Hindistan da Ermənistanın arxasından çəkilir...
Hindistan beynəlxalq aktor olaraq Ermənistana silah satışına sadəcə kommersiya kimi baxa bilməz. Bunu Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ilin yekunlarına dair mətbuat konfransında deyib.
O, Azərbaycanın Hindistanla Ermənistan arasında silah alqı-satqısı ilə bağlı müqavilə imzalamasından xəbərdar olduğunu bildirib: “Bunlar çox diqqətlə izlənilir. Bizim Hindistandan olan tərəf-müqabillərimizlə münasibətlərimiz var”. Nazir vurğulayıb ki, Hindistan Ermənistana silah satışını Azərbaycan və Türkiyə ilə bağlı mövqeyi ilə heç vaxt uzlaşdırmayıb: “Onlar qeyd ediblər ki, bu addım kommersiya məqsədi daşıyır və Azərbaycana qarşı yönəlməyib. Rəsmi mövqe budur. Ancaq bizim çatdırmaq istədiyimiz mesajlar da sadə və məntiqlidir. Siz məsuliyyətli dövlət, beynəlxalq aktor olaraq, silah satışına sırf kommersiya məqsədi kimi baxa bilməzsiniz. Çünki bölgədə işğal faktoru olub və hazırda sülhün əldə edilməsi üçün kövrək məqam yaranıb. Bunun fonunda belə bir adıdmın atılması Ermənistanda yeni reallıqları qəbul etməyən revanşistləri daha da ruhlandırır”. Beləliklə, Azərbaycan açıq şəkildə Hindistanın Ermənistanı silahlandırmasından narazılığını ifadə edir. Hindistanın bunu nəzərə alması isə vacibdir. Buna təsir göstərən ilk faktor odur ki, Azərbaycan Şimal-Cənub dəhlizinin reallaşmasında həlledici ölkədir. Bu dəhliz Hindistan üçün çox vacibdir. Məsələnin geosiyasi tərəfləri də var. Elə bütün bunlar fonunda “The National Interest” nəşri çox maraqlı bir təhlil yayımlayıb. Nəşr qeyd edir ki, Cənubi Qafqazda güc balansı dəyişdikdən sonra Hindistan-Ermənistan əlaqələrini strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə çatdıra və münasibətlərini möhkəmləndirə bilməyəcəyini ehtimal etmək olar. Yəni onlar arasında münasibətlər mövcud ikitərəfli əlaqələr səviyyəsində qalacaq: “Son üç ildə Hindistan Ermənistanın əsas silah tədarükçüsünə çevrilib. Müdafiə sahəsində razılaşmalara əsasən “Pinaka” reaktiv yaylım atəş sisteminin, SWATHI radarlarının, tank əleyhinə raketlərin və artilleriya silahları üçün 40 milyon ABŞ dolları məbləğində 155 mm-lik mərmilərin satışı daxildir”. Nəşrin yazdığına görə, 2022-ci ilin sentyabrında Hindistanda keçirilən konfransda iki ölkə arasında mədəniyyət, rəqəmsal infrastruktur və bərpa olunan enerji sahələri üzrə anlaşma memorandumları imzalanıb: “Azərbaycanın Pakistan və Türkiyə ilə sıx münasibətlərinə görə Hindistan Ermənistanı seçib. Yeni Dehlinin bu regionda ən mühüm maraqları strateji əhəmiyyət kəsb edən nəqliyyat layihələri ilə bağlıdır. Hindistanın Ermənistanın da bir hissəsi olduğu Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinə marağı Avrasiya, Mərkəzi Asiya və Avropa ilə quru əlaqəni təmin etmək istəyinə əsaslanır. Ermənistan da bu nəqliyyat dəhlizinə böyük maraq göstərir. Lakin 2023-cü ildə Qarabağda separatçı rejimin ləğvindən sonra Hindistanın nisbi susqunluğu Yeni Delhinin Ermənistanla əməkdaşlığa həvəsinin getdikcə azaldığını göstərir.Güman ki, Azərbaycan Qarabağ üzərində tam nəzarəti möhkəmləndirdikdən sonra Hindistan regionda investisiyalar və strateji layihələrə dair planlarının həyata keçirilməsi məsələsinə həvəsini azaldıb.
Fövqəldövlətlərin Cənubi Qafqazda artan iştirakı Hindistan-Ermənistan münasibətlərinin strateji tərəfdaşlığa çevrilməsinə də mane ola bilər. Ermənistan cəmiyyətində ABŞ-a doğru nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişiklik müşahidə olunur ki, bu da Moskvada narahatlıq yaradır. Amma rəsmi Yeni Dehli ABŞ və Rusiya arasında daha bir Soyuq müharibə cəbhəsinə qoşulmaq istəməzdi”. Bütün bu məsələləri nəzərə alan nəşr vurğulayır ki, indiki vəziyyətdə Hindistan güman ki, Ermənistanla əməkdaşlıq səviyyəsini strateji səviyyəyə yüksəltməyə çalışmadan bu ölkə ilə münasibətlərini iqtisadiyyat və müdafiə sahələrində ikitərəfli əlaqələr səviyyəsində saxlayacaq. Deməli, Ermənistanın Hindistana çox da ümid bəsləməsi lazım deyil. Vətən müharibəsi təkcə Azərbaycanın qələbəsi ilə yekunlaşmadı. Bu amil həm də regionun mənzərəsini, böyük güclərin Cənubi Qafqaz ölkələri ilə münasibətlərinə, xüsusilə regiondakı güclər balansına ciddi təsir etdi. Müharibədən əvvəl istər regional, istərsə də ondan kənarda yerləşən, lakin regionda maraqları olan güclər birmənalı olaraq Azərbaycanın bütün sahələr üzrə Ermənistandan üstün olduğunu qəbul etdilər. Bunu Hindistan da qəbul etməlidir. Bir məqamı da qeyd edək ki, Yeni Dehli Ermənistana silah satmaqla özünü həm də dünyaya silah ixracatçısı kimi təqdim etmək niyyətindədir. Düzdür, Hindistan hazırda dünyada silah sənayesində öncül ölkələrdən olmasa da, ancaq özü dünyada ən çox silah alan ölkələr sırasında yer tutur. Eyni zamanda, özü də silah istehsal edir və bir qismini də satır. Amma keyfiyyət olduqca aşağıdır. Məsələn, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Hindistan Ermənistana təxminən 40 milyon dollara dörd SWATHI əks-artilleriya radarı tədarük edib. 2017-ci ildən Hindistan ordusunda tətbiq edilən bu əks-artilleriya sistemi Cammu və Kəşmir bölgələrində Pakistanın artilleriya atəşlərinin qarşısını almaqda aciz olub. Pakistanın artilleriya zərbələrini aşkar edə bilməyən SWATHI kimi digər hind silahları da ermənilərə hər hansı üstünıük qazandırmır.
Nahid SALAYEV
