Beynəlxalq təşkilatlarla fəal əməkdaşlıq Azərbaycanın qlobal mövqelərini gücləndirir...
Müasir dövrdə bir-biri ilə getdikcə daha çox əlaqəli olan dünyada beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq qlobal çağırışları həll etmək, davamlı inkişafı təşviq etmək və qlobal arenada mövqelərini gücləndirmək istəyən ölkələr üçün getdikcə daha mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Ötən illər ərzində beynəlxalq təşkilatlarla tərəfdaşlıq əlaqələrinin inkişafı daha çox əhəmiyyət kəsb edib, çoxlu sektorları və müxtəlif məsələləri əhatə edib.
BMT sistemi böhran içindədir, Azərbaycan qurumda islahatların tərəfdarıdır
Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın əsas amillərindən biri ortaq məqsəd və vəzifələrin tanınmasıdır. Millətlər iqlim dəyişikliyi, yoxsulluğun azaldılması, sağlamlıq və insan hüquqları kimi milli sərhədləri aşan mürəkkəb problemləri həll etmək üçün tez-tez beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edirlər. Resursları, təcrübələri və institusional imkanları birləşdirməklə ölkələr bu qlobal problemlərin həllində daha böyük təsir və effektivliyə nail ola bilərlər. Bundan əlavə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq xalqlara kollektiv fəaliyyətdən istifadə etməyə, həmrəyliyi təşviq etməyə və qlobal səhnədə ümumi dəyərləri və prinsipləri dəstəkləməyə imkan verir.
Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın təkamülünü İkinci Dünya müharibəsindən sonra Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və onun ixtisaslaşmış qurumlarının yaradılması ilə izləmək olar. BMT millətlər arasında dialoq, danışıqlar və əməkdaşlıq üçün forum təmin edərək, çoxtərəfliliyin təməl daşı kimi xidmət edir. O, özünün müxtəlif qurumları, proqramları və təşəbbüsləri vasitəsilə sülh və təhlükəsizlik, davamlı inkişaf, insan hüquqları və humanitar yardım da daxil olmaqla geniş spektrli məsələləri həll edir. Üzv dövlətlər qlobal sülhə, sabitliyə və tərəqqiyə töhfə verməklə öz milli maraqlarını inkişaf etdirmək üçün BMT və onun agentlikləri ilə əməkdaşlıq edirlər. Amma o da faktdır ki, bu təşkilatda islahatlar indi ciddi zərurətə çevrilib. Çünki hazırda BMT sistemi böhran içindədir. Dünya ölkələri Qərbin dominantlığının aləti kimi BMT-yə əsaslanan ümumi nizamı rədd edir. Qərb dövlətləri özləri də cavab olaraq əks-hücuma keçməyə çalışır və Təhlükəsizlik Şurasında islahatların aparılması və ona yeni daimi üzvlərin daxil edilməsi məsələsini gündəmə gətirirlər. Hazırda BMT Qərbin beş yüz ildən artıqdır aparıcı rol oynadığı beynəlxalq nizamı qorumaq istəyinin institusional təcəssümüdür. Məhz buna görə də Birləşmiş Ştatlar və Avropanın Təhlükəsizlik Şurasında çoxluğu qoruyub saxlaması prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Bu, son nəticədə BMT-nin işçi orqanlarına effektiv nəzarəti mümkün edir. İndi BMT nisbətən sabit dünya nizamının sonuncu “sütun”u olaraq qalır və eyni zamanda, demək olar ki, bütün dünya ölkələrinin qlobal gündəliyin müzakirəsində rəsmi iştirakını təmin edir. Amma təşkilat faktiki olaraq hegemon güc mərkəzlərinin geosiyasi inhisarındadır. Xüsusilə də Təhlükəsizlik Şurasında yer alan ölkələr istənilən qərarı qəbul edir, istədikləri vaxt hansısa qərara veto qoya bilirlər. Burada beynəlxalq hüququn subyekti, BMT-nin üzvü olan digər müstəqil dövlətlərin rəyləri, mövqeləri, demək olar ki, nəzərə alınmır. Eləcə də Təhlükəsizlik Şurasında hərbi-siyasi və strateji-təhlükəsizlik məsələləri ilə əlaqədar qərar qəbul edərkən ikili standartlara yol verilir. Bu da bir daha təsdiq edir ki, BMT-də islahatlar aparılmalı, xüsusən də Təhlükəsizlik Şurasının strukturunda dəyişiklik edilməlidir. Azərbaycan da qurumda islahatların tərəfdarıdır.
İnklüziv və davamlı inkişaf üçün əməkdaşlıq zəruri şərtdir
BMT-dən əlavə, ölkələr regional qurumlar, çoxtərəfli inkişaf bankları və ixtisaslaşmış agentliklər də daxil olmaqla müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir. Regional təşkilatlar bölgələr üzrə inteqrasiyanın, əməkdaşlığın və inkişafın təşviqində mühüm rol oynayır. Bu təşkilatlar üzv dövlətlər arasında dialoq və əməkdaşlığa kömək edir, regional problemlərin çözümünə töhfə verir və iqtisadi artımı, siyasi sabitliyi və sosial birliyi gücləndirir.
Bundan əlavə, ölkələr inkişaf layihələri və proqramları üçün maliyyə, texniki yardım və siyasət məsləhətlərinə çıxış əldə etmək üçün Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu kimi çoxtərəfli inkişaf bankları ilə əməkdaşlıq edirlər. Bu qurumlar ölkələri infrastrukturun inkişafı, yoxsulluğun azaldılması, təhsil və səhiyyə kimi sahələrdə dəstəkləyir, iqtisadi artıma və sosial tərəqqiyə töhfə verir. Çoxtərəfli inkişaf bankları ilə əməkdaşlıq ölkələrə resursları səfərbər etməyə, islahatları həyata keçirməyə və inkişaf üçün struktur məhdudiyyətləri effektiv şəkildə həll etməyə imkan verir. Beynəlxalq təşkilatlarla tərəfdaşlığın inkişafı həm də inkişaf edən qlobal prioritetləri və ortaya çıxan problemləri əks etdirir. Son illərdə davamlı inkişaf, iqlim dəyişikliyi və rəqəmsal transformasiya kimi məsələlərə daha çox diqqət yetirilir. Ölkələr bu aktual problemləri həll etmək və inklüziv və davamlı inkişaf üçün imkanlardan istifadə etmək üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir. Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın çoxlu faydalarına baxmayaraq, ölkələr bu qurumlarla səmərəli əməkdaşlıq etməkdə müxtəlif çətinliklər və məhdudiyyətlərlə üzləşirlər. Bu problemlərə məhdud resurslar, imkan məhdudiyyətləri, institusional maneələr, siyasi fərqlər və rəqabət prioritetləri daxil ola bilər. Bu çağırışların aradan qaldırılması xalqlar və beynəlxalq təşkilatlar arasında davamlı öhdəlik, koordinasiya və əməkdaşlıq, həmçinin çoxtərəflilik, dialoq və diplomatiyaya birgə sadiqlik tələb edir. Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın gələcəyi qlobal tendensiyalar, prioritetlər və dinamikalar əsasında formalaşmağa davam edəcək. Dünya getdikcə bir-birinə bağlı və bir-birindən asılı vəziyyətə düşdükcə, səmərəli çoxtərəfli əməkdaşlığa ehtiyac daha da artacaq. Ölkələr beynəlxalq təşkilatlarla tərəfdaşlığa diqqət etməyə davam etməli, institusional imkanları gücləndirməli və qlobal çağırışların həlli və ortaq məqsədlərə nail olmaq üçün kollektiv fəaliyyətə üstünlük verməlidir. Beynəlxalq təşkilatlarla birlikdə çalışaraq, xalqlar gələcək nəsillər üçün daha dinc, firavan dünya qura bilərlər. Azərbaycan məhz bu məqamlara daim xüsusi diqqət edir. Azərbaycan özünün balanslaşdırılmış xarici siyasət strategiyası ilə həm ikitərəfli münasibətlər kontekstində, həm də çoxşaxəli əlaqələr fonunda regional miqyaslı, qlobal xarakterli əməkdaşlıqlar platformasının mərkəzi oyunçusu rolunu oynamaqdadır. Bütün bunlar Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyinin möhkəmlənməsinə, əməkdaşlığa əsaslanan tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafına təkan verir, həmçinin perspektiv nailiyyətlər üçün strateji zəmin rolunu oynayır. Hazırda ölkəmizin qeyd edilən xüsusda siyasəti nümunəvi xarakter daşıyır.
Ramil QULİYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
