ABŞ-ın siyasəti Ermənistan üçün də böyük problem yaratdı...
ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasında “Dağlıq Qarabağın gələcəyi” mövzusunda keçirilən dinləmələr anti-Azərbaycan mahiyyətli olmaqla yanaşı, həm də regionda Ermənistan üçün ciddi təhdid hesab olunur.
Ən azı o baxımdan ki, bu hal indiki halda ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə sülh danışıqlarının aparılmasını mümkünsüz edir. Sülhün yoxluğu isə daha çox Ermənistan üçün problem yaradır.
Görünən odur ki, Ermənistana Qərb tərəfindən edilən təsir sülh müqaviləsinin imzalanmasını gecikdirir. Azərbaycan öz suverenliyini bütün ərazisində bərqərar etdikdən sonda sülh müqaviləsinə əvvəlki qədər ehtiyac da duymur. Amma Ermənistan üçün vəziyyət tamam fərqlidir. Bu barədə danışmazdan öncə qeyd edək ki, ABŞ Azərbaycanın Vətən müharibəsindəki qələbəsindən və antiterror tədbirlərindəki uğurlu fəaliyyətindən sonra Bakıya münasibətdə qeyri-konstruktiv davranışlar nümayiş etdirməkdədir. ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasında “Dağlıq Qarabağın gələcəyi” mövzusunda keçirilmiş dinləmələrə də bu prizmadan yanaşmaq lazımdır. Görünən odur ki, ABŞ və Fransa güclü, suveren, müstəqil Azərbaycan dövlətini qəbul edə bilməyib. Azərbaycanın nə ABŞ, nə də Fransa qarşısında bir öhdəliyi var. Heç bir ölkə Azərbaycanla təzyiq dili ilə danışa bilməz. Amma hədsiz erməni sevgisi ABŞ-ın regiondakı maraqlarına ciddi zərbə vura bilər. Çünki Azərbaycan olmadan nə Cənubi Qafqazda, nə də Mərkəzi Asiyada ABŞ-ın siyasəti olacaq. Vaşinqton Bakıdan bu və digər geosiyasi məsələlərə onun prizmasından baxmasını istəyir. Ancaq bu mümkün deyil. Çünki Azərbaycanın da öz təhlükəsizlik maraqları, daxil olduğu regional və beynəlxalq əlaqələr sistemi var. Bundan başqa, ABŞ artıq qəbul etməlidir ki, Azərbaycan Qarabağ məsələsini artıq həll edib. Həmçinin, Dağlıq Qarabağ anlayışı özü doğru deyil və artıq belə inzibati ərazi vahidi yoxdur. Azərbaycanda Qarabağ iqtisadi rayonu var və o, öz ərazisidir. Deməli, Qarabağın gələcəyi də Azərbaycanın işidir. Artıq Ermənistan hakimiyyəti də Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanıyır. Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan parlamentdə dövlət büdcəsinin müzakirələri zamanı bildirib ki, Qarabağ məsələsi erməni dövlətçiliyinin möhkəmlənməsinə qarşı alət kimi istifadə olunub. Hökumət başçısının bu etirafı müəyyən mənada Qərb strukturlarına və dövlətlərinə, o cümlədən xaricdəki erməni lobbisinə də ünvanlanıb. Azərbaycanla sülh müqaviləsinin yaxın aylarda imzalanması da baş nazirin toxunduğu məsələlərdən olub. Amma ABŞ-ın fəaliyyəti Brüssel və Vaşinqton platformalarının artıq sülh üçün yararlı olmadığını göstərir.
ABŞ ədalət və beynəlxalq hüquq prinsiplərinə zidd hərəkət edir. Erməni politoloq Suren Surenyants bildirir ki, ABŞ-ın bu addımından sonra Ermənistan və Azərbaycan arasında danışıqlar əslində həm Rusiya, həm də Qərb platformalarında dalana dirənib. Onun sözlərinə görə, Ermənistan hakimiyyəti ardıcıl olaraq regional və ya Moskva formatından yayınır, Azərbaycan hakimiyyəti isə Qranada və Brüssel sammitlərində iştirakdan imtina etdikdən sonra indi də Vaşinqtona getməyəcəyini bəyan edib: “Hazırkı vəziyyət qlobal tendensiyalarla bağlıdır. ABŞ başda olmaqla, Qərb qlobal hegemonluğunu qoruyub saxlasa da, bir tərəfdən Ermənistana “yerdə” kömək etmək, digər tərəfdən isə Azərbaycana təzyiq etmək üçün kifayət qədər təsir rıçaqlarına malik deyil. Bakı bütün bunları başa düşərək, qiymətini qaldırmağa çalışır”. Politoloqun fikrincə, Bakı təbii ki, Qərbin danışıqlar platformalarına qarşı deyil: “O, yalnız Vaşinqton və Brüsselin Azərbaycan üçün əlverişli danışıqlar mühiti yaratmasını və Azərbaycan gündəliyi üzrə danışıqları davam etdirməsini təmin etmək istəyir. Bu gündəmin nə olduğu hər kəsə məlumdur: anklavlar, Zəngəzur dəhlizi və s. Azərbaycanın öz gündəliyi var və sonda onun həyata keçirilməsinə hansı platformada nail olacağı heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Hərbi qələbədən sonra Bakının qlobal mərkəzlərlə oynamaq üçün İrəvandan daha çox imkanları var və Azərbaycan bu oyuna rəhbərlik edir. Ermənistanın mövqeyi isə zəifdir, çünki onun rəhbərliyi birtərəfli Qərbyönlü xətt tutur. Bakı İrəvanın oyununun mənasını anlayıb və Qərb paytaxtlarının vasitəçiliyi ilə keçirilən görüşləri ardıcıl olaraq “bombalayır”. Politoloq Moskvanın antierməni gündəmi irəli sürməsi səbəbindən Ermənistanın Rusiya platformasından yayınması ilə bağlı iddiaları qəbul etməyib: “Hətta Rusiya vasitəçiliyinin müəyyən risqlər daşıdığını fərz etsək belə, boykot bu risqləri neytrallaşdırmaq üçün ən yaxşı vasitə deyil. Risqlər, əlbəttə ki, varsa, heç yerə yox olmayacaq. Boykot isə müəyyən əks fəaliyyətlərə səbəb ola bilər. Üstəlik, Brüsseldə və ya Vaşinqtonda antierməni hekayələrinin müzakirə və təbliğ olunmayacağına zəmanət yoxdur”. Onun fikrincə, hazırda qeyri-müəyyənlikdir və “hansı tərəfin qalib olacağı” bilinmir: “Turbulentlik və xaos şəraitində, sonda hansı qüvvə konfiqurasiyasının formalaşacağı bəlli olmayanda Ermənistanın nüfuzlu mərkəzlərdən birini boykot etməsi avantüradır, xüsusən də bu mərkəz strateji müttəfiqdirsə. Və bu halda Ermənistanın hərəkətləri xarici siyasətin şaxələndirilməsi kimi deyil, düşərgəni dəyişməsi kimi görünür. Bu avantüra Ermənistan dövlətçiliyinə baha başa gələ bilər”. Indiki halda ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibi Metyu Miller bildirib ki, ölkəsi Azərbaycan və Ermənistan arasında problemlərin həlli üçün sülh danışıqlarını dəstəkləməyə davam edir: “Biz iki ölkəni ABŞ-da və ya başqa ölkədə bu danışıqlarda iştirak etməyə təşviq edirik və bu siyasəti davam etdirəcəyik". Lakin qərəzli yanaşma ilə ABŞ çətin ki, nəyəsə nail olsun.
Nahid SALAYEV
