Azərbaycanın hərbi aviasiyası beynəlxalq medianı partladır...

Azərbaycanın ən böyük silah tədarükçüsü Rusiya olub, lakin bu ölkə indi, çox güman ki, başqa dövlətlərdən hərbi təyyarələr alacaq. Bu fikirlər Qərbin aparıcı media orqanlarından biri hesab edilən “Business Insider” nəşrində yer alıb. 

Məsələ ilə bağlı nəşr daha sonra yazır: “Kiçik, neftlə zəngin Cənubi Qafqaz ölkəsi Azərbaycanın yaxın onillikdə döyüş təyyarələri parkını yeniləmək üçün böyük planları var. Bununla belə, Bakı onilliklər boyu ənənəvi silah tədarükçüsü olan Rusiyaya müraciət etməkdənsə, çox güman ki, Pakistan və Türkiyədən müasir qırıcılar alacaq. Rusiyadan üz döndərilmir, sadəcə, Rusiyanın ən yeni qırıcı təyyarələrinin problemləri belə yanaşma tələb edir. Azərbaycan effektiv silah satıcıları tapır. Fevralın sonunda Azərbaycan və Pakistan mətbuatında Azərbaycanın Pakistandan 1,6 milyard dollara açıqlanmayan sayda “JF-17C Thunder” qırıcı təyyarələrinin alınması ilə bağlı razılığa gəldiyinə dair təsdiqlənməmiş məlumatlar yayılıb. Azərbaycan ötən ilin iyulunda Türkiyənin “TF Kaan” beşinci nəsil qırıcı proqramına rəsmən qoşulub və bu təyyarəni alacağını qətiyyətlə bəyan edib. “Kaan” ilk uçuşunu fevral ayında edib. Rusiya daha əvvəl, 2010-cu illərin sonlarında 4-cü və 5-ci nəsil Su-30SM, Su-35 və MiQ-35 qırıcılarını Azərbaycana satmaq istəmişdi. Azərbaycan prezidenti 2018-ci ildə ölkəsinin Rusiyanın hərbi texnikasına 5 milyard dollar xərclədiyini bildirib. Amma indi çətin ki, Bakı -cü və 5-ci nəsil  nəsil təyyarələr üçün Moskvaya üz tutsun. Azərbaycanın Rusiyanın problemli 5-ci nəsil Su-57 və ya Su-75 “Checkmate” təyyarələrinə investisiya yatırmaq ehtimalı da azdır. Avropa Siyasətinin Təhlili Mərkəzinin (CEPA) müdafiə üzrə eksperti Frederiko Borsari bildirib ki, Rusiya son illərə qədər Azərbaycanın ən böyük silah tədarükçüsü olub. “Lakin Rusiya Ukraynaya qarşı ehtiyatsız işğalçı müharibəyə başladıqdan sonra  Ukraynada artan çətinliklər və maliyyə məhdudiyyətləri fonunda Qafqaz ölkələri arasında təsirini itirməyə başlayanda işlər tədricən dəyişdi”, Borsari “Business Insider”ə bildirib. “Türkiyə digərləri ilə yanaşı, bu vəziyyətdən istifadə edib və silah satışı da daxil olmaqla, Bakı ilə hərbi əməkdaşlığı genişləndirməyə başlayıb”. Nəticə etibarı ilə, 2017-ci ildə Türkiyənin Azərbaycana satışları artmağa başlayıb, Rusiyanın silah ixracı isə 2019-cu ildə dayandırılıb. “Bunun fonunda, Pakistandan “JF-17”nin alınması  Moskvadan ayrılma tendensiyasını daha da gücləndirir və baş verənlər həmçinin Rusiya təyyarələrinin Ukraynadakı zəif performansının nəticəsi ola bilər", - Borsari bildirib. Hərbi aviasiya jurnalisti Sebastien Roblin deyir ki, “Kaan” 2033-cü ilə qədər istehsala buraxılacaq.   Azərbaycan bu fonda neft sərvətindən qırıcı təyyarə donanmasını əsaslı şəkildə yeniləmək üçün istifadə edəcək.

“Türkiyə ilə yaxın və Rusiya ilə ikitərəfli münasibətləri nəzərə alsaq, onun birinciyə üstünlük verməsi başa düşüləndir, xüsusən də Rusiyanın Su-57-lərin istismara verilməsi ilə bağlı problemlərini nəzərə alsaq,” Roblin deyib. Roblin qeyd edib ki, Pakistan və Türkiyə  Bakı üçün daha etibarlı tərəfdaşlar kimi görünə bilər. Borsari deyib ki, Azərbaycanın “Kaan” layihəsində iştirakı ilk növbədə Ankara və Bakı arasında sıx siyasi və diplomatik əlaqələrdən irəli gələn uzunmüddətli və artan təhlükəsizlik tərəfdaşlığının təbii nəticəsidir. Türkiyə 2020-ci ildə Qarabağ uğrunda müharibədə Ermənistanın silahlı qüvvələrini məğlub etməyə imkan verən siyasi dəstək göstərib. Borsari deyir: “Bu seçim yaxın müttəfiqlə Bakının Hərbi Hava Qüvvələrinin logistika, təlim, texniki xidmət və s. baxımdan davamlılığını təmin edən uzunmüddətli və möhkəm əməkdaşlığa imkan verəcək, eyni zamanda Türkiyəni müdafiə sektorunda uzunmüddətli müqavilə və müştəri ilə təmin edəcək”. CEPA analitiki qeyd edib ki, Rusiya hərbi aviasiya sənayesindəki problemlər, Su-57 ilə bağlı böyük məyusluq və digər rus qırıcılarının Ukraynadakı zəif performansı Bakını təyyarə üçün digər ölkələrə üz tutmağa vadar edən başqa mümkün amillərdir. Rusiya Su-57-ni Amerikanın F-22 və F-35-lərinə cavab olaraq tanıtsa da, beşinci nəsil qırıcı bəzi ciddi çatışmazlıqlar nümayiş etdirib. Analitiklər qeyd etdilər ki, onun beşinci nəsil mühərrikləri yoxdur və gövdə panelləri təyyarənin radar kəsişməsini azaltmaq üçün kifayət qədər sıx yerləşdirilməyib, bunlar isə  hər hansı bir gizli təyyarənin əsas xüsusiyyətidir. Bu halda Azərbaycan üçün Pakistan Aeronavtika Kompleksinin və Çinin “Chengdu” Aviasiya Korporasiyasının birgə hazırladığı JF-17-nin alınması daha əhəmiyyətli olardı. Azərbaycanın qonşusu və rəqib Ermənistan 2020-ci ildə dörd Su-30SM alıb. Su-30SM Azərbaycanın MiQ-29-larından daha təkmildir, baxmayaraq ki, onlar 2020-ci ildə Qarabağ müharibəsində bir-biri ilə qarşılaşmayıblar. “JF-17 MiQ-21/J-7 təyyarə korpusunun 4-cü nəsil texnologiya ilə modernləşdirilməsidir”, - Roblin bildirib. “O, daha böyük, daha sürətli, daha ağır yük qaldıran iki mühərrikli Su-30 qırıcısını xam performans və maksimum radar axtarış məsafəsi baxımından geridə qoymur”. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın əldə edəcəyi JF-17  III Blok versiyası əhəmiyyətli üstünlüklərə malikdir. Roblin qeyd edir ki, yeni sistemləri onu Su-30SM-dən daha üstün edir. Bundan əlavə, təyyarə Çinin PL-15E hava-hava raketi ilə birləşdirilərsə, o, Rusiyanın ekvivalentinə uyğun gələ bilər. Beləliklə, JF-17C-lər heç də üst-üstə düşməsə də, hava müharibəsi zamanı hər iki tərəfin istifadə etdiyi taktika və təlimdən asılı olacaq dərəcədə erməni Su-30SM-lərinə qarşı müqavimət göstərə bilər. Bunun əksinə olaraq, Azərbaycanın Ukraynadan aldığı sovet istehsalı olan MiQ-29 təyyarələri Su-30SM-lərdən daha köhnə elektronikaya və xeyli aşağı radara malikdir. Azərbaycanın JF-17-yə marağı ilə bağlı bu son olaylar Bakının “Kaan” mövcud olana qədər köhnə MiQ-29-ları onlarla əvəz etməsi istəyindən xəbər verir”.

Nahid SALAYEV