. Şəhər əhalisinin kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin olunmasında birbaşa aparacı rolu Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi oynamalıdır. Başqa qurumlar isə köməkçi rolu oynamalıdır. Məsələn, nazirlik başqa qurumları vəzifələndirməlidir ki, siz bu işləri görün. Burada aparıcı vəzifə isə nazirliyin üzərinə düşür” - deyə A.Nəsirli bildirdi.
İradə SARIYEVA
