İsrail-ABŞ-İran savaşı yetişir...

 Məlum olduğu kimi, İsrailin müdafiə ordusu Suriyanın paytaxtı Dəməşqə aviazərbələr endirib. Budəfəki hücumu fərqləndirən əsas  məqam İsrailin hava hücumu nəticəsində Dəməşqdəki İran konsulluğunun binasının tamamilə dağıdılmasıdır. İran tərəfinin məlumatına görə, konsulluğun binası və İran səfirinin iqamətgahı atəşə tutulub. 

İslam Respublikasının Dəməşqdəki səfiri Hüseyn Əkbəri təsdiqləyib ki, hücum binada olan iranlı diplomatların və hərbi müşavirlərin ölümünə səbəb olub. İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu bildirir ki, İsrailin İranın Dəməşqdəki konsulluğuna endirdiyi raket zərbələri nəticəsində 7 nəfər həlak olub. Böyük Britaniyada yerləşən Suriya İnsan Hüquqllarını Müşahidə qrupu isə 8 nəfərin öldüyünü bildirir. Ölənlər arasında İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun briqada generalı Məhəmməd Rza Zahedi və general Məhəmməd Hadi Hacı Rəhimi də var. İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Nasir Kənani bildirib ki, Tehran Dəməşqə hücumun arxasında duran “təcavüzkarlara” qarşı tədbirlər görmək hüququnu özündə saxlayır: “Tehran təcavüzkara qarşı cavab və cəzanın növünə qərar verəcək”. Həm İran, həm də Suriya İsraili Dəməşqin mərkəzində hücumu həyata keçirməkdə ittiham edir. İsrail ittihamlara cavab verməyib və xarici medianın xəbərlərini şərh etmədiyini bildirib. İsrail son bir neçə ildə Suriyada İranla əlaqəli hədəflərə yüzlərlə hücum həyata keçirib, lakin zərbələri nadir hallarda etiraf edir.

İranın Xarici İşlər Nazirliyi Dəməşqdə İran səfirliyinə endirilmiş zərbəyə görə İsraillə yanaşı, ABŞ-ı da suçlayıb.  Xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahianın   sözlərinə görə, Dəməşqdəki hücumla əlaqədar İsveçrənin İrandakı səfirliyinin diplomatı XİN-ə çağırılıb, onun vasitəsilə “sionist rejimin tərəfdarı ABŞ hökumətinə” mesaj ötürülüb: “Amerika məsuliyyətə cəlb olunmalıdır”. Ancaq “NBC News” telekanalı mənbələrinə istinadən  bildirib ki, ABŞ prezidenti Cozef Baydenin administrasiyası İrana Vaşinqtonun İslam respublikasının Dəməşqdəki konsulluğuna gözlənilən hücumdan əvvəlcədən xəbəri olmadığını çatdırıb. Telekanala görə, Amerika Prezidentinin administrasiyası birbaşa İrana məlumat verib ki, ABŞ-ın İranın Dəməşqdəki konsulluğuna hücumdan əvvəlcədən xəbəri olmayıb və bunda iştirak etməyib. Digər iki ABŞ rəsmisi telekanala açıqlayıb ki, Bayden administrasiyası Suriya əməliyyatı barədə xəbəri İsrail təyyarələri artıq havada olarkən alıb. Bununla belə, Vaşinqtonun hansı hədəfin seçildiyini bilmədiyi qeyd edilir. ABŞ Dövlət Departamenti İranın Suriyadakı səfirliyinə hücumun arxasında İsrailin durduğunu təsdiqləməyib. Departamentin mətbuat katibi Metyu Miller nə hədəfin, nə də məsul tərəfin müəyyənləşmədiyini söyləyib: “Bunun tam olaraq nə olduğu barədə məlumat toplamazdan əvvəl mən bu barədə konkret danışmaq istəmirəm”. Eyni zamanda o, Vaşinqtonun bölgədəki eskalasiyadan narahatlığını çatdırıb.

Ekspertlər isə hesab edir ki, baş verənlər fonunda İranın ilk olaraq İsrail və ABŞ-a qarşı daha aqressiv mövqe sərgiləməsi, proksi qüvvələrini, xüsusən də “Hizbullah”ı döyüşlərə cəlb edəcəyi gözlənilir. Bu isə Yaxın Şərqdə savaşın miqyasının genişlənməsi demək olacaq. Xatırladaq ki, İsrail Qəzza zolağında savaşa başlayandan bəri İranın dəstəklədiyi silahlı qruplar Fələstinə dəstək nümayiş etdirmək üçün Yaxın Şərqdəki İsrail və ABŞ obyektlərini hücum hədəfinə çevirib. İsraildə fəaliyyət göstərən Milli Təhlükəsizlik İnstitutunun aparıcı tədqiqatçısı Raz Zimmt deyir ki, İrandakı rejimin həyatda qalması dini isteblişmentin əsas məqsədidir. Onun sözlərinə görə, İsrail və ABŞ-la hər hansı müharibə İslam Respublikasının mövcudluğuna təhdid olardı: “Xarici siyasət qərarları birbaşa ictimai rəyin təsirinə məruz qalmır. Buna baxmayaraq, rejimin gərəksiz daxili qarışıqlığın önünü kəsmək ehtiyacı, heç sözsüz, onun seçimlərini şərtləndirir”. İran isteblişmenti son illərdə çox sayda böhranla üzləşib. Bura iğtişaşlar və iqtisadiyyatın arzulanmaz durumu da daxildir. Klerikal isteblişment uzun zamandır iddia edir ki, legitimliyi xalqın iradəsindən qaynaqlanır. Amma son illər bu iddia get-gedə daha çox şübhə altına alınır. Beynəlxalq sanksiyalar və hökumətin yarıtmaz idarəçiliyi nəticəsində bərbad hala düşmüş iqtisadiyyat, inflyasiya, işsizlik və yoxsulluğun artması da hökuməti çətin duruma salan problemlərdir. İranın ordu rəsmiləri illərdir ölkənin dron və raket arsenalından ağızdolusu danışırlar. Ancaq ekspertlər İranın İsrail və ABŞ-la üzləşməyə hərbi gücünün olmadığını deyirlər. Zimmt bildirir: “İran çox yaxşı bilir ki, birbaşa münaqişə baş verərsə, İsrailin istər müdafiə, istərsə də hücum baxımından açıq-aşkar əməliyyat və kəşfiyyat üstünlüyü var”. Viskonsin Nüvə Silahlarına Nəzarət Layihəsinin tədqiqatçısı Con Krjizanyak deyir ki, İsrailin konvensional olaraq üstün ordudan başqa nüvə silahı da var. Bütün dünya İsrailin nüvə silahı olduğunu düşünür. Vaşinqtonda yerləşən Nüvə Təhlükəsi İnstitutunun hesablamalarına görə, İsrail təxminən 90 nüvə başlığına sahibdir. Amma on illərlə sanksiyalar altında olan İran yerli silah proqramının inkişafına güclü yatırım hesabına ucuz və effektiv dron və raketlər istehsal edə bilib. İran rəsmiləri bəzi silahların məhz İsraili vurmaq üçün hazırlandığını, məsələn, “Fəttah” ballistik raketlərinin 400 saniyə içində Təl-Əvivə çatacağını iddia ediblər.

Tahir TAĞIYEV