İlin sonunda Neft Fondumuzda cəmi 36 milyon manat qalacaq...
Əli Əlirzayev: “Belə böyük həcmdə vəsaitin köçürülməsi müəyyən səbəblərlə əlaqədardır”
Dövlət Neft Fondunun büdcə sənədindən aydın olur ki, gələn il fondun büdcəsinə (Azərbaycan Respublikasının payına düşən karbohidrogenlərin satışından əldə edilən xalis gəlirlər formasında) 8 milyard 146 milyon manatın daxil olması gözlənilir. Bu, fondun toplam gəlirlərinin təxminən 70 faizi deməkdir.
Büdcəyə daxil olması proqnozlaşdırılan daha 3 milyard 132 milyon manatınsa DNF vəsaitlərinin idarəedilməsi hesabına qarşılanması nəzərdə tutulur. Daha 767 milyon manatsa bonus ödənişləri şəklində fondun büdcəsinə daxil olacaq.
Ancaq məsələ ondadır ki, gələn il DNF dövlət büdcəsinə 12 milyard 781 milyon manat köçürməyi proqnozlaşdırır. Hesablayanda məlum olur ki, gələn il Neft Fonduna daxil olacaq vəsaitdən vur-tut 36 milyon manat qalacaq. Halbuki, əvvəlki illərdə transferlərdən sonra DNF-də xeyli vəsait qalırdı.
“Neftdən asılılığı mərhələli şəkildə azaltmaq lazımdır, əks təqdirdə ciddi problemlər yarana bilər”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı alim Əli Əlirzayev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında belə vəziyyətin yaranma səbəbini büdcənin ciddi şəkildə neft gəlirlərindən asılı olması ilə əlaqələndirdi: “Məsələ ondadır ki, ölkənin strateji pul ehtiyatları həm Neft Fondu, həm də Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının cəmidir. Ölkəyə neft gəlirləri daxil olduğu üçün bizdə Neft Fondu mövcuddur. Dekabrın əvvəlinə olan məlumata görə, Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları 68,3 milyard dollardır. Bunun 10 milyard, 615 milyon dolları Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarıdır. Digər ehtiyatlar isə Neft Fondunda toplanıb. Gələn il Neft Fondundan büdcəyə belə böyük həcmdə vəsaitin köçürülməsi müəyyən səbəblərlə əlaqədardır. Məsələ ondadır ki, tələbatın böyük olması ilə əlaqədar vəsaitlər büdcəyə köçürülür. Bəzi layihələri tamamlamaq üçün bu lazımdır. Xüsusən də işğaldan azad edilən ərazilərdə genişmiqyaslı yenidənqurma işləri aparılır. Məhz bu səbəblərdən Neft Fondundan böyük həcmdə vəsaitlərin büdcəyə transfer edilməsinə ehtiyac yaranıb. Əlbəttə ki, daha çox transfertlərin edilməsi məqsədəuyğun deyil. Ona görə ki, bu, ehtiyatların azalmasına təsir edə bilər. Əgər daxil olan gəlirlərin həcmi azalırsa, o zaman büdcəyə transferlərə bir qədər ehtiyatlı yanaşmaq lazımdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanda neft hasilatı azalır. 2023-cü ildə neftin orta mədaxil qiymətinin 60 dollar olması proqnozlaşdırılsa da, ilin ilk doqquz ayında bu göstərici 78.6 dollar olub. Ona görə bu il Fondun gəlirləri artıb. Gələn ilin dövlət büdcəsi hazırlanarkən Azərbaycan neftinin bir barelinin orta qiyməti 60 dollardan hesablanıb. Ancaq problem ondadır ki, Azərbaycanda neft hasilatı getdikcə azalır. Məsələn, 2010-cu ildə hasilat 50 milyon ton idisə, hazırda bu rəqəm 28 milyon ton ətrafındadır. Gələn il hasilat bundan da az ola bilər. Ona görə də alternativ variantlardan istifadə olunması məqsədəuyğundur. Yəni, neftdən asılılığı mərhələli şəkildə azaltmaq lazımdır, əks təqdirdə ciddi problemlər yarana bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
