Milyarder Azərbaycan bankları - kreditlər daim bahalaşır...
Fuad İbrahimov: “Əhalidən 8-10 faiz illik depozit müqaviləsi əsasında vəsaitlər dövriyyəyə cəlb edilirsə, heç vaxt...”
Mərkəzi Bank Azərbaycanın bank sektoru ilə bağlı 2023-cü ilin göstəricilərini açıqlayıb. Açıqlanan rəqəmlərdən bəlli olur ki, ötən il Azərbaycanın bank sektorunun toplam qazancı 1 milyard manatı aşır.
2023-cü ildə bank sektoru toplam 1 milyard 76 milyon manat mənfəət əldə edib. 2022-ci ildə bu göstərici 915 milyon manat idi. Deməli, ötən il Azərbaycanın bank sektorunun mənfəəti 2022-ci illə müqayisədə 161 milyon manat və ya 18 faiz artıb. Hazırda ölkədə 22 bank fəaliyyət göstərir. Maliyyə hesabatlarının təhlili göstərir ki, ölkədəki 22 bankdan 21-i ötən ili mənfəətlə başa vurub. Təkcə "Bank BTB" 3 milyon manata yaxın zərər edib. Ötən il dövlət bankları toplam 336.3 milyon manat qazanc əldə edib. Nəticədə bank sektorunun toplam mənfəətinin təxminən 31.2 faizi dövlətə çatıb. 2022-ci illə müqayisədə dövlət banklarının mənfəəti 75 milyon manat artıb.
Yaxşı, xalis gəlir bir belə artırsa, o zaman banklar niyə kredit faizlərini aşağı salmır?
“Uzun illərdir kredit faizləri çox yüksəkdir və ən azından biznes kreditlərində faizlər kəskin şəkildə aşağı düşməlidir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında faizlərin aşağı düşməməsini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “İlk növbədə onu qeyd edək ki, gəlir mənbəyinin faiz dərəcəsinə instisional səviyyədə təsiri heç vaxt olmayıb. Burada nəzərə almaq lazımdır ki, klassik formatda səbəb kreditin ucuzlaşmasının əsasını təşkil edən o vəsaitin özünün maya dəyərinin ucuz olmasıdır. Bu gün Azərbaycan vətəndaşından 8-10 faiz illik depozit müqaviləsi əsasında vəsaitlər dövriyyəyə cəlb edilirsə, heç vaxt bu vəsait təkrar olaraq kredit formasında bu faizdən aşağı olmaz. Sadə dillə desək, məndən 10 faizə götürdüyü pulu digərinə 8 faizə bank verməz. Deməli, ortada müəyyən bir fərq olmalıdır. Bu fərqin əsasında da hardasa bankın mənfəəti hesablanır. Bu zaman ilk növbədə bazarda risqlər qiymətləndirilir. Ondan sonra ölkədəki inflyasiya səviyyəsi qiymətləndirilir. Əlbəttə, ən gözəgörünməz məsələ ondan ibarətdir ki, pul kütləsi biixtiyar, idarəolunmaz səviyyədə bazarda dövr edə bilməz. Bunu iqtisadçılar detallı səviyyədə daha yaxşı bilir, amma sıravi insanlar bunu bilmir. Hesab edirlər ki, pul kütləsi hamıya çox və ucuz faizlə verilsin. Bu belə olmur. O zaman digər iqtisadiyyatın gözəgörünməz alternativ ziyanverici hissələri baş qaldıra bilər. Yəni bu o demək deyil ki, əhali ucuz kredit resursları ilə təmin olunmamalıdır. Məsələ ondadır ki, kreditlərin verilməsi, onların faiz dərəcələri optimal formada tənzimlənməlidir. Pul kütləsi həddən artıq çox olarsa, o zaman ciddi inflyasiya baş verə bilər. Bu baxımdan əlbəttə ki, kredit faizlərinin aşağı düşməsini birbaşa bankın gəlirləri ilə əlaqələndirmək o qədər də doğru deyil. Ancaq istənilən halda, uzun illərdir Azərbaycanda kredit faizləri çox yüksəkdir. Ən azından biznes kreditlərində faizlər kəskin şəkildə aşağı düşməlidir. Biznes kreditlərinin faizləri çox yüksəkdir. Düzdür, bir sıra layihələr üzrə biznes kreditləri verilir, amma bunların həcmi çox məhduddur. Nəticədə həmin kreditlər ümumən sahibkarlığın inkişafına xidmət edə bilmir. Bu baxımdan əlbəttə ki, müəyyən qədər maya dəyəri ucuz olan vəsait bazara cəlb olunmalıdır. Bu, müxtəlif daxili imkanlar hesabına da ola bilər. Həmçinin beynəlxalq donorlar hesabına da mümkündür. Hər bir halda Mərkəzi Bankın öz siyasəti var və bu siyasət çərçivəsində də bu proses tənzimlənir”.
Vidadi ORDAHALLI
