Rusiya narazı, Qərb istədiyini vermir - Paşinyan 2 daşın arasında qaldı...

“Brüssel görüşündən sonra məlum oldu ki, Qərbin bizim regionda heç bir möhtəşəm iqtisadi planı yoxdur. ABŞ və Aİ-nin həyata keçirdiyi proqramlar, bəlkə də əvvəlkindən bir qədər geniş miqyasda davam edəcək”. Bunu erməni iqtisadçı ekspert Suren Parsyan baş nazir Nikol Paşinyanın Brüsseldə keçirdiyi görüşlərdən sonra əldə olunan razılaşmaları şərh edərkən deyib.

Xatırladaq ki, aprelin 5-də Brüsseldə Nikol Paşinyan, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen arasında üçtərəfli görüş keçirilib. İclasın nəticəsi olaraq Aİ Ermənistanın inkişafı üçün 270 milyon avro, ABŞ isə 65 milyon dollardan çox vəsait ayıracaq. Real durumu şərh edən Parsyan bildirib: "Son illərdə Aİ Ermənistanda kiçik və orta biznesə dəstək proqramı həyata keçirir ki, bu da əsasən kredit faizlərinin subsidiyalaşdırılmasında, eləcə də kənd yerlərində biznesin maliyyələşdirilməsində ifadə olunur. Onlar kəndlərdə iş yerlərinin açılması üçün qrant verirlər. Bu xüsusda proqramlar yeni deyil, onlar 3 ilə yaxındır ki, mövcuddur. İndi söhbət bu proqramların davam etdirilməsindən gedir”. Eyni şey ABŞ tərəfindən maliyyələşdirilən və Ermənistanda vəd edilən və həyata keçirilən proqramlara da aiddir. İqtisadçı qeyd edir ki, ABŞ uzun illərdir Ermənistanda enerji müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi ilə bağlı müxtəlif subsidiya proqramları həyata keçirir: “Hazırda hər hansı yeni iqtisadi obyekt, zavod və ya infrastrukturdan söhbət getmir”. Brüssel görüşünün rəsmi bəyanatında qeyd olunan infrastrukturun modernləşdirilməsi planlarına gəlincə, Parsyanın sözlərinə görə, burada da yeni heç nə yoxdur, söhbət Şimal-Cənub yolunun tikintisi layihəsindən gedir, burada Aİ-nin Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı artıq kreditordur. Parsyan bildirir ki, 2023-cü ildə Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsinin 36%-i Aİİ ölkələri, 13%-i Aİ, 3%-i ABŞ ilə ticarətin payına düşüb: "Yəni Aİ və ABŞ ilə ticarətimiz Aİİ ilə müqayisədə təxminən 2,5 dəfə az idi. Qərb isə hazırda bizə iqtisadi alternativ təklif etmir". Onun sözlərinə görə, bəyanatların ardınca konkret proqramlar və layihələr aparılmalıdır ki, bu da həyata keçirilmir: "Qərb Ermənistanın iqtisadiyyatının şaxələndirilməsindən danışır, lakin 2023-cü ildə ABŞ və Aİ-yə ixrac azalıb. Həmin ABŞ Ermənistandan öz ölkəsinə alüminium folqa idxalına qadağa qoyub, nəticədə Ermənistandan ABŞ-a ixrac 40% azalıb.İndi bu zavodun taleyi bəlli deyil, bağlana bilər və bir neçə yüz işçi küçədə qala bilər. HSBC bankı biznesini sataraq Ermənistanı tərk edib. Bundan əvvəl alman şirkəti mis-molibden zavodunda 60 faiz payını satdı və getdi. Əgər həqiqətən iqtisadiyyatımızı şaxələndirmək istəyirlərsə, qalıb sərmayə qoymalıdırlar. Amma onlar bunun tam əksini edirlər – Ermənistan iqtisadiyyatında iştiraklarını azaldırlar”.  Parsyan əmindir ki, Qərbin vəd etdiyi iqtisadi dəstək proqramlarına baxmayaraq, ötən il ABŞ-dan Ermənistana idxalın məhz Aİİ-yə üzvlüklə bağlı 40% artdığını nəzərə alsaq, Ermənistan Aİİ-dən çıxmayacaq: "Məsələn, ABŞ-dan avtomobillər Ermənistana gətirilib, daha sonra Rusiyaya reeksport edilib. Aİ-də də belədir. İdxal olunan mallar sonra Rusiyaya ixrac olunduğu üçün Aİ-dən idxal artıb. Və əksinə, Rusiya qızılı, brilyantı, Ermənistan vasitəsilə Aİ-yə, ABŞ-a, eləcə də ərəb ölkələrinə ixrac edilir. Rusiya və Aİ burada maraqlıdır və Ermənistan bütün ölkələr üçün birləşdirici, tranzit keçid olaraq qalmalıdır”. İqtisadçının fikrincə, ölkə hər iki tərəflə iqtisadi əlaqələrdən imtina edə bilməz, əks halda hər ikisini itirəcək.  , “Voskanapat” analitik mərkəzinin təsisçisi Hrant Melik-Şahnazaryan isə vurğulayır ki, Ermənistana qarşı tənqid dalğasının Rusiyadan, Türkiyədən və İrandan gəldiyini görən Azərbaycan doğru məqamı tapıb: “Azərbaycan başa düşür ki, Ermənistan bütün region ölkələrinə qarşı çıxıb, Qərblə əlaqələr qurub, xarici siyasət kursunu dəyişib. Lakin Qərb də bizə təhlükəsizlik zəmanəti vermir. Rusiya bizdən narazıdır. Hazırkı vəziyyətdə Ermənistanın regionda tək qaldığını anlayan Bakı İrəvanı əlavə güzəştlərə getməyə məcbur etməyə çalışır”.

Enerji təhlükəsizliyi üzrə erməni ekspert Vahe Davtyan isə vəziyyətin daha acınacaqlı olduğunu bildirir: “Brüsseldə bizə konfet yox, konfet kağızı göstərdilər, çünki Avropa və ABŞ-ın 4 il ərzində verdiyi pul Ermənistanda bir dənə də olsun ciddi məsələni həll edə bilməz. Ermənistanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü satışa çıxarılıb. 270 milyon avro + 65 milyon dollar heç bir infrastrukturu inkişaf etdirə biləcək məbləğ deyil. Başqa sözlə, Avropanın Ermənistana iqtisadi marağı sıfırdır. Enerji təhlükəsizliyinə gəlincə, Qərbin heç bir ölkəsində nüvə reaktoru və ya onların istismarı təcrübəsi yoxdur. Belə iki ölkə var: Rusiya və Çin. Ermənistan sınaq meydançasına çevriləcək, çünki təcrübəsi olmayan ölkələr bizə modul qurğular təklif edirlər. Burada Litvanın təcrübəsini tətbiq etmək istəyirlər, amma bu cəfəngiyyatdır. Təbii ki, Paşinyana etimadsızlıq var, çünki Avropada axmaq yoxdur və onlar çox gözəl başa düşürlər ki, Ermənistan tamamilə antirusiya yolu ilə gedə bilməz. Avropada onlar çox gözəl başa düşürlər ki, İrəvan tamamilə Rusiyadan asılıdır və Aİİ-dən çıxmaqla Ermənistan iqtisadi iflasa uğrayacaq, ictimai-siyasi böhran yaranacaq və onların planlarının heç biri reallaşa bilməyəcək. Avropa da çox gözəl anlayır ki, Ermənistan hakimiyyəti sırf öz hakimiyyətini saxlamaq üçün manevr edir. Ermənistan Aİİ-dən çıxdığını və 102-ci Rusiya hərbi bazasının çıxarılmasını elan edəcəyi təqdirdə, bu, onlar üçün mühüm addım olacaq, görünür, bu, İrəvanın planlarında yoxdur. Başqa sözlə, iqtisadi və siyasi komponentləri nəzərə almaq lazımdır. Bəli, Qərb Paşinyanın göz yaşlarına inanmır. Onlar başa düşürlər ki, Paşinyan müəyyən qədər antirusiyalıdır. Bundan başqa, Ermənistanda Rusiyaya qarşı hərtərəfli avantüraya gedə biləcək hökumətin olduğunu düşünmürəm. Onlar bunu yalnız Avropada çox yaxşı başa düşülən informasiya səviyyəsində edə bilərlər. Aİİ-dən çıxsaq, əvəzində Avropa bazarını almadan nəhəng Aİİ bazarını itirəcəyik, çünki bu, uzun standartlaşdırma prosesi tələb edir. Ermənistanın qərbləşməsi bütün hesablamadan məhrumdur”. Rusiyanın “Milli müdafiə” jurnalının baş redaktoru, Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun direktoru İqor Korotçenko da qeyd edir ki, Rusiyanın siyasi və hərbi elitasının Ermənistan, Avropa İttifaqı və Amerika Birləşmiş Ştatları danışıqlarından gözləntiləri olduqca mənfidir: “Belə bir anlayış var ki, Paşinyan Qərbə tərəf çevrilib. Bu, Ermənistanın geri dönüşü olmayan yola çıxdığını göstərir. Brüssel görüşü ilə bağlı verilən şərhlər onu göstərir ki, həm Kremldə, həm Rusiya xüsusi xidmət orqanlarında, eləcə də Müdafiə Nazirliyində bu cür görüşlərin keçirilməsi çox mənfi qiymətləndirilir. Ermənistan bugünkü Suriyaya çevrilə bilər”. Belə olan halda Ermənistan iqtisadiyyatının tamamilə çöküşü də qaçılmaz hesab olunur. 

Ramil QULİYEV