Azərbaycan Avropa ilə 3-cü enerji dəhlizini açmağa hazırlaşır...
Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində önəmli rol oynayır. Bu hal martın 1-də Bakıda keçirilən Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclaslarında bir daha diqqət mərkəzinə gəldi.
Qeyd edək ki, toplantıda Azərbaycan və Avropa İttifaqı daxil olmaqla 23 ölkə, 6 beynəlxalq təşkilat, 44 şirkət təmsil olunub. Bu bir daha onu deməyə əsas verir ki, ölkəmizin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən enerji layihələri mühüm əməkdaşlıq platformaları yaratmaqla yanaşı, dünyanın enerji təhlükəsizliyində xüsusi rol oynayır. Onu da vurğulayaq ki, sözügedən tədbirin həmsədrləri olan Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazov və Enerji məsələləri üzrə Avropa komissarı Kadri Simson forumun yekunları ilə bağlı mətbuat üçün bəyanatla çıxış edib. Həmsədrlər bildirib ki, görüşdə Avropa İttifaqı və Azərbaycanın əlverişli, sabit və təhlükəsiz təbii qaz təchizatı, bərpa olunan enerji istehsalının stimullaşdırılması, enerji səmərəliliyi, hidrogen, metan emissiyalarının azaldılması və ətraf mühitin qorunması mövzularını əhatə edən energetika sahəsində strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinə mütləq şəkildə sadiq olduqları bir daha təsdiqlənib: “2023-cü ildə Avropa İttifaqına Azərbaycandan təqribən 12 milyard kubmetr təbii qaz tədarük edilib. Bu da 2021-ci ildən bəri 45 faizdən çox artım deməkdir. Ümumilikdə, Azərbaycan 2023-cü ildə Avropa İttifaqı, Türkiyə, Gürcüstan və Serbiya bazarlarına təqribən 23,9 milyard kub metr təbii qaz ixrac edib”. Həmsədrlər bildirib ki, iştirakçılar Azərbaycandan Avropa İttifaqına tədarük olunan qazın həcmini daha da artırmaq məqsədilə müvafiq infrastrukturu və qaz yataqlarını inkişaf etdirmək üçün görülən cari işləri müzakirə ediblər. Sənəddə həmçinin “Həmrəylik halqası” təşəbbüsü, o cümlədən Bolqarıstan-Serbiya İnterkonnektorundan və Transadiatik-Balkan boru kəmərindən bəhs olunub. O da deyilir ki, ölkələr, maliyyə institutları və şirkətlər Xəzər regionunun bərpa olunan enerji potensialının səfərbər edilməsində, o cümlədən enerjinin istehsalı və ötürülməsi imkanlarının genişləndirilməsində və hidrogen və digər bərpa olunan yanacaq növlərinin rolunun nəzərə alınmasında fəal rol oynamağı öhdələrinə götürüblər. Sonda həmsədrlər Avropa İttifaqı və Azərbaycan tərəfləri arasında dənizdə külək enerjisinin inkişafına dair biznes və investisiya dəyirmi masasını çağırıblar. Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban bildirir ki, bu toplantı miqyasına görə indiyədək olan toplantıların ən böyüyü idi: “3500 kilometr uzunluğu olan Cənub Qaz Dəhlizi kimi bir infrastrukturu ortaya qoymaq, 7 dövlət və şirkətlər arasında məsələləri çevik həll etmək üçün 2015-ci ildə yaranan Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasına maraq daha artmaqdadır. Bunu 10 illlik yubiley iclası bir daha sübut etdi”. Təhlilçi qaz dəhlizinə maraqların artmasının səbəblərindən danışarkən deyib ki, hələ Cənub Qaz Dəhliznin birinci hissəsi istismara verilib: “Bu dinamik inkişaf edən layihədir. Bakı görüşündə qeyd etdilər ki, 2025-cilin sonunadək Cənub Qaz Dəhlizinin buraxılış gücünün 1,2 milyard kub metr artırılması gözlənilir. 2027-ci ilin sonunadək isə buraxılış gücü iki dəfə artırılacaq. 2020-ci ildə bu kəmərin Avropaya gedən TAP hissəsinin buraxılış gücü 10 milyard kubmetr idi, bu gün artıq daxili imkanlar və qurğulardan səmərəli istifadə sahəsində 11,8 milyard kub metr qazı ötürülür”.
Espert qeyd edir ki, yeni bir ölkə, yəni Albaniya Azərbaycan qazı alacaq: “İtaliya Azərbaycandan 8 milyard kubmetr qaz alırdısa, daha bir milyard kub metr qaz alacağını artıq təsdiq edib. Bundan əlavə Serbiya, Macarıstan, Slovakiya qaz alacaq. Bunlar isə Azərbaycan qazının Avropaya ixracının həcminin artırılması deməkdir. 2023-cü ilin nəticələrinə görə Avropa İttifaqına boru kəmərləri vasitəsi ilə qaz ixracında Azərbaycan 5-ci yerdə olub. Ola bilsin ki, gələn il Azərbaycan Avropaya Rusiyadan daha çox qaz ixrac edəcək”.
Bununla yanaşı, Avropa İttifaqı 2050-ci ilədək resurs enerjisindən imtinanı qərara alıb: “Avropa İttifaqı o dövrədək təbii qazdan asılılığını azaltmaq yolunu tutub. Azərbaycandan hələ yalnız “Şahdəniz” yataqının qazı Avropaya ixrac edilir. Yeni resurs mənbəyi olaraq “Abşeron” yatağının ikinci mərhələsindən çıxan qaz tamamilə Avropa bazarına yönəldiləcək. Bundan əlavə bir il sonra Azərbaycanın bir nömrəli neft bloku olan “Azəri-Çıraq-Günəşli” yatağı həm də təbii qaz istehsalçısı kimi bazara çıxacaq. Burada 2024-cü ilin dördüncü rübündə ilk istismar quyusu qazılacaq və 2025-ci ilin birinci rübündə ixrac üçün təbii qaz çıxarılacaq”. Təhlilçi hesab edir ki, Azərbaycan necə neft ixracatçısı ölkəsindən stabil qaydada qaz ixracatçısı ölkəsinə keçdi, eləcədə də yaşıl enerji ixracatçısı ölkəsinə keçəcək: “Bu baxımdan Azərbaycan Avropa ilə üçüncü enerji dəhlizinin açılmasına hazırlıq görür. Bakıdakı görüşdə də Qara dənizin dibi ilə keçərək Avropaya uzanacaq magistral elektrik xəttinin keçəcəyi ölkələrin enerji nazirlərinin 6-cı toplantısı oldu. Çox yaxşı haldır ki, artıq Xəzərin şərq sahillərindən Qazaxıstan və Özbəkistan bu görüşlərdə aktiv iştirak etdi”. İlham Şaban “Amerikanın səsi”nə açıqlamasında deyib ki, Avropanın Türkmənistan qazını almasına maraqlarının olmasına baxmayaraq, Türkmənistan Bakı toplantısına qatılmayıb: “Onun əvəzində Özbəkistan və Qazaxıstan fəal olub. Hazırda dünyada yaranmış siyasi-iqtisadi qeyri-müəyyənlikdə Xəzərin şərq sahili ilə qərb sahilini artıq boru kəməri deyil, elektrik enerjisi kabelinin birləşdirəcəyi reallığı üzə çıxır”. Beləliklə, proseslər Avropanın Azərbaycan qazına və “yaşıl enerjisinə” də daha çox ehtiyacının olduğunu göstərir. Azərbaycan bu gün dünyada etibarlı tərəfdaş kimi tanınır və bu amil Avropa ilə iqtisadi münasibətlərin genişlənməsində mühüm şərt kimi çıxış edir.
Ramil QULİYEV
