İran “Zəngəzur dəhlizi qırmızı xətdir” ritorikasından daha bərk yapışdı...
Məhəmməd Əsədullazadə: “Zəngəzur dəhlizi açılacaq və İran bunun qarşısını ala bilməyəcək”
Məsud Pezeşkianın öz səlahiyyətlərinin icrasına başlamasından sonra və ABŞ hərbiçilərinin Ermənistana yerləşməsi ilə bağlı yayılan məlumatların fonunda İranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı aqressiv yanaşması səngimir. Əksinə, Ermənistanın İranın bir nömrəli düşməni ilə yaxınlaşmasına rəğmən, Tehran bu yöndə möqeyini əvvəlki kimi sərt formada təqdim edir.
Bu arada İranın Qafandakı konsulu bəyan edib ki, Ermənistanın sərhədlərinin toxunulmazlığı İran üçün “qırmızı xət”dir: “Tehranın rabitənin bloklanması halında Ermənistanın suverenliyinin qorunması məsələsində mövqeyi dəyişməyib və İranın bu sahədə strategiyası həmişə aydın olub. Bu yaxınlarda baş nazir Nikol Paşinyanla İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xamnei arasında Tehranda keçirilən görüşdə bu məsələnin müzakirəsi zamanı İran bu mövqeyini bir daha vurğuladı”.
Bir sözlə, İranın Zəngəzurla bağlı “narahatlığı” səngimək bilmir. Niyə?
“Tehranın narahatlığı həm də onunla əlaqədardır ki, dəhliz açılsa, bu ölkə üzərindən daşımalar kəskin azala bilər”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən politoloq Məhəmməd Əsədullazadə “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bununla bağlı bir sıra məqamlara toxundu: “İranın Zəngəzurla bağlı sərgilədiyi mövqe, əlbəttə ki, anlaşılmazdır. Bununla rəsmi Tehran konkret olaraq Zəngəzur dəhlizinə qarşı olduğunu vurğulayır. Hətta İranın yeni seçilmiş prezidentinin inauqurasiya mərasimində çıxış etmək üçün ora gedən Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla Ali Dini rəhbər Xamneyi arasında keçirilən görüşdə də bu məsələ gündəmə gətirildi. Xamneyi açıq şəkildə bildirdi ki, ölkəsi Zəngəzur dəhlizinə qarşıdır. Bunun bir səbəbi də onunla əlaqədardır ki, İran istəyir həmin yol onların ərazisindən keçsin. Bununla da nəqliyyat yollarına özləri nəzarət etsin. Tehranın narahatlığı həm də onunla əlaqədardır ki, Zəngəzur dəhlizi açılsa, İran üzərindən daşımalar kəskin azala bilər. Türkiyə Orta Asiyaya yük daşımalarını tamamilə Zəngəzur və Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu vasitəsilə həyata keçirəcək. İranın qorxusu həm də bununla bağlıdır. Bütövlükdə, Azərbaycan İran üzərindən daşımalara etiraz etmir, amma Zəngəzur dəhlizi prioritetdir. Azərbaycanla Ermənistan arasında konkret ikitərəfli razılaşma olacaqsa, Tehran buna etiraz edə bilməyəcək. Məlum olduğu kimi, hər iki tərəfin razılığı ilə Zəngəzur dəhlizi şərti sülh müqaviləsi layihəsindən çıxarılıb. İran ABŞ təyyarələrinin Zəngəzura enməsindən, orada müəyyən fəaliyyətlə məşğul olmasından narahat olmaq əvəzinə, Zəngəzur dəhlizini hədəf alır. Bu ölkənin Ermənistandakı səfiri anti-Azərbaycan mövqeyindən çıxış edir. Bütün bunlara baxmayaraq, hesab edirəm ki, bununla bağlı Azərbaycan-Ermənistan və ABŞ arasında müəyyən razılaşma var. O baxımdan güman olunur ki, bu dəhliz açılacaq. İranın Zəngəzur dəhlizinə mane olmaq cəhdləri bir nəticə verməyəcək. Bununla yanaşı, Zəngəzurda ABŞ-ın hərbi mərkəzi məhz İrana qarşıdır. Yaxşı olardı ki, Tehran bununla bağlı İrəvandan izahat tələb etsin. Bir sözlə, Zəngəzr dəhlizi açılacaq və İran bunun qarşısını ala bilməyəcək”.
Vidadi ORDAHALLI
