KÖHNƏ VERSİYA            

Ermənistan Azərbaycan və onun vətəndaşlarına təzminat verməyə məhkum edilməlidir!

Image

Hazırda Azərbaycanla Ermənistan arasında müzakirə edilən sülh müqaviləsində İrəvanın təzminat ödəməsi ilə bağlı maddənin olub-olmadığı hələ cəmiyyətə bəlli deyil. Çunki müqavilə şərtləri hələlik cəmiyyətə açıqlanmayıb. Əgər sülh müqaviləsində təzminatla bağlı maddə yoxdursa, bu böyük tarixi səhvdir. Çünki Ermənistan 1988-ci ildən bəri Azərbaycana qarşı apardığı aqressiv və işğalçı muharibə heç bir beynəlxalq qaydaları tanımayıb. 

300 min azərbaycanlını öz ərazisindən qovub, 700 min azərbaycanlını isə Azərbaycan ərazisindən didərgin salıb. Üstəgəl, bu qədər əhalini bir ömür boyu topladığı əmlakdan və varidatdan məhrum edib. Erməni ordusu və Ermənistanın nəzarətində olan  separatçı silahlı dəstələr onların əmlakını talan edib.

Bununla yanaşi, şəhərlərin və kəndlərin inzibati binalarını darmadağın edib, söküb, tikinti materialı kimi ya Ermənistana daşıyıb, ya da İran vətəndaşlarına satıblar. Hələ ışğal vaxti iranlılar deyirdi ki, ermənilər onlara kəndin birini 200 dollara satırdı. Bu özbaşınalığın bir bədəli olmalıdır, yoxsa yox?

Azərbaycan hökumətinin Ermənistan dövlətinin başlatdığı müharibədən dolayı qaçqınlara çəkdiyi xərc milyardlarla manatla ölçülür və bu dəqiq hesabatla hökumətə bəllidir. Bununla yanaşı, işğaldan azad edilmiş ərazilərin hələ heç 10 faizi bərpa edilməyib, artıq bu ilin sonuna qədər Azərbaycan dövlət büdcəsindən 19 milyard manat xərc çəkmiş olacaq. Bərpa-quruculuq işləri son kərpicinə qədər hesablanib, proqnozlaşdırılmalı və bu da Ermənistandan tələb edilən təzminatın üzərinə gəlinməlidir.

Bu münaqişə dövründə 4 minə qədər Ermənistana əsir düşmüş Azərbaycan vətəndaşının taleyi bəlli deyil. Ermənistan məhv edərək izini itirdiyi vətəndaşlarımıza görə də onların yaxınlarına kompensasiya ödəməlidir. Düzdür, bu illər ərzində itkin düşmüş vətəndaşlarımızın həyatını, onların ailəsinin çəkdiyi iztirabları kompensasiya etmək mümkün deyil, amma bunu əvəzsiz buraxmaq da ədalətsizlikdir. Məgər bu gün Avropa ölkələrinin və Amerikanin bizim gözümüzə soxduğu Cenevrə Konvensiyası yalnız Azərbaycana aiddir? Əlbəttə, əgər bu Cenevrə Konvensiyası doğrudan da mötəbər beynəlxalq sənəddirsə, ona Ermənistan da əməl etməli idi. Buna əməl etməyibsə, deməli bədəlini ödəməlidir. Dünya tarixində sonuncu ən dəhşətli aqressiv işğalçi qüvvə kimi Almaniya faşizmi sayılır. Lakin alman faşistləri belə işğal etdiyi ərazilərdən mülki əhalini qovmayıb, onların rahat həyatını təmin etməyə çalışıb. Deməli, Ermənistanın Azərbaycana qarşı aqressiyası faşizmi belə kölgədə qoyub. Faşizmə görə dünya birliyinin Almaniyanı hansi vəziyyətə qoyduğunu yaşli nəsillər çöx gözəl bilir. Almaniya iki yerə parçalandı, bütün müharibə cinayətkarları - müharibədə iştirak edən generallar və yüksək rütbəli zabit heyəti Nürnberq məhkəməsində layiqli cəzasını aldı. İndi Amerika və Avropa həyasızcasına Azərbaycanın əlində olan müharibə cinayətkarlarının, Azərbaycan xalqına divan tutmuş şəxslərin azad edilməsini tələb edir. Əslində isə hazırda Ermənistanda vəzifə tutan, deputat kreslosunda oturan müharibə cinayətkarları da həbs edilib cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməli, məhz Azərbaycanın ədalət məhkəməsində mühakimə edilməlidir ki, bir daha insanlığa qarşı heç kim bu cür cinayətlər törətməyə cəsarət etməsin.

Azərbaycanın tələb edəcəyi təzminatın həcmi o qədər böyük ola bilər ki, bunu Ermənistan dövlətinin heç min ilə də ödəyə bilməsi mümkün deyil. Ona görə də Azərbaycan tərəfi bunu Ermənistandan torpaq almaqla əvəzləyə bilər. Məsələn, Ermənistan təzminati ödəyib qurtarana qədər şərqi Zəngəzur vilayəti Azərbaycanın idarəçiliyinə verilə və ya təzminatla əvəzləşdirilə bilər. Əgər bu vilayət Ermənistan üçün strateji əhmiyyət kəsb edirsə, sərhədlərimizə bitişik başqa bir ərazini bizə təklif edə bilər.

Bütün yuxarıda deyilənlər havadan ağlımıza gələn fikirlər deyil. Tarixdə buna saysız-hesabsız nümunələr var. Gəlin tarixə bir qısa nəzər salaq.

Dünyada təzminatın yaranması qədim dövrlərə gedib çıxır. Bu anlayış müharibələrin aparıldığı əsrlər boyu mövcud olmuşdur. Qazanan tərəf o dövrdə zəbt etdiyi torpaqlar üzərində öz mülahizəsinə görə sərəncam verirdi. Bu, qələbə faktından irəli gələn qeyd-şərtsiz hüquq idi. Yaşayış məntəqələrinin xarabalıqlarını bərpa etmək üçün kompensasiyanı sakinlərə pul, qiymətli əşyalar və qullarla ödəyirdilər. Qaliblər ödənişlərin ölçüsünü, formasını və şərtlərini özləri müəyyən edirdilər.

Təzminatlardan indi Ermənistanı Azərbaycanla müharibəyə təhrik edən, onu silahlandıran Fransa Napoleonun hakimiyyəti dövründə fəal şəkildə istifadə edirdi. Onun dövründə təzminat tələb etməyən bir sülh müqaviləsi bağlanmayıb. 1795-1808-ci illər arasında Fransa ümumi məbləği 535 milyon frank olan iyirmidən çox təzminat alıb. Bunlardan ən böyük məbləğlər 1795-ci ildə Hollandiya (210 milyon) və 1808-ci ildə Prussiya (120 milyon) tərəfindən verilmişdir. Lakin 1815-ci ildə Yeddinci Anti-Fransa Koalisiyasının iştirakçıları Paris müqaviləsini imzaladılar. Buna görə Fransa 700 milyon frank məbləğində təzminat ödəməli idi. Paris onu beş il ərzində ödəməyə borclu idi. Borc tam ödənilənə qədər Fransa ərazisinin bir hissəsi 150 min nəfərlik Müttəfiq silahlı qüvvələr tərəfindən nəzarətdə saxlanıldı. Qoşunların saxlanması xərcləri da Fransa tərəfindən ödənildi.

Bundan sonra Avropa gücləri arasında sülh müqavilələrində uzun müddət hərbi xərclərdən bəhs edilmədi. Avropada 1853 - 1856, 1859 və 1864-cü illərdəki müharibələr təzminatsız başa çatdı. 1866-cı ildə Avstriya-Prussiya müharibəsinin başlaması ilə Prussiya tərəfindən təzminat ənənəsi bərpa edildi. Belə ki, Avstriya ilə yeddi həftəlik müharibənin sonunda Prussiya, Praqa müqaviləsinə əsasən, Avstriya-Macarıstana 20 milyon Prussiya taleri təzminat təyin etdi.

 

1795-ci ildən bəri 100 il ərzində bütün təzminatların məbləği təqribən 8 milyard frank təşkil edir (1895-ci ildə Çinin Yaponiyaya verdiyi təzminat istisna olmaqla). Onun 51,4%-i Prussiyanın payına düşür. 1877-1878-ci illər müharibəsindən (1879 və 1882-ci il müqavilələri) sonra Rusiyanın Türkiyəyə qoyduğu təzminat 802 milyon frank təşkil edirdi. Bundan əlavə, Türkiyə Bessarabiyanın cənub hissəsini, Qars, Ərdəhan və Batum şəhərlərini Rusiyaya qaytardı.

 

İctimai rəyin təzyiqi altında və sovet diplomatlarının səyləri sayəsində Antanta dövlətləri Versal müqaviləsini hazırlayarkən təzminatlardan formal olaraq imtina etdilər. Lakin 1918-ci ildə Brest-Litovsk müqaviləsinə əlavə olaraq imzalanmış müqaviləyə əsasən Rusiya Almaniyaya 6 milyard marka təzminat ödəməyi öhdəsinə götürdü. Bundan əlavə, Rusiya Polşa, Litva, Kurlandiya, Livoniya və Estlandiyanı itirdi, Qars, Ərdəqan və Batum şəhərləri Türkiyəyə qaytarıldı. Finlandiya müstəqil dövlət kimi tanındı.

Tarixdən də göründüyü kimi, hər bir dövlət törətdiyi beynəlxalq cinayətə görə cəzalandırılır. Fikrimizcə, Ermənistan son 30 ildə törətdiyi beynəlxalq cinayətə görə mütləq ədalət məhkəməsi qarşısında oturdulmalı və Azərbaycan dövlətinə və vətəndaşına vurduğu zərərləri son qəpiyinə qədər təzminat şəklində qaytarmalı, ya da bunun əvəzində ərazisindən Azərbaycana torpaq verməlidir. Bu əslində beynəlxalq birliyin həll etməli olduğu məsələ kimi ortaya qoyulmalıdır. Amma çox təəssüf ki, bu gün dünya düzəni haqq-ədalətin deyil, gücun və maraqların əsirinə çevrilib. Dünya "kim güclüdur, o haqlıdır" prinsipi ilə işləyir. Ona gorə də Azərbaycan hökuməti 30 ildən sonra öz ərazi bütövlüyünü gücü vasitəsilə təmin etdiyi kimi, itkilərinin kompensasiya edilməsini də Ermənistanda ikitərəfli münasibətlər çərçivəsində öz gücünə güvənərək təmin etməlidir. Hətta indiki şəraitdə Ermənistan Azərbaycana dəyən zərəri kompensasiya etmək, bədəlini ödəmək imkanına malik olmasa da, biz o təzminatı Ermənistanın başı üstündən  "Domokl qılıncı" kimi asmalıyıq. Qoy əbədi olaraq yaddaşlarına yazılsın ki, onlar Azərbaycan xalqına borcludurlar.

Akif NƏSİRLİ







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

Prezident İlham Əliyev COP29 çərçivəsində inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin Sammitində iştirak edib - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

İlham Əliyev əsaslı tənqid etdi - Türk dövlətlərinə nə qədər pul lazımdır?..

Türk dünyası dövlətlərinin bankları birləşdirilir...

SON XƏBƏRLƏR

14.11.2024 | 20:17
Dünya paxlava gününü möhtəşəm Türkiyə klassikası ilə qeyd edin!

14.11.2024 | 20:11
İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri üçün innovativ iqlim maliyyələşdirmə təşəbbüsünə dair beynəlxalq tədbir keçirilib

14.11.2024 | 20:04
Bakıda “Ədalətli keçid üçün sərmayələrin təşviqi” mövzusunda Yüksək Səviyyəli Dialoq keçirildi

14.11.2024 | 19:41
COP29 çərçivəsində iqlim fəaliyyətinin inkişaf maliyyəsinə inteqrasiyası müzakirə olunub

14.11.2024 | 19:14
COP29-un qərarları Xəzərlə bağlı vəziyyəti tam dəyişə bilər...

14.11.2024 | 18:59
Paşinyan uydurdu - "Azərbaycan müasir Ermənistanın 60 faizinə göz dikib"...

14.11.2024 | 18:52
Murad Dadaşovdan professor Qulu Məhərrəmliyə yubiley təbriki...

14.11.2024 | 18:45
Bizdən ikiqat çox qaz istəyən bəzi avropalılar Azərbaycanı niyə tənqid edir?..

14.11.2024 | 18:40
“Azərbaycan neokolonializmə qarşı mübarizə aparan ölkələrin yanındadır” - Vüqar Rəhimzadə

14.11.2024 | 18:32
Konstitusiya Günü hüquqi dövlət quruculuğunun simvoludur...

14.11.2024 | 18:18
Roma Papası Bakıya COP müraciətində ABŞ və Fransanı qınadı...

14.11.2024 | 18:05
Bu rəqəmlər COP29-u qaralayanlara öldürücü zərbə vurdu...

14.11.2024 | 17:53
Dünyanın 10 il müzakirə etdiyi məsələ COP-da yerindən hərəkətə başladı...

14.11.2024 | 17:47
Tanınmış politoloq COP29-la bağlı ABŞ Konqresinə müraciət etdi

14.11.2024 | 17:40
Pezeşkian Bakıya bu səbəblərdən gəlmədi - İranda rəsmilər bu barədə susur...

14.11.2024 | 17:36
“Ölkəmiz xoş məramı ilə qlobal nüfuzunu nümayiş etdirir” - Əhliman ƏMİRASLANOV

14.11.2024 | 17:27
COP29-dan müstəmləkə keçmişi olan bütün ölkələrə çağırış edildi...

14.11.2024 | 17:25
“Yaşıl” taksonomiya iqlim maliyyələşdirilməsini genişləndirmək üçün böyük imkanlar açacaq"

14.11.2024 | 17:17
Azərbaycanın QHT fəalları Avropada miqrantlara təzyiqlərlə bağlı etiraz aksiyası keçirdi... - FOTO

14.11.2024 | 17:14
Avropanın 3 böyük təşkilatı Fransa müstəmləkəçiliyini dəstəkləyir...

14.11.2024 | 17:12
COP29 çərçivəsində Mərkəzi Asiya ölkələri iqlim dəyişikliyi və buzlaqların qorunması üzrə birgə Bəyannamə imzalayıblar

14.11.2024 | 17:03
Peter Bekker COP29-da plenar iclasda çıxışına bu sözlərlə başladı - “Çox sağ ol, Azərbaycan!”

14.11.2024 | 16:55
Şimali Makedoniya Prezidenti Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

14.11.2024 | 16:53
COP29 Sədrliyi və Çoxtərəfli İqlim Fondları iqlim təsirinin fəsadları ilə bağlı birgə tədbir keçirib

14.11.2024 | 16:50
COP29-da Niderland və Fransanın müstəmləkəçiliyinə qarşı aksiya keçirildi - FOTO

14.11.2024 | 16:45
"Müstəmləkəçi ölkələr kasıb adlandırdıqları Afrikanın zəngin sərvəti sayəsində böyük dövlətlər olublar" - Hava Av

14.11.2024 | 16:44
COP29-da insan hüquqlarına əsaslanan iqlim ədaləti ilə bağlı müzakirə aparıldı

14.11.2024 | 16:31
"COP29 biznesləri, maliyyəçiləri, şəhərləri, millətləri bir araya gətirir" - Naycel Toppinq

14.11.2024 | 16:22
COP29 gündəlik mətbuat konfransında əldə edilmiş uğurlardan bəhs edildi

14.11.2024 | 15:48
"COP29-un keçirilməsi Azərbaycanın artan nüfuzunun göstəricisidir" - Ombudsman

14.11.2024 | 15:37
Prezident İlham Əliyev İslam İnkişaf Bankının prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 15:21
Ehtiyatlı olun! Zəhərlı paltarlar var! Hətta uşaq geyimləri də!

14.11.2024 | 15:14
"Afrikanın iqlim dəyişikliyinin qarşısını almaq üçün ildə 277 milyon dollara ehtiyacı var" - ADB prezidenti

14.11.2024 | 14:40
Prezident İlham Əliyev Maldiv Prezidenti ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:37
Yaşıl gələcək proqramlarının maliyyələşdirilməsi COP29-da müzakirə olundu

14.11.2024 | 14:21
“Troyka” ölkələrinin QHT-ləri ilk dəfə birgə forum keçirib

14.11.2024 | 14:16
Prezident İlham Əliyev Yəmənin vitse-prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:15
Prezident İlham Əliyev Nepal Prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:08
"COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi ən doğru seçimdir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

14.11.2024 | 14:06
“Bakcell” “Ən Uğurlu Rebrendinq” mükafatına layiq görüldü

14.11.2024 | 13:50
Prezident İlham Əliyev Efiopiya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 13:45
"Ən mühüm məsələ inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim maliyyəsi ilə bağlı ehtiyacını qarşılamaqdır"

14.11.2024 | 13:31
Qlobal iqlimlə mübarizə üçün hər il təxminən 8 trilyon ABŞ dolları lazımdır - Braziliya Ali Audit Orqanı

14.11.2024 | 13:14
"COP29-da iqlim maliyyələşdirilməsi üzrə razılığa gələcəyimizə əminəm" - Afrika İnkişaf Bankı Qrupunun prezidenti

14.11.2024 | 13:03
Prezident İlham Əliyev Braziliyanın vitse-prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:50
Bakıda COP29 çərçivəsində Parlament Görüşü keçiriləcək

14.11.2024 | 12:37
Bakıda “Ambisiyaların artırılması: Avropa və Mərkəzi Asiyada enerji və su sistemlərinin transformasiyası” mövzusunda tədbir keçirildi

14.11.2024 | 12:22
COP29 çərçivəsində “Daha yaxşı pambıq” mövzusunda panel müzakirələr keçirilib

14.11.2024 | 12:15
Prezident İlham Əliyev Avropa Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:00
Azərbaycan yaşıl keçidi inkişaf etdirməyə sadiqdir - Mərkəzi Bankın sədri

14.11.2024 | 11:47
Dünya Bankı iqlim layihələrini maliyyələşdirmək üçün 150 milyard dollar ayırmağı planlaşdırır

14.11.2024 | 11:26
Prezident İlham Əliyev Şimali Makedoniya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 11:20
Trampın xanımı Ağ Evdə yaşamaq istəmir - səbəbini özü açıqladı..

14.11.2024 | 11:10
Naxçıvanda yol polisi sürücülərə və piyadalara müraciət etdi

14.11.2024 | 11:04
Ronaldinyo AFFA prezidenti ilə görüşüb

14.11.2024 | 10:53
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:26
Bakının bu ərazilərində qaz olmayacaq -ƏHALİYƏ XƏBƏRDARLIQ

14.11.2024 | 10:20
Göyçayda bədbəxt hadisə - çoban kanalda bataraq öldü

14.11.2024 | 10:14
Prezident İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasının Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:11
Sokratdan Qulu Məhərrəmliyə qədər

14.11.2024 | 10:10
Sabunçuda yük avtomobilinin vurduğu piyada 5 gün sonra xəstəxanada ölüb...

14.11.2024 | 10:05
Türk Dövlətləri Təşkilatı üzrə “Nazirlər Bəyannaməsi” imzalanıb

14.11.2024 | 10:02
Prezident İlham Əliyev Banqladeş Müvəqqəti Hökumətinin Baş müşaviri ilə görüşüb - FOTO

14.11.2024 | 10:00
Almaniya Kansleri pul barədə danışdı, gülüş obyektinə çevrildi...

14.11.2024 | 09:40
Bakıda “Yaşıl Qabaqcıl İdarəetmə üzrə Nazirlər Forumu” keçirilir

14.11.2024 | 09:30
Misirdə dəhşətli yol qəzası olub, 13 nəfər ölüb

14.11.2024 | 09:20
Fatih Terim Bakıya gəlir

14.11.2024 | 09:10
Donald Tramp bu senatoru Dövlət katibi təyin edəcək

14.11.2024 | 09:05
Dünya mediası COP29 barədə yazır

14.11.2024 | 09:00
Bu, Azərbaycan üçün həyəcanverici andır - Metyu Brayza

13.11.2024 | 23:25
Avropanın məşhur klubları “Qarabağ”ın dəvəti ilə Bakıya gəlir...

13.11.2024 | 22:49
AKAF COP 29 ilə əlaqədar avarçəkmə yürüşü təşkil edəcək

13.11.2024 | 22:38
Rusiya 50 minlik ordu ilə Kursk əməliyyatına başlayır - Trampın andiçməsinə qədər…

13.11.2024 | 22:00
Polşa Baş Qərargah rəisindən xəbərdarlıq - Rusiya ilə hərbi münaqişə təhlükəsi var…

13.11.2024 | 19:56
Dünya liderləri Azərbaycanın COP29-a hazırlığını yüksək qiymətləndirdi

13.11.2024 | 19:25
"İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizədə hərtərəfli yanaşma olmadan hədəfə nail ola bilmərik" - UNFCCC-in icraçı katibi

13.11.2024 | 19:05
COP29-da Energetika Nazirliyi ilə BAEA arasında memorandum imzalandı

13.11.2024 | 18:58
"Kiçik ada dövlətlərinə yaranmasında heç bir rol oynamadıqları böhranın öhdəsindən gəlmək üçün dəstək göstərilməlidir" - Quterreş

13.11.2024 | 18:55
Prezident İlham Əliyev BVF-nin sərəncamçı direktoru ilə görüşdü - FOTO

13.11.2024 | 18:42
Erməni nazir oğlanlarını hərbi xidmətdən yayındıran məmurları cəzalandırmağı tələb etdi

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930