Azərbaycan Cənubi Qafqazda yeni dövrə başlayır - sülh yaxınlaşdı...
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin ADA Universitetində keçirilən “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forumda toxunduğu mühüm məsələlərdən biri də Ermənistanla sülh barəsində oldu. Dövlət başçısı sülh sazişinin imzalanmasına hər iki ölkənin indi çox yaxın olduğunu bildirdi:
“Biz məsələnin həllinə heç vaxt olmadığı qədər yaxınıq. Biz işğal zamanı buna heç vaxt yaxın olmamışıq. Həmin vaxt biz baza prinsipləri üzərində belə razılığa gələ bilmirdik”.
Azərbaycan prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov da bildirib ki, sülh üçün ən böyük maneə, yəni Ermənistanın Azərbaycan ərazisində qeyri-qanuni hərbi mövcudluğu məsələsi öz həllini tapıb. O, BBC-yə müsahibəsində bununla da iki ölkə arasında sülh sazişi bağlamaq üçün real və unikal şansların olduğuna inandığını deyib. Bildirib ki, iki ölkə heç vaxt sülhə bu qədər yaxın olmayıb. E.Əmirbəyov Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesinin başlamağı haqqında da məlumat verib. Onun sözlərinə görə, bu mövzuda vacib məqamlardan biri də odur ki, bu qərar heç bir üçüncü tərəfin iştirakı olmadan Ermənistan və Azərbaycanın birbaşa ikitərəfli iştirakı nəticəsində qəbul edilib: “Ermənistan ilk dəfə olaraq torpaqlarımızın işğalına hərbi əməliyyatlar nəticəsində deyil, diplomatik yollarla son qoyub. Bu, Ermənistanın və onun Qərb havadarlarının irəli sürdüyü Azərbaycanın sülh prosesində qalan çətinlikləri güc yolu ilə həll etmək istədiyi kimi iddialarının əsassız və yalan olduğunu sübut etdi. Biz sülhün tərəfdarıyıq ”. Rusiyanın “Valday” Beynəlxalq Diskussiya Klubunun üzvü Stanislav Tkaçenko belə yanaşmaları yüksək qiymətləndirib: “Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin normallaşması üçün Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası və Qazax rayonunun kəndlərinin sülh yolu ilə azad edilməsi olduqca mühümdür. Biz tərəflərin sülh prosesinə başlamaq qərarının artıq dayandırıla bilməyəcəyini təsdiqləyən praktiki hərəkətləri gördük. Ərazi iddialarından imtina etməklə diplomatik münasibətlərin qurulması və kommunikasiyaların açılması, ticarət rejiminin şərtlərinin müəyyən edilməsi ilə sülh müqaviləsinin əldə olunması şansları artıb. Əlavə etmək yerinə düşər ki, bu gün Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin çəkilişi nizamlanmada ən aktual məsələdir və bu mənada bunun praktiki şəkildə həyata keçirilməsində ilk addımı Ermənistanın atması əlamətdardır. Görünən odur ki, Ermənistan hakimiyyəti bu məsələnin praktiki həllində hansısa münaqişələrin yarana biləcəyindən daha çox narahatdır”. Onun sözlərinə görə, aydındır ki, İrəvan öz zəifliyini dərk edib: “Bundan əlavə, mən etiraf edirəm ki, Ermənistan hakimiyyəti Qazax bölgəsindəki torpaqları heç bir hərbi yolla saxlaya bilməyəcəyini bilir”. Elə gürcü siyasi ekspert Giorgi Goqua da vurğulayır ki, Ermənistanın Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalamaqdan başqa şansı yoxdur: “Bu imza ilə rəsmi İrəvan Bakı və Ankara ilə əməkdaşlıq edərək ölkəsini xilas etmiş olacaq. Ermənistan üçün bu addım Azərbaycan və Türkiyə ilə məcburi əməkdaşlıq deyil, əksinə, köhnə münaqişələri unutmaq və yeni tarix yazmaq üçün bir şansdır. Çünki yaranan geosiyasi vəziyyəti nəzərə alsaq, rəsmi İrəvanın Azərbaycanın nəqliyyat və logistika dəhlizindən istifadəsi kimi ədalətli təklifi ilə razılaşmaqdan başqa yolu yoxdur”. Giorgi Goqua deyib ki, Ermənistan sazişi imzalasa, qonşu dövlətlərlə mehriban qonşuluq və əməkdaşlıq münasibətləri qazanacaq, imzalamasa özünü blokada vəziyyətinə salacaq.
Hazırda görünən odur ki, ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycanın həyatında yeni mərhələ başlayıb. İndi qarşıda dayanan ən əsas hədəflərdən biri sülhə nail olmaq və Cənubi Qafqazı əməkdaşlıq məkanına çevirməkdən ibarətdir. Özü də sülh müqaviləsinin imzalanması üçün real şərait mövcuddur. Ermənistan və Azərbaycan arasında mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulması tamhüquqlu regional normallaşma yolu ilə təhlükəsiz, sabit və firavan Cənubi Qafqazın qurulmasının açarıdır. Azərbaycan qarşı tərəfə sülh sazişi imzalamaq təklifi edən ölkədir. Rəsmi Bakının mövqeyi bundan ibarətdir ki, iki ölkə gələcək münasibətləri barədə qərarı birlikdə verməlidir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Cənubi Qafqazda sülhün təmin olunması üçün bir sıra beynəlxalq aktorlar Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçilik təşəbbüsləri ilə çıxış edir. Amma bəzi xarici dairələr də var ki, öz maraqları naminə bölgədə gərginliyin mövcud olmasında maraqlıdır. Rəsmi Bakı isə regionda sülhə xidmət edən beynəlxalq təşəbbüsləri dəstəkləyir. Sülh üçün həm də Ermənistan rəhbərliyi ölkənin yeni konstitusiyasının qəbulu prosesini tezləşdirməlidir. Çünki Ermənistan konstitusiyasında ölkənin 1990-cı il Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edilir. Öz növbəsində, bu bəyannamədə Sovet Ermənistanı ilə Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsinə dair 1989-cu il aktına istinad olunur. Elə baş nazir Nikol Paşinyan da daha əvvəl indiki konstitusiyanı tənqid etmiş və bildirmişdi ki, bu müddəalar ana qanunda qaldıqca Ermənistan və Azərbaycan arasında heç vaxt sülh olmayacaq. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də bildirir ki, Ermənistanın müstəqillik haqqında Bəyannaməsində Qarabağın Ermənistanla birləşdirilməsinə birbaşa çağırışlar var və bu sənədə istinadlar da Ermənistanın konstitusiyasında öz əksini tapıb. Onun sözlərinə görə, bu iddialara son qoyulduğu, Ermənistan konstitusiyasında və digər normativ hüquqi sənədlərdə dəyişikliklər edildiyi halda, sülhə nail oluna bilər.
Tahir TAĞIYEV
