Erməniləri qapazaltına çevirmək növbəsi yunanlara da çatdı...

Məlum olduğu kimi, Yunanıstanın hərbi naziri Nikos Dendias İrəvana səfəri zamanı Yunanıstan, Kipr, Ermənistan, Fransa və Hindistanın iştirakı ilə ittifaq elan edib. Bu, Cənubi Qafqazda geosiyasi duruma təsir edən faktorlardan biri hesab olunur.  Amma yekun nəticə ilk növbədə Ermənistan üçün ürəkaçan hesab olunmur. 

Qeyd edilənlər fonunda Rusiyanın “Vestnik Kavkaza” portalı yazır: “Ötən  həftə Ermənistan Avropaya inteqrasiya yolunda daha bir addım atdı. Təbii ki, hələlik hər hansı ciddi sənəddən söhbət getmir və Brüssel namizəd üzvlük statusu verməyə tələsmir. Amma blok ölkələri ilə aktiv kommunikasiyalar qurulur. Ermənilərin Qarabağla bağlı mövqeyinə görə bəyəndiyi proseslərin önündə Fransa gəlirsə, yunanlar da yavaş-yavaş ona qoşulur. Yunanları da, fransızları da Türkiyəyə qarşı düşmənçilikləri birləşdirir. 2020-ci ildən Fransa Kipr və Yunanıstanla birlikdə  Türkiyənin Aralıq dənizində qaz yataqlarının işlənməsinə başlamaq cəhdlərinə qarşı mübarizə aparır. Türkiyə Azərbaycanın müttəfiqidir, ona görə də Ermənistan Yunanıstana daha yaxın olmalıdır. Yunanıstanın motivlərinin təhlilinə daha sonra qayıdacağıq. Hələlik, bu Avropa ölkəsinin konkret addımlarını qeyd edək. Martın 4-də Yunanıstanın müdafiə naziri Nikos Dendias İrəvana gəldi. Erməni həmkarı Suren Papikyanla görüşdə o, Fransa və Hindistanın iştirakı ilə iki ölkə arasında müttəfiqlik elan edib. “Biz həmçinin ölkələrimizlə Kipr arasında uğurlu üçtərəfli müdafiə əməkdaşlıq sxemi yaratmışıq, lakin Fransa və Hindistanla başqa üçtərəfli və ya dördtərəfli sazişlər ola bilər. Ermənistan və Yunanıstanın qarşılıqlı dostu olan mühüm ölkələr, mühüm dövlətlər, çox böyük dövlətlər nəzərdə tutulur", - deyə o bildirib. Yunanıstan nazirinin bəhs etdiyi müdafiə alyansının əsası Ermənistan üçün hərbi təchizatla bağlıdır. Fransızların zirehli texnika və hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə erməniləri təchiz etməsi məlumdur. Ötən ilin dekabrında Ermənistan və Yunanıstan arasında hərbi-texniki əməkdaşlıq haqqında saziş imzalanıb. Həmin 2023-cü ilin iyulunda Ermənistan, Kipr və Yunanıstan birgə hərbi əməkdaşlıq proqramı qəbul etdilər. Hindistan Ermənistan ordusunu “Akaş” hava hücumundan müdafiə sistemləri və ATAGS 155 mm-lik haubitsalarla təchiz edir. Ermənistan üçün Yunanıstan, Kipr, Fransa və Hindistanın ittifaqını dəstəkləmək onun müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək və Rusiyanın himayəsindən çıxmaq üçün bir fürsətdir. Təsadüfi deyil ki, Dendiasın səfəri günü Rusiya sərhədçilərindən İrəvandakı paytaxtın “Zvartnots” hava limanını tərk etmələri tələb olunub. Təxminən həmin günlərdə baş nazir Nikol Paşinyan respublikanın KTMT-də iştirakının dondurulduğunu elan etdi. Papikyan Dendiasın səfərini simvolik adlandıraraq, bunu iki ölkənin dostluğunun sübutu kimi qiymətləndirib: “Bütün bunlar sübut edir ki, ölkələrimiz arasında ənənəvi dostluq, qarşılıqlı yardım, istək, dəyərlərə əsaslanan yüksək səviyyəli siyasi əlaqələr mövcuddur və hər iki ölkə xalqının ümumi yanaşmaları birdir”. Bundan əlavə, Yunanıstan Aİ-nin üzvü kimi Ermənistanın əldə etmək istədiyi Avropaya inteqrasiyasına dəstək verə bilər. Paşinyan ölkəsinin Aİ-nin özünün hazır olduğu dərəcədə inteqrasiya edəcəyini bildirib.

İndi gələk Yunanıstanın motivasiyasına. Bir tərəfdən, Ermənistan Yunanıstanın xaricdə təsirini genişləndirmək üçün bir fürsətdir. Afinanın o qədər də potensialı yoxdur. On il əvvəl Yunanıstan müflis bir dövlət idi. Lakin Yunanıstan hakimiyyəti zəif oyunçuların hesabına öz reytinqini artıra və Aİ üzvü statusundan “məxməri rejim”lə münasibətlərində istifadə edə bilər. Fevralın 27-də Paşinyanın Afinaya səfəri zamanı Yunanıstanın baş naziri Kiriakos Mitsotakis demişdi: “Biz baş nazirlə onun Ermənistanın Qərbə yönəlməsi məqsədilə təşviq etdiyi islahatları müzakirə etdik.Təbiidir ki, Avropa İttifaqı və NATO-nun üzvü olan ölkəmiz Ermənistanda yeni liberal demokratiyanın qurulmasına öz təcrübəsi ilə töhfə verməyə hazırdır”. İkincisi, yuxarıda qeyd etdiyimiz Türkiyə faktoru rol oynayır. Ərdoğanın Yunanıstana son səfərinə və münasibətləri normallaşdırmaq istəyi ilə bağlı isti sözlərə baxmayaraq, Egey dənizində münaqişə bitməyib. Su sərhədləri mübahisəli olaraq qalır. Kiprlə də hər şey mürəkkəbdir. Ərdoğanın ada ilə bağlı son mövqeyi Şimali Kiprin müstəqilliyidir. Yunanlar bunu qəbul etmirlər. Ermənistan da hələ də qonşu ölkə ilə münasibətləri bərpa etməyib. Ona görə də antitürk qüvvələr bir yerdə qalmağa üstünlük verir. Üçüncüsü, o qədər aşkar olmasa da, Rusiya faktoru burada rol oynayır. Ukrayna böhranı başlayandan bəri Afina artıq qardaş görünən pravoslav ölkəyə mənfi münasibətini cilovlamağı lazım görmür. 2022-ci ilin yayında “pronews.gr” portalı Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə “inanılmaz miqdarda” yunan silahının təhvil verilməsi haqqında yazmışdı. Bunlar yüzlərlə piyada döyüş maşını, AK-47 hücum tüfəngi, 60 “Stinger” zenit raketi və minlərlə mərmidir. Bu yaxınlarda məlum olub ki, Yunanıstan ABŞ-dan rus silahları müqabilində köhnəlmiş piyada döyüş maşınları və freqatlar alacaq, amerikalılar onları Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə təhvil verəcək. Martın 6-da Mitsotakis Odessada Vladimir Zelenski ilə görüşdə ona Aİ və NATO-ya qoşulmaqda kömək və dəstək vəd edib. Yunanıstanda təhlükə kimi qəbul edilən Türkiyə və Rusiyanın daha bariz faktorlarından fərqli olaraq, Azərbaycana münasibət birmənalı deyil. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində yunanlar birmənalı şəkildə Ermənistanın tərəfində olublar. 2020-ci ildə Bakıdan döyüşləri dayandırmağı tələb etdilər və səfirlərini geri çağırdılar. Müharibədən sonra İrəvanın Laçın dəhlizi boyunca apardığı saxta kampaniyaya dəstək verdilər. Bu il Yunanıstanın xarici işlər naziri Giorgos Gerapetritis Afinanın Aİ və YUNESKO çərçivəsində “Qarabağda xristian abidələrini qorumaq” kampaniyasına başlamaq niyyətini açıqlayıb. Eyni zamanda, Yunanıstan Trans-Anadolu (TANAP) və Trans-Adriatik qaz kəmərləri (TAP) vasitəsilə axan Azərbaycan qazını həvəslə alır. 2022-ci ildə Yunanıstanın Energetika Nazirliyi bəyan edib ki, TAP qaz kəməri Yunanıstanın təbii qaz ehtiyacının 20%-ni ödəyir. Ukraynada davam edən münaqişə və Rusiyaya qarşı sanksiyalar kontekstində Azərbaycanın Balkanların enerji təhlükəsizliyində əhəmiyyəti artır. Bu yaxınlarda serblər də Bolqarıstandan gələn interkonnektor vasitəsilə TANAP-a qoşulublar. Tranzit Türkiyənin iştirakı olmadan yunanların qaz istehlakı da qeyri-mümkün olardı. Məhz buna görə də Ermənistanla əməkdaşlığın aşkar tətiklərinə baxmayaraq, Yunanıstan öz potensialına və tarixi rəqiblərinə münasibətdə təmkin nümayiş etdirməyə məcburdur. Bundan başqa, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü tamamilə bərpa edib. Nəinki Yunanıstan, hətta Ermənistanın özü də bu reallığa göz yuma bilməz. İrəvan ardıcıl olmasa da, Bakı və Ankara ilə normallaşma kursuna sadiqdir. Məhz buna görə də Yunanıstanın müdafiə naziri İrəvanda bunları deyib: “Daha ümumi məsələdən danışarkən, bir daha demək istəyirəm ki, Yunanıstan fikir ayrılıqlarının sülh yolu ilə həll edilməsinə qəti şəkildə inanır. Və biz Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin əldə olunmasını dəstəkləyirik, lakin beynəlxalq hüquq çərçivəsində”. Deməli, nəticə ondan ibarətdir ki, Yunanıstan Rusiyanın Cənubi Qafqazda yaranan təsir boşluğundan istifadə edəcək, lakin öz fəaliyyətində Ermənistandakı təsirini Afinanın özünün asılı olduğu Türkiyə və Azərbaycana qarşı tarazlıq mövqeyini də nəzərə almağa məcbur olacaq”. 

Nahid SALAYEV