Avropa Məhkəməsi harkilərlə bağlı qərar verdi - Makrona xatirə şilləsi...
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi (AİHM) Fransanı Lot-e-Qaron (Lot-et-Garonne) departamentindəki Bias düşərgəsinin harkilərinə (1954-1962-ci illərdə Şimali Afrikada fransız ordusunun köməkçi qoşunlarının əsgərləri) qarşı qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftara görə məhkum edib.
AİHM 1960-cı və 1970-ci illərdə Əlcəzairdən gələrkən harkilərin qəbul edildiyi düşərgədə onların “insan ləyaqətinə hörmətə uyğun olmayan” yaşayış şəraitini vurğulayaraq, eləcə də “şəxsi həyata hörmət hüququna riayət edilməməsi”nə görə Fransanı təqsirli bilib.
Fransaya qarşı qərar AHİM-in yeddi hakimi tərəfindən yekdilliklə qəbul edilib, hətta Fransa təmsilçisi də həmkarlarını dəstəkləyib. Qərarda qeyd edilib ki, “ərizəçilərin özlərinin də olduqları Bias düşərgəsi sakinlərinin gündəlik həyat şəraiti insan ləyaqətinə hörmətə uyğun gəlməyib və həmçinin fərdi azadlıqlara hücumlarla müşayiət olunub”.
1974-cü ildə Bias düşərgəsində anadan olmuş harkilər və tanınmış hüquqşünas Şarl Tamazun dəhşətlər yaşamış üç qardaşı (Abdelkader, Aissa, Brahim) və bacısının (Zöhra) hüquqlarını müdafiə edərək, bu məsələni 2019-cu ildə AHİM qarşısında qaldırıb. Onlar müharibə başa çatdıqdan sonra Bias düşərgəsinin tikanlı məftilləri arxasında anadan olduqları vaxtdan yeniyetməlik yaşlarına qədər Fransanı Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 6 maddəsini pozmaqda ittiham edirlər. Onların Fransa ordusunda xidmət edən valideynləri 1962-ci ildə Əlcəzairdən qaçıb gəlmiş və Bias düşərgəsində yerləşdirilmişdi.
Harkilərin faciəsinin məhkəmələr qarşısında tanınmasına, onlar və onların uşaqları üçün yaşadıqları dəhşət və travmalara uyğun real maddi təzminat almasına çalışan Ş.Tamazun bildirib ki, bu qərar Fransaya öz hərəkətlərini, eləcə də harkilərin faciəsini tanımaq və düzəltmək üçün bir göstərişdir.
Əlcəzair müharibəsi başa çatdıqdan sonra Fransa tərəfindən harkilərin tərk edilməsi və onlara qarşı bir çox ədalətsizliyə yol verilməsi barədə Ş.Tamazunun vaxtilə yerli məhkəmə instansiyaları, sonradan Apellyasiya Məhkəməsi qarşısında qaldırdığı vəsatət rədd edilmişdi.
E.Makron harkilərin xatirəsini bir neçə dəfə xüsusi vurğulasa da, məhkəmələrin vəsatəti rədd etməsindən sonra, 2021-ci ildə Yelisey sarayında onlardan sadəcə üzr istəməklə kifayətlənmişdi.
Harkilərin Fransa tərəfindən tərk edilməsi tanındıqdan sonra 2022-ci ildə təzminat ödənilməsi ilə bağlı qanun layihəsi səsə qoyularaq qəbul edildi. Lakin bu qanunun mətni, eləcə də nəzərdə tutulan təzminatın miqdarı veteranları və onların övladlarını hiddətləndirdi. Kompensasiya gülünc hesab olundu.
AİHM öz qərarında Fransa daxili məhkəmələri tərəfindən müəyyənləşdirilən təzminat məbləğinin qeyri-adekvat olduğunu bildirib, Parisi iddiaçılara Bias düşərgəsində yaşadıqları hər il üçün 4000 avro ödəməyə məhkum edib. Ancaq ərizəçilər bununla da razılaşmayacaqlarını və Fransa dövlətinin harki ailələri üçün nəzərdə tutulan təzminatın miqdarına yenidən baxmalı olacağını qeyd ediblər.
Əlcəzair müharibəsinin faciəvi tərəflərindən birinin ilk dəfə qeyri-fransız və əlcəzairli olmayanlar tərəfindən mühakimə olunduğunu deyən hüquqşünas Ş.Tamazun və onun qardaşı Abdelkader AİHM-in qərarını Makron üçün xatirə şilləsi adlandırıblar.
ZÜMRÜD
