İran savaşa girir - HƏMAS-ın müharibəsi genişlənir...

İranın Ali Rəhbəri Əli Xamnei Fələstinin HƏMAS hərəkatının Siyasi Bürosunun rəisi İsmayıl Haniyənin Tehranda öldürülməsinə cavab olaraq İsrailə birbaşa zərbələr endirmək əmri verib. Bu barədə məlumat verən “The New York Times” yazır: “İranın Ali Rəhbəri ayətullah Əli Xamnei Tehranda HƏMAS lideri İsmayıl Haniyənin öldürülməsinə cavab olaraq İrana İsrailə birbaşa zərbələr endirmək əmri verib”.

Məlumata görə, Xamnei əmri İranın Haniyənin öldürüldüyünü elan etməsindən qısa müddət sonra İran Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə iclasında verib. İkisi SEPAH üzvü olmaqla məlumatı qəzetə ötürən şəxslər ictimaiyyət qarşısında çıxış etmək səlahiyyətləri olmadığı üçün adlarının açıqlanmamasını istəyiblər. İran prezidenti Məsud Pezeşkian X səhifəsində ölkəsinin ərazi bütövlüyünü, şərəfini və qürurunu müdafiə edəcəyini və İsraili “qorxaq əməlinə görə” peşman edəcəyini bildirib. Xatırladaq ki, Haniyə Tehranda öldürülüb. O, İranın yeni Prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərasimində iştirak etmək üçün Tehrana getmişdi. Haniyə öldürülən zaman Tehranın şimalında veteranlar üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi iqamətgahda olub. HƏMAS bəyanat yayaraq, hərəkatın Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin İsrailin hücumu nəticəsində öldüyünü bildirib. Hesab edilir ki, baş verənlər Qəzzada İsrail və HƏMAS arasında savaşın daha qanlı xarakter almasına gətirib çıxaracaq. “Georgetown” Universitetinin Orta Şərq araşdırmaları üzrə professoru Nader Hashimi qeyd edir ki, Haniyənin öldürülməsi regionu əvvəlkindən daha genişmiqyaslı müharibəyə yaxınlaşdırır. HƏMAS daha aktiv hərbi əməliyyatlara start verəcək. Bu arada məlumat üçün qeyd edək ki, HƏMAS adının özü təşkilatın ərəbcə adının abbreviaturasıdır və açması “Hərəkat əl-Muqavəmə əl-İslamiyyə” (“İslami Müqavimət Hərəkatı”) deməkdir. Qrupun yaradıcısı gəncliyində Qahirə Universitetinin ingilis dili fakültəsinin tələbəsi olan fələstinli din xadimi Şeyx Əhməd Yasin olub. HƏMAS Misirin “Müsəlman Qardaşları” islamçı təşkilatının Fələstindəki hissəsindən qurulub. Onu təşkil edən Yasin əvvəlcə 1967-ci il Altı günlük müharibədən sonra İsrailin işğal etdiyi İordan çayının qərb sahili və Qəzza zolağında yalnız tədris və xeyriyyəçiliklə məşğul olub. Keçən əsrin 80-ci illərində fəal şəkildə İsrailə qarşı çıxan ən böyük Fələstin təşkilatlarından biri, nüfuzu ilə hətta fələstinlilərin özləri arasında heç də gözə çarpmayan Fələstin Azadlıq Təşkilatı (FAT) olub. Bəzilərini onun səmərəliliyinin aşağı olması, digərlərini dindarlığının yetərsizliyi qane etmirdi, bir hissəsini də liderlərinin daima korrupsiyada ittiham edilməsi qəzəbləndirirdi. HƏMAS isə onun tam əksi kimi görünürdü - əsasən ona görə ki, o, İslamı birinci yerə qoyurdu: Fələstin ərazilərinin azad edilməsi əhalinin islamlaşmasının nəticəsində olmalı idi. 1987-ci ildə HƏMAS-ı quran Yasin demişdi ki, Altı günlük müharibədən keçən 20 ildə vəziyyət dəyişib və “ilahi iradə”nin nəticəsi olan yeni reallıqlar meydana gəlib, odur ki, mənəvi təmizliyi və başqaları üçün qayğını birləşdirən xüsusi mübarizə növü tələb olunur ki, “təkcə vətən azad edilməsin, həm də ruh öz nicatını tapsın”.

1988-ci ildə HƏMAS İsrailin məhv edilməsinə və “tarixi Fələstin” torpağında İslam dövlətinin yaradılmasına çağıran ilk xartiyasını dərc edib. 2017-ci ildə HƏMAS altı günlük müharibədən əvvəl müəyyən edilmiş sərhədlər daxilində öz dövlətinin yaradılmasına “müvəqqəti” razılığını bildirən yeni sənəd təqdim edir. Lakin bu sənəddə də İsraili diplomatik əlaqələr qurula bilən suveren dövlət kimi tanımaqdan imtina etdiyi qeyd olunur. İordan çayının qərb sahili və Qəzza Fələstin ərazisi kimi tanınır. Bundan başqa, tarixdə Fələstin kimi tanınan dövlətə Şərqi Qüds və İsrail də daxil idi. Yəhudilər İncildə yəhudi krallıqlarının torpaqları kimi təsvir edilən bu yerləri “vəd edilmiş torpaq” kimi görürlər. İsrail dövləti 1948-ci ildə yaradılıb, lakin İsraili rəsmən tanımayanlar hələ də bu bölgəni Fələstin adlandırırlar. Fələstinlilər İordan çayının qərb sahilini, Qəzza və Şərqi Qüdsü əhatə edən bölgəni də Fələstin adlandırırlar. Bu gün sahəsi cəmi 365 kvadratkilometr olan Qəzza zolağına HƏMAS nəzarət edir. Aralıq dənizi sahilinin bu kiçik zolağında iki milyondan bir qədər çox insan yaşayır. Həm bir çox ölkələr, həm də, məsələn, Avropa İttifaqı kimi fövqəlmilli qurumlar tərəfindən terror təşkilatı kimi tanındığına görə HƏMAS rəsmi yardıma ümid edə bilməz. Tarixən vəsaitlərin çoxu xaricdə yaşayan varlı fələstinlilərdən, eləcə də Körfəz ölkələrindəki daha varlı şəxslərdən gəlib. İsmayıl Haniyənin Tehranda öldürülməsindən sonra HƏMAS-ın silahlı qanadı “Əl-Qəssam” Briqadalarının komandiri Məhəmməd Deyf fələstinliləri və digər ərəbləri “İsrail işğalını silib-süpürmək üçün” əməliyyata qoşulmağa çağırıb. İsrail, şübhəsiz ki, bir neçə cəbhədə birdən açıla biləcək müharibə potensialını görür. Ən pis ssenari odur ki, müharibə Livanın güclü silahlı qruplaşması “Hizbullah”ı cəlb edə bilər. Livanın xarici işlər naziri vəzifəsini icra edən Abdullah Bou Həbib qeyd edir ki, İsrailin təcavüzkar siyasəti böyük regional müharibəni yaxınlaşdırır və diplomatik həll səylərini baltalayır.

Nahid SALAYEV