“Tik-tok", "İnstagram" səhnəcikləri yeniyetmələri potensial cinayətkara çevirir...
Məlum olduğu kimi, yanvarın 23-də səhər saatlarında Gəncə şəhəri M.P.Vaqif adına 8 nömrəli tam orta məktəbin XI sinif şagirdi Raul Rəhimov məktəbin önündə 17 yaşlı məktəbli F.Şabanov tərəfindən bıçaqlanaraq öldürülüb.
Faktla bağlı Gəncə Şəhər Prokurorluğunda Cinayət Məcəlləsinin 120.1-ci (qəsdən adam öldürmə) maddəsilə cinayət işi başlanıb. Polis əməkdaşlarının keçirdikləri əməliyyat-axtarış tədbirləri nəticəsində qətli törətməkdə şübhəli bilinən, 2007-ci il təvəllüdlü F.Şabanov saxlanılaraq istintaqa təqdim edilib.
Bu hadisə orta ümumtəhsil məktəblərində təhsil alanların, xüsusilə də yuxarı sinif şagirdlərinin davranışlarına nəzarət edilməsi məsələsini yenidən gündəmə gətirib. Təəssüf ki, belə hallar son vaxtlar tez-tez təkrarlanır. Şagirdlər təhsil almaq əvəzinə, cinayət aləminə yönəlir, sinif yoldaşlarına qarşı şiddət tətbiq edir, cinayət tərkibli hadisələr, hətta qətl törədirlər. Onların bir-birini bıçaqlaması, ciddi xəsarətlər yetirməsi, ümumiyyətlə, belə halların artması cəmiyyət tərəfindən də böyük narahatlıq və narazılıqla qarşılanır.
Sosial şəbəkə dövrü olduğunu nəzərə alsaq, "Tik-tok", "İnstagram" kimi sosial şəbəkələrdə “vor”, kriminal ailəmlə bağlı videolar, mahnılar, meyxanalar yayımlanır. Bunların 15-17 yaşlı məktəblilərin, xüsusilə oğlan uşaqlarının üzərində təsiri nə qədərdir?
Könül İsmayılova: “Valideynlər də övladlarının nəyə baxdığına nəzarət etmir və nəticədə “Tik-tok” tərbiyəli uşaqlar formalaşır”
Psixoloq Könül İsmayılova “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, yeniyetmələrin hazırda ən çox istifadə etdiyi sosial şəbəkə “Tik-tok” platformasıdır. Ora daxil olan zaman da qarşıya çıxan ilk video məhz kriminal aləmlə bağlıdır. Məktəblilərin isə düşüncələri hələ tam formalaşmadığından onlar müsbət informasiyalar almaq əvəzinə bu kimi məlumatlara daha çox maraq göstərirlər. Valideynlər də övladlarının nəyə baxdığına nəzarət etmir və nəticədə “Tik-tok” tərbiyəli uşaqlar formalaşır: “Eyni zamanda yeniyetməlik dövründə hər bir şagirdin özünə örnək götürdüyü, bənzəmək istədiyi qəhrəmana ehtiyacı olur. Bizim öz qəhrəmanlarımızı yetərincə tanıda bilməməyimiz nəticədə gənclərimizin bu cür “avtoritetlər”ə maraq göstərməsi, rəğbət bəsləməsinə gətirib çıxarır. Bu halların qarşısını almaq üçün biz müxtəlif addımlar atmalıyıq. Məsələn, milli qəhrəmanlarımızın animasiyalarını hazırlamalıyıq ki, şagirdlər onları daha yaxından tanısın və nümunə götürsün. Hazırda informasiya məkanımızda bu yoxdur. Bu cür qəhrəmanları biz yetəri qədər tanıda bilməmişik”.
Nadir İsrafilov: “Məktəb və valideynin əlindən gələn o ola bilər ki, imkanları daxilində yeniyetmə və gəncləri sosial şəbəkə asılılığından təcrid etmək üçün əməli tədbirlər həyata keçirsinlər”
Təhsil eksperti Nadir İsrafilovun sözlərinə görə, məktəblərdə təlim-tərbiyə işinin təşkilinə dair nə qədər fərqli təlimat, metodiki tövsiyə, əsasnamə və digər istiqamətləndirici normativ sənəd olsa belə, zəmanəmizdə tərbiyə işi, bir növ, məzmun və mahiyyətinə diqqət azalan mənəvi dəyərlərdən birinə çevrilib: “Məktəblərimizdə zorakılıq hallarına dair, xüsusilə yaxın son illər gündəmi zəbt edən olaylarla bağlı bəzən öz-özünə sual verirsən: görəsən, bu kimi arzuolunmaz halların baş verməsinə səbəb nədir, bu kimi təzahürlər nədən qaynaqlanır? İstər-istəməz düşünürsən ki, bəlkə bu zəmanədəndir. Dilemma qarşısında qalırsan. Bəli, zəmanə dəyişib, dəyərlər başqalaşıb, insani münasibətlərin önünə keçən ifrat virtual ünsiyyətdən "əməkdaşlıq pedaqogikası" adlanan canlı ünsiyyətə keçmək zorundayıq, müəllim-şagird-valideyn münasibətlərinin genişləndirilməsi yollarını axtarmalıyıq. Təhsilin dövlət qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqının milli ənənələrinə və demokratiya prinsiplərinə, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən, müstəqil və yaradıcı düşünən, hərtərəfli və ahəngdar inkişaf etmış, geniş dünyagörüşünə malik vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək kimi əsas məqsədini həyata keçirməkdə problemlərlə üzləşməyimiz də bir o qədər qaçılmaz olacaq. Xatırladım ki, bir müddət əvvəl Tovuz rayonunun 13 yaşlı sakini Əfsanə Tağıyevanın ərə getmək məqsədilə Xaçmazdan olan 44 yaşlı kişinin yanına qaçması cəmiyyətdə ciddi rezonans doğurdu. Yeniyetmə qızın təhsilə fokuslanmaq əvəzinə ərə getmək istəyi haradan yaranıb, bu məsələdə günahkar təkcə valideynlərdirmi? Bəs, onun oxuduğu məktəb hansı yanlışlıqlara yol verib ki, şagird təhsildən uzaqlaşıb yanlış istiqamətlərə yönəlib? Kimi məktəbi, kimi valideyni qınamaqla məsələyə “xitam” verdik. Günahkarın kim olduğunu araşdırıb qiymət vermək hüquq-mühafizə orqanlarının işidir. Bizim vəzifəmiz günahkar axtarmaq yox, günaha yol açan səbəbləri axtarmaqdır. Nə qədər ki, "günahı" doğuran səbəblər araşdırılıb tapılmayacaq, "günahkar" axtarışı da bir o qədər davam edəcək.
Sonuncu dəfə Gəncə şəhəri M.P.Vaqif adına 8 nömrəli tam orta məktəbin XI sinif şagirdinin məktəbin önündə kənar şəxs tərəfindən bıçaqlanması bir sıra sualların yaranmasına səbəb olur. Niyə əvvəlcədən aralarında ixtilaf olduğunu həm məktəbdə, həm ailədə bildikləri halda qabaqlayıcı tədbirlər görülməyib? Bir halda ki, ilkin ehtimala görə, hadisə qız üstündə baş verib, deməli bu hal mütləq şəkildə həm ailə tərəfindən, həm də məktəb mühitində özünü büruzə verməyə bilməzdi. Ümumiyyətlə, hadisənin məktəbin daxilində deyil, qarşısında baş verməsi heç də məktəbin rolunu və məsuliyyətini azaltmır”.
Həmsöhbətimiz onu da əlavə etdi ki, yeniyetmələrin virtual aləmə ifrat dərəcədə meyl etməsi, günün böyük hissəsini sosial şəbəkələrdə keçirməsi, sosial platformalardakı yazışmaları və telekanallarda yayımlanan şou xarakterli bayağı evlilik proqramlarının əks təsiri bu kimi fəsadlara yol açır. Dünyanın bir çox ölkəsində “Tik-Tok” platformasına qadağa qoyulub və bu kimi qadağalar davam etməkdədir: “Məktəb və valideynin əlindən gələn isə o ola bilər ki, imkanları daxilində yeniyetmə və gəncləri sosial şəbəkə asılılığından təcrid etmək üçün əməli tədbirlər həyata keçirsinlər. Eyni zamanda, uşaqlara və yeniyetmələrə onların əsas vəzifələrinin oxumaq, təhsillərini başa vurmaq, özlərinə müəyyən karyera qurmaq olmasının vacibliyini anlatsınlar”.
Günel CƏLİLOVA
