4 kənd məsələsi Ermənistanı qarışdırdı...
Qazaxın anklav olmayan 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması hazırda Ermənistanda əsas müzakirə predmeti olaraq qalmaqdadır. Söhbət Bağanis Ayrım, Qızılhacılı, Xeyrimli, Aşağı Əskipara kəndlərindən gedir.
Ermənistan rəsmiləri açıq mətnlə bildirirlər ki, kəndlər mümkün olduğu qədər qısa müddət ərzində Azərbaycana qaytarılmalıdır. Bu, həm də iki ölkənin sərhədlərin müəyyən edilməsi üçün müvafiq addımlar atmasına imkan verəcək.
Məsələyə bu prizamadan yanaşan Ermənistanın ərazi idarəetmə və infrastruktur naziri Qnel Sanosyan qeyd edir ki, delimitasiya və demarkasiyanın məqsədi, bir tərəfdə Ermənistan, digər tərəfdə Azərbaycan olmaqla, sərhəd xəttini dəqiq müəyyən etməkdir: “Hər iki tərəf üçün məqbul olan, bu proses üçün əsas olacaq hüquqi xəritəni götürmək lazımdır”. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın infrastrukturların Ermənistan ərazisindən keçməsi üçün yenidən qurulmalı olduğu barədə bəyanatına toxunan nazir qeyd edib: “Bu ərazilərdə elə yerlər var ki, yollar və ya digər infrastrukturlar sərhədə kifayət qədər yaxındır, bəzi yerlərdə ola bilər ki, onlar sərhədi keçir, bu da o deməkdir ki, bəzi hissələrdə yenidən strukturlaşma məsələsi yarana bilər. Söhbət bu gün istifadədə olan yoldan gedir”.
Ermənistana daxil olan yollar və ya qaz kəməri marşrutunun dəyişdirilməli olub-olmaması ilə bağlı aydınlaşdırıcı suala nazir belə cavab verib: “İş aparılmalıdır ki, nəticədə aydınlaşdıraq: yalnız yol və yalnız qaz kəmərindən söhbət gedir, yoxsa bu, digər infrastruktura da aiddir. Bu iş hələ başlamayıb, müddət də müəyyən edilməyib”.O, artıq bu ərazilərdə alternativ yolların salınması ilə bağlı yayılan məlumatları təkzib edib. Tavuş qubernatoru Hayk Qalumyanın atası, deputat Volodya Qalumyanın erməni mediasına açıqlaması da xüsusi diqqət cəlb edir. O, hətta müəyyən qolların və kəmərlərin Azərbaycanın nəzarətinə keçməsinin də heç bir problem olmadığını bəyan edir: “Kirants ilə bitişik Xeyrimli kəndi də Azərbaycan kəndidir, burada həmişə azərbaycanlılar yaşayıb. O ərazilər Azərbaycan əraziləridir, buna heç bir şübhə yoxdur. Təbii ki, sakinlər bir-birinə yaxın olacaqlar, bu gün əvvəlki münasibətlər yoxdur deyə, bu da insanlarda narahatlıq yaradır. İcevanlı bir erməni kimi mən də bundan narahatam. İndi biz işlər görməliyik, yollar çəkməliyik, sədd olmalıdır, amma mən belə hesab edirəm ki, Azərbaycana azərbaycanlıların olanı verməliyik, bizim olanı götürməliyik”. O bildirib ki, həmin əraziyə gedib insanları silahla sərhədi qorumağa təhrik etmək təxribatdır: “O kəndlərdə silahla döyüşmək, sərhədi qorumaq istəyənlər bir neçə dəqiqə ərzində yer üzündən silinəcək. Kənd yox olacaq, insanlar da. Heç kim bu barədə düşünmək istəmir”. O, “bu halda azərbaycanlılarla burun-buruna yaşayacağıq, bu normaldırmı” sualına belə cavab verib: “Əvvəllər belə yaşamışıq”. Deputat, həmçinin, o kəndlər Azərbaycana qaytarılacağı halda Gürcüstana gedən yolun və qaz kəmərlərinin də Azərbaycan ərazisinə düşəcəyi barədə sualı da eyni qaydada cavablandırıb: “Əvvəllər də belə olub”. Qalumyan deyib ki, Ermənistan hələ döyüşməyə və qalib gəlməyə hazır deyil: “Ona görə də bu gün müharibədən qaçmalıyıq. Ölkəmizi yalnız sülh xilas edə bilər. Azərbaycan da sülh istəyir”.
Hakim “Vətəndaş Müqaviləsi” fraksiyasının deputatı Vahe Qalumyan da kəndlərin qaytarılmasının zəruri olduğunu bildirib: “Düzdür, bu ərazilərin Azərbaycana verilməsinin problemlər yaratdığını Baş nazir əskiparalılar ilə görüşündə də qeyd edib. Bəli, problemlər yaradır, lakin biz bunu etmək lazım olduğunu düşünürük. Tavusdan heç bir yaşayış məntəqəsi təhvil verilmir. Onlar Tavus vilayətində deyil. Tavus vilayətinin 4 genişləndirilmiş icması var, biz heç bir genişləndirilmiş icmanın inzibati ərazilərindən danışmırıq. Onlar Tavus vilayətində deyil. Ermənistanın inzibati ərazi bölgüsü qanununa əsasən, Tavus vilayətində bu yaşayış məntəqələri daxil olmayan 4 genişləndirilmiş icma var. Burada söhbət tarixi ərazilərdən yox, Ermənistanın BMT tərəfindən hansı ərazi ilə, hansı xəritə ilə, neçə kvadrat kilometrlə tanınmasından gedir”. Jurnalistlərin “Bu güzəştdən sonra bitişik erməni kəndləri Azərbaycanın hədəfinə düşəcək” fikrinə erməni deputat belə cavab verib: “Nə təklif edirsiniz, bizim olmayanı, heç bir qanuni əsaslandırmasına sahib olmadığımızı güzəştə getməyək?”. Amma radikal və revanşist qüvvələr kəndlərin qaytarılmasına qarşı çıxır. Parlamentin “Hayastan” blokundan olan deputat Qarnik Danielyan bu xüsusda qeyd edir: “4 kənd veriləcəyi təqdirdə Azərbaycan bölmələri Ermənistan-Gürcüstan yolu üzərində 5 nöqtədə yerləşəcək. İlk dayanacaq Yuxarı Əskipara kəndidir. 1990-cı illərdə formalaşmış müdafiə xətti tamamilə məhv ediləcək. Ermənistana daxil olan qaz kəməri də Yuxarı Əskipara hissəsindən keçir və Azərbaycan tərəfinin nəzarəti təmin olunarsa, qaz kəməri də Bakının nəzarətinə keçəcək. Əgər bu kənd Azərbaycana verilsə, o zaman kommunikasiya da tələb edəcək. Onu da qeyd edim ki, Bakının tələbləri yerinə yetirilərsə, Azərbaycan bölmələri yolun 5 kəsişmə olan hissəsində yerləşdiriləcək. Bu, İrəvan-Tiflis magistral yoludur. Azərbaycan bölmələri yerləşdirilsə, dövlətlərarası yola xidmət etməyimiz qeyri-mümkün olacaq. Belə olan halda Ermənistan unikal anklav olacaq”. Amma Azərbaycan mövqeyində qətidir və kəndlərin qaytarılmasından başqa alternativ yoxdur.
Samirə SƏFƏROVA
