İran İsrailin ətrafında “alov halqası” yaradır - iki ölkənin savaşı an məsələsinə döndü...

Məlum olduğu kimi, İran bu günlərdə bəzi qonşu ölkələrdə olduğu iddia olunan casus bazasını raket və dronlarla vurdu. Həmin ölkələrdən isə yalnız Pakistan İrana hərbi zərbə endirdi. İran-İraq müharibəsindən sonra ilk dəfə cənub qonşumuzun ərazisinə zərbə endirildi.

Bir daha xatırladaq ki, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) yanvarın 15-16-da müasir raketlərlə İraq, Suriya və Pakistanın ərazi suverenliyini pozdu. Bundan sonra İran müdafiə naziri Rza Aştiani aşağıdakıları bəyan etdi: “Biz dünyada raket dövlətiyik. Düşmənlər harada İslam respublikasına təhlükə yaratsa, buna reaksiya verəcəyik və bu reaksiya proporsional, sərt və qətiyyətli olacaq”. Baş verənlərlə bağlı “Radio Free Europe” yazır ki, bu hücumların azı ikisində ortamənzilli ballistik raketlərin debütü Tehranın əzəli düşməni İsrailə xəbərdarlığı sayılır. Qəzza zolağında müharibə İranla İsrail arasında gərginliyi artırıb. İranın çoxsaylı proksi qrupları və tərəfdaşları Fələstinə, HƏMAS radikal qruplaşmasına dəstək məqsədilə İsraillə qarşıdurmaya girib.  İran İsrailə qarşı ekstremist qrupların, hətta dövlət aktorlarının daxil olduğu “müqavimət oxu”nu dəstəkləyir. Bu qrupdakıların çoxunda İran raketləri var. Amma ekspertlərin fikrincə, Tehranın İsrail ətrafında “alov halqası” yaratmasına baxmayaraq, özü oraya birbaşa girməyə üstünlük vermir. Amma bu halqanın kənarında əyləşmək də Tehrana bəzi problemlər yaradıb. Almaniya Beynəlxalq və Təhlükəsizlik Məsələləri İnstitutunun əməkdaşı Həmidrza Əzizi bununla bağlı qeyd edir: “Müqavimət oxu” adlanan qrupun üzvlərinin regionda daha aqressiv hərəkətlərə keçdiyi bir vaxtda İranın yoxluğu Tehranın nüfuzuna böyük zərbə vura bilər. Digər tərəfdən, çəkindirmə nəzəriyyəsi çərçivəsində İslam respublikası hakimiyyəti inanır ki, İrana təhdidlərə cavab verilməsə, bu, daha böyük münaqişəyə səbəb olar”. Ekspertlər SEPAH-ın ötən həftəki raket və dron zərbələrinin arxasında bu səbəbi göstərirlər. Yəni İran güclənən atəş qüvvəsindən düşmənlərinə - potensial olaraq İsrailə qarşı istifadə edə bilər. İran İsraili vurmağa qadir “Xeybər Şekan”ballistik raketləri ilə yanvarın 15-də Suriyanın şimal-qərbində “İslam Dövləti” (İŞİD) və digər ekstremist qrupların bazalarına hücum edib. Elə həmin gecə İraqın yarımuxtar Kürdüstan Regionunda “Xeybər Şekan” raketləri və dronlar ilə İsrailin idarə etdiyi iddia olunan “casus” qərargahlarına zərbə endirilib. Kürdüstan Regionunun Təhlükəsizlik Şurası İranın iddiasını rədd edib. Bundan bir gün sonra SEPAH-ın raket və dronları Pakistanda İran terrorçu qrupunu hədəfə alıb.  Pakistan və İraq ərazilərinə zərbələri pisləyib, İslamabad İran ərazisində gizləndiyini dediyi separatçı qruplara cavab zərbəsi endirib.

Vaşinqtonda yerləşən Demokratiyaların Müdafiəsi Fondunun aparıcı əməkdaşı Behnam Ben Taleblu deyir ki, İranın İsraillə birbaşa qarşıdurmasının risqi daha böyük ola bilər: “İsrailə açıq şəkildə, silahla hücum etməmək o demək deyil ki, İslam respublikası yəhudi dövlətini dolayısı yolla, proksiləri ilə vurmağın yolunu tapmayıb”. Təhlilçinin fikrincə, indilik, nə qədər ki sərhəd boyunca təhlükəli böhran yaranmayıb, İranın birbaşa iştirakı məhdud olacaq. İndilikdə isə İsrail Qəzzada Fələstinin HƏMAS qruplaşması ilə döyüşür və eyni zamanda Livanda İranın dəstəklədiyi “Hizbullah”ın hücum zərbələrinə cavab verir. Eyni vaxtda İranın İraq və Suriyada dəstəklədiyi qruplar ABŞ qüvvələrini hədəf alır, ABŞ və Böyük Britaniya isə Yəməndə gəmilərə hücum edən İranın dəstəklədiyi husiləri vurur. Tehran daha geniş İsrail-Qəzza münaqişəsinə qarışmaq istəmədiyini bəyan etsə də, İsraili və müttəfiqlərini dəstəklədiyi qruplar vasitəsilə hədəf alıb. Məsələ ilə bağlı  britaniyalı ekspert Şaşank Coşi qeyd edir: “Qəzəbli İran əzələlərini gərməkdədir. İrana qarşı ağır hücum (yanvarın 3-də Kirmanda general Qasım Süleymaninin anım mərasimi zamanı baş vermiş iki partlayış) 1979-cu il inqilabından sonra İranda baş vermiş “ən pis terror hücumu” kimi qiymətləndirilir, İran buna görə yaralıdır və hücum edir”. Amma o vurğulayır ki, İsrailin buna sərt cavabı İranla birbaşa müharibəni tətikləyə bilər. Bu halda prosesə ABŞ da müdaxilə edəcək. Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin icraçı direktoru İqor Semivolos isə bildirir: “Qırmızı dənizdə “Rifah Keşikçisi” hərbi əməliyyatı Tehranda növbəti hərbi hədəfin İranın özünün ola biləcəyindən ehtiyatlanmasına səbəb olur. Tamamilə mümkündür ki, iranlılar koalisiyanın hərəkətlərinə cavab vermək planlarında regionda hərbi mövcudluğunun artırılmasını, bəlkə də Hörmüz boğazının bağlanması kimi daha cəsarətli addımlar atmağı nəzərdə tutublar. İndi bu inanılmaz səslənir, xüsusən də İran və Pakistan arasında bu yaxınlarda eyni körfəzdə birgə hərbi təlimlərin keçirilməsi fonunda. Lakin Qırmızı dənizdəki vəziyyəti nəzərə alsaq, bu, artıq çox fantastik görünmür. Ona görə də bu versiya mümkündür. Əsas rəqibləri - ABŞ və İsrailin separatçı hərəkatlardan istifadə etməsindən qorunmaq üçün Tehran onların bazalarına xəbərdarlıq, qabaqlayıcı zərbələr endirir. Bu versiyanın nə qədər effektiv olduğunu gələcək göstərəcək. Axı bu, təbii ki, iranlıları emosiyalarla deyil, ayıq hesablamalarla rəhbər tutmaq şərti ilə həyata keçirilir. Emosialar artsa, vəziyyət ən pis ssenari üzrə, nəzarətsiz eskalasiya şəklində inkişaf edə bilər”.

Tahir TAĞIYEV