Paşinyan "sazişin 3 prinsipi" ilə Tokayevi aldatmaq istədi - nail oldumu?..
Əli Mustafa: “Azərbaycan dəymiş zərərin ödənilməsi məsələsini də mütləq qaldırmalıdır”
Ermənistan Azərbaycanla əvvəllər razılaşdırılmış prinsiplər çərçivəsində sülh sazişi imzalamağa hazırdır. Bunu Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan İrəvanda Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayevlə danışıqlardan sonra deyib:
“Həmkarıma Azərbaycanla aparılan son danışıqları təqdim etdim, İrəvanın Ermənistan və Azərbaycan arasında razılaşdırılmış üç prinsip əsasında regionda sabitlik və sülhün bərqərar olmasına hazır olduğunu təsdiqlədim. Bu, 1991-ci il Almatı bəyannaməsinin müddəaları əsasında ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması, Ermənistanla Azərbaycan arasında qarşılıqlı delimitasiyanın həyata keçirilməsi, habelə dövlətlərin suverenliyinə və yurisdiksiyasına hörmət, qarşılıqlı və bərabərlik prinsipləri əsasında regional infrastrukturların açılmasıdır. Sonuncu kontekstdə Ermənistan hökumətinin təklif etdiyi və reallaşınca regionda vəziyyəti kökündən dəyişə biləcək “Sülh qovşağı” layihəsi barədə danışdıq”.
Göründüyü kimi, Paşinyanın sülh sazişi ilə bağlı irəli sürdüyü şərtlər tam olaraq prosesin sabotaj edilməsinə yönəlib. Onun səsləndirdiyi 3 prinsipin heç biri Azərbaycanın mövqeyinə uyğun deyil.
Müstəqil siyasətçi Əli Mustafa “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Paşinyanın Tokayevə verdiyi bilgilər əslində beynəlxalq ictimaiyyətin anlaya biləcəyi konteksdə olan bilgilərdir: “Ancaq gerçəklik bir az fərqlidir. Həm Ermənistan tərəf, həm də Azərbaycan tərəf indiki status-kvo ilə hələ də razılaşmır. Formal olaraq, biz bu prinsipləri qəbul etsək də, orda bir sıra vacib detallar var. Söhbət ondan gedir ki, Ermənistan sovet dönəmində Azərbaycandan nə qədər ərazi qoparıbsa, bu ərazilərlə qurtulmaq, bizim onu tanımağımızı istəyir. Biz isə hissə - hissə oğurlanmış, qanunsuz, əsassız verilən Azərbaycan torpaqlarının araşdırılmasını istəyirik. Yəni əsas məsələ budur. Təbii ki, orda başqa məsələlər də var. Mən düşünürəm ki, Azərbaycan dəymiş zərərin ödənilməsi məsələsini də mütləq qaldırmalıdır. Çünki Ermənistan özü də bunu edir. Beynəlxalq məhkəmə də Azərbaycana qarşı çox ədalətsiz iddialarla çıxış edir, özünün etdiyi bütün əməlləri Azərbaycana yükləyir. Düşünürəm ki, Azərbaycan Qarabağ münaqişəsinin səbəbkarı olan hərbi cinayətkarların beynəlxalq mühakiməsini təmin etməlidir. Bir gün onlarla da bağlı tələb edəcəklər ki, həmin şəxslər siyasi məhbus kimi azad olunsun. Biz erməni faşizminin əsas ideoloqlarının, icraçılarının beynəlxalq mühakiməsini təşkil etsək, bu məsələdə də sabah hansısa haqsız duruma düşməyəcəyik. Əlbəttə, Qarabağla bağlı problemi də ermənilər aktiv saxlayırlar. Biz də Azərbaycandan qovulan insanlarımızın ora qaytarılması məsələsini gündəmdə saxlamalıyıq. Yəni vəziyyət odur ki, biz güzəşt edən kimi, onlar dərhal riyakarlıq edirlər, bizi məhkəməyə verirlər, beynəlxalq ictimai rəydə qara piarla bizi bombalayırlar. Bütün bunları nəzərə alaraq, Azərbaycan tərəfi nə qədər xəyanətkar, riyakar bir rəqiblə üz-üzə olduğunun fərqinə vararaq danışıqlar aparmalıdır. Milli maraqlarımızı, təhlükəsizlik məsələlərimizi öndə saxlamaq lazımdır. Biz unutmamalıyıq ki, ermənilər indi zəif olduqları üçün özlərini xoş göstərirlər. Ancaq azca güclənsələr, biz yenidən onların hədə-qorxularını, hücumlarını görə bilərik. Odur ki, Azərbaycan öz avantajlarını da düzgün qiymətləndirməlidir. Təbii ki, burada prinsiplər əsasında ümumi çərçivədə razılaşmaya maneə yoxdur. Qarşılıqlı tanınma əsasında ərazinin qədəri araşdırılmalıdır. Delimitasiya ilə bağlı proseslər aparılsa da, oğurlanmış ərazilərin təsdiqindən sonra yeni sərhədlər müəyyənləşməlidir. Təbii ki, kommunikasiyaların açılması normaldır. Burada da beynəlxalq hüquq prinsipləri əsas götürülməlidir. Ancaq Zəngəzurun sonradan qanunsuz şəkildə Ermənistana verilməsi də nəzərə alınmalıdır. Qarabağla bağlı məsələlərdə də israrlı olacaqlarsa, biz də yüz il, hətta iki yüz il ərzində Qərbi Azərbaycandan qovulan, deportasiya olunan Qərbi Azərbaycan türklərinin ora qaytarılması məsələsini ortaya qoymalıyıq. Nəhayət, Azərbacana neçə milyon dollara qədər dəymiş zərərin məsələsi ortaya qoyulmalıdır, mütləq. Erməni faşizminin hərbi canilərinin beynəlxalq tribunada mühakiməsi məsələsi gerçəkləşdirilməlidir. Çünki bütün bunlar hamısı sülh danışıqlarına zərər vurmur. Əksinə, sülh danışığı o demək deyil ki, biz maraqlarımızdan imtina etməliyik. Gələcəkdə müharibə olmasın, ancaq biz haqqımızı ala bilək. O ki qaldı “sülh qovşağı” layihəsinə, mən də bunu cəfəngiyat hesab edirəm. Sanki “orta yola” alternativ kimi qoyulur. Əslində isə, gerçək olmayan bir məsələdir. Ermənistanın, Gürcüstanın dağlıq ərazilərindən hansısa yolların çəkilməsi çox ağır risq və xərcaparan layihədir. Bu bir növ Ermənistanı dalandan çıxarmağa xidmət edir. Ola bilsin ki, İran, Ermənistan siyasi əlaqələrini bu yol üzərindən bir az da bərkitmək istəyir. Hər halda, biz orta yolu düşünməliyik. Şimal - Cənub dəhlizi də onsuz da Azərbaycan ərazisindən keçir. Yəni biz Azərbaycan ərazisindən keçən yolların gerçəkləşməsində israrlı olmalıyıq. Ermənilər özləri bilər və öz layihələrinə sponsor tapıb-tapmayacaqları onların öz problemidir. Düşünürəm ki, Qazaxıstanın da bu məsələlərə qarışması ümumi işin xeyrinədir. Qazaxıstan da orta yolun açılmasında, kommunikasiyaların işlək olmasında, özünün yüklərinin Qərbə, Şərqə, Avropaya daşınmasında maraqlıdır və bizə potensial müttəfiqdir. Mən hesab edirəm ki, bu da müsbət dəyərləndirilməlidir”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
