"Dördüncü respublikaya" Ermənistanda xilas yolu kimi baxılır...

Məlumdur ki, Ermənistanın müstəqillik haqqında bəyannaməsində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin Ermənistanla birləşdirilməsinə və ölkəmizin ərazi bütövlüyünün pozulmasına birbaşa çağırışlar var. Bu sənədə istinadlar da Ermənistanın Konstitusiyasında öz əksini tapıb. 

Həmçinin Ermənistanın digər normativ-hüquqi sənədlərində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları, Ermənistanın qoşulduğu bir çox konvensiyalarda və digər sənədlərdə Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyini tanımayan çoxsaylı qeyd-şərtlər mövcuddur. Bütün bunlar fonunda Prezident İlham Əliyev Parlamentlərarası İttifaqın Baş katibi Martin Çunqonq ilə görüşündə qeyd edib ki, Ermənistanın beynəlxalq məhkəmələrdə Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü iddiaların əsasını da bu ölkə tərəfindən Azərbaycanın suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün tanınmaması, Qarabağın Azərbaycandan ayrılması kimi məsələlər təşkil edir.

Azərbaycan prezidenti qeyd edib ki, bu iddialara son qoyulduğu, Ermənistan konstitusiyasında və digər normativ-hüquqi sənədlərdə dəyişikliklər edildiyi halda sülhə nail oluna bilər. Ermənistanda bunun tez bir vaxtda həyata keçirilməsinin vacibliyini bildirən dövlət başçısı vurğulayıb ki, hazırda Ermənistanda bu mövzuda ölkədaxili müzakirələrin başlanması müsbət addım kimi qiymətləndirilir və bu, sülh prosesinin tezliklə yekunlaşdırılması üçün yaxşı imkan yarada bilər. Hazırda Ermənistan daxilində konstitusiya, himn və gerb dəyişikliyi geniş şəkildə müzakirə olunur. Elə bu fonda Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “Ermənistan parlamentinin rəhbəri Alen Simonyan bildirib ki, ölkəyə yeni himn və gerb lazımdır. Mahnının musiqisi ona kifayət qədər ermənicə görünmür və dövlət nişanındakı şir ona gülən sifəti xatırladır. Bundan əlavə, Simonyan hesab edir ki, Ermənistan “su altında qalmamalıdır”. Ekspertlər hesab edir ki, bu yolla hakimiyyət dördüncü respublika layihəsini cəmiyyətlə müzakirə etməyə, onu dəyişikliklərə hazırlamağa davam edir. Çoxları Simonyanın ifşasını Azərbaycan və Türkiyəyə növbəti güzəşt kimi qəbul etdi. Məsələ burasındadır ki, himnin mətni Rostov-Donda doğulmuş Mikael Nalbandyanın “İtalyan qızının mahnısı” poeması əsasındadır, musiqisini isə livanlı erməni Barsen Kanaçyan yazıb. Mətndə azad və müstəqil vətən uğrunda ölməkdən qorxmasın deyə qadının tikdiyi bayrağı kişiyə necə verməsindən bəhs edilir. Emosiyaya gəlincə, gerbdin ortasında Ağrı dağı, üstündə Nuhun gəmisi, aşağıda isə su var. Bildiyiniz kimi, bu dağ Türkiyə ərazisində yerləşir. İndi  bəziləri Simonyanın sözlərini erməni xalqının qədim tarixinə iddialardan imtina etmək təklifi və əvvəlki əzəmətinə qayıtmaq cəhdi kimi şərh edir. Üstəlik, bunu dolayısı ilə özü də təsdiqləyir. “Biz başa düşməliyik ki, Ermənistan hara gedir və hansı məqsədlər güdür, respublika bunun üçün mövcuddur. “Böyük Ermənistan”ı bərpa etmək, yoxsa vətəndaşların təhlükəsizliyini və rifahını təmin etmək üçün varmı? Biz bu suallara cavab verməliyik və düşünürəm ki, cəmiyyətimizdə onlara verilən cavablar birmənalı deyil”, - deyə Simonyan Çexiya parlamentinin rəhbəri Marketa Pekarova Adamova ilə danışıqların yekunu üzrə mətbuat konfransı zamanı bildirib. Maraqlıdır ki, bu təkcə Simonyanın şəxsi fikri deyil. Hələ 2023-cü ilin yayında Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan himnin yenidən yazılmasını təklif edib və gerbdə şirlərin təsvir olunmasına təəccüblənib, baxmayaraq ki, respublikada onlara rast gəlinmir. 2024-cü ilin əvvəlində hökumət başçısı ölkənin yeni geosiyasi və regional şəraitdə rəqabətədavamlı olması üçün konstitusiyanın yenidən yazılmasının zəruriliyini bəyan etdi. Erməni mediası bunu preambuladan Qarabağdan və Osmanlı İmperiyasında “erməni soyqırımı”ndan bəhs edən İstiqlal Bəyannaməsinə istinadı çıxarmaq cəhdi kimi qiymətləndirib.

Bundan əlavə, baş nazirin aparat rəhbərinin müavini Taron Çaxoyan bildirib ki, Ağrı dağın əvəzinə gerbdə Everest görünsə belə, onun ölkəsi üçün heç nə dəyişməyəcək. “Biz süfrə natiqliyi ilə dövlət qurmaq məntiqindən kənara çıxmalıyıq. Onlar dövləti süfrə tostları ilə dəstəkləmirlər, dövləti natiqliklə, pafosla qurmurlar, vətəni yandırıb bayraq atmaqla xilas etmirlər”, məmur hesab edir. Daha sonra bildirir: “Dövlət rəmzlərinə gəlincə, biz daha həssas olmalıyıq. Onlar xalqın yox, dövlətin simvoludur. Gerb əsrlər boyu dövlətsiz yaşayan erməni xalqını deyil, Ermənistanı simvollaşdırır”. Lakin hakim elitada heç də hamı belə radikal dəyişikliklərlə razılaşmır. Belə ki, parlament sədrinin müavini Ruben Rubenyan bildirib ki, hələlik yeni konstitusiya layihəsi yoxdur, ona görə də onun guya Azərbaycanın sifarişi ilə hazırlandığı barədə iddiaların heç bir əsası yoxdur. Eyni zamanda, siyasətçi vurğulayıb ki, hakim “Vətəndaş müqaviləsi” partiyası himn və gerbin dəyişdirilməsi ilə bağlı qərar qəbul etməyib. “Hakimiyyət çoxdan konstitusiyanın, gerbin və himnin dəyişdirilməsi məsələsini gündəmə gətirir, çünki bu güzəştlərin Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasına və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasına kömək edəcəyinə inanırlar. Amma cəmiyyət bu yanaşmanı çox mənfi qəbul edir, ona görə də Paşinyan hələ sözdən əmələ keçməyib”, – Strateji Araşdırmalar və Təşəbbüslər üzrə Analitik Mərkəzin rəhbəri Hayk Xalatyan bildirib. Eyni zamanda, o hesab edir ki, Bakı və Ankaranın hazırkı gözləntilərini ən yaxşı şəkildə qarşılamaq üçün İrəvan Ağrı dağdan imtina etsə, himni və hətta tarix dərsliyini yenidən yazsa belə, bu, hələ də tam sülhün bağlanması üçün kifayət etməyə bilər. “Görünür, hakimiyyət dördüncü respublikanın necə olması barədə düşünür, ona görə də tədricən yeni konstitusiya, himn və gerblə bağlı fikirləri ümumi müzakirəyə çıxarırlar. Eyni zamanda, Simonyan “məxməri inqilab”dan qısa müddət sonra himnin dəyişdirilməsini xatırladıb. Sonra onun təklifinə reaksiya kifayət qədər kəskin oldu. Parlamentin spikeri Aram Xaçaturyanın yazdığı Sovet Ermənistanının himninin musiqisini bəyənir, lakin 2020-ci il müharibəsindən əvvəl bu, suverenliyin itirilməsi əlaməti kimi qəbul edilirdi. İndi reaksiya eyni ola bilər, amma başqa səbəbə görə”, - erməni politoloq Arşaluys Mqdesyan deyir. Ekspertin sözlərinə görə, bir neçə il əvvəl hakimiyyətin Ermənistanı Qarabağın təhlükəsizliyinin təminatçısı adlandırmaqdan əl çəkəcəyini təsəvvür etmək mümkün deyildi. Belə bir dəyişiklik üçün vətəndaşların hakim rejimi bağışlamayacağına inanılırdı. Amma təcrübə göstərdi ki, bu mövzu mediada nə qədər uzun müzakirə olundusa, onu norma kimi qəbul etmək bir o qədər asan oldu”. Amma o da var ki, ərazi iddialarından vaz keçilməsi Ermənistanın regionda sülh və inkişaf şəraitində yaşamasının əsas şərtidir.

Samirə SƏFƏROVA