Azərbaycan və Ermənistan protokol imzaladılar - kilsə məğlub oldu...
Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin müəyyən edilməsi istiqamətində növbəti mühüm addım atılıb. Belə ki, mayın 15-də Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəddə baş nazirin müavini Şahin Mustafayevin və ermən həmkarı Mher Qriqoryanın sədrliyi ilə sərhədin delimitasiyası üzrə komissiyanın doqquzuncu görüşü keçirilib.
2024-cü il 19 aprel tarixli 8-ci görüşün protokoluna uyğun olaraq görülmüş işlər müzakirə edilib və Sovet İttifaqı çərçivəsində onun süqutu dövründə mövcud olmuş hüquqi cəhətdən əsaslandırılan respublikalararası sərhədə uyğunlaşdırılması məqsədilə bilavasitə Bağanıs Ayrım (Azərbaycan) - Bağanis (Ermənistan), Aşağı Əskipara (Azərbaycan) - Voskepar (Ermənistan), Xeyrımlı (Azərbaycan) – Kirants (Ermənistan) və Qızılhacılı (Azərbaycan) - Berkaber (Ermənistan) yaşayış məntəqələri arasında sərhəd xəttinin hissələrinin SSRİ Baş Qərargahının 1979-cu ildə növbətçilik prosedurunu keçmiş 1976-cı il tarixli topoqrafik xəritəsinə uyğun olaraq yerdəki geodeziya ölçmələri əsasında koordinatların dəqiqləşdirilməsi nəzərə alınmaqla birgə tərtib olunmuş Protokol-təsvirini razılaşdırıblar. Görüşün yekunu olaraq müvafiq protokol imzalanıb. Ermənistan baş nazirinin administrasiyasından “Armenpress” dövlət xəbər agentliyinə verilən məlumatda deyilir ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin Tavuş-Qazax sektorunda aparılan demarkasiya ilə bağlı bəzi çətinliklər yaranır. Sərhədin ən çox mübahisələrə səbəb olan hissəsi Ermənistanın Kirants kəndi yaxınlığından keçir. Vurğulanır ki, demarkasiya 1976-cı ilə aid SSRİ xəritəsi ilə aparılır və bu zaman Kirants yolunun yerinin dəyişdirilməsi zərurəti ortaya çıxır. Baş nazirin ofisindən bildirilib ki, yolun dəyişdirilməsi 2-3 ay ərzində icra oluna bilər: “Sərhədin delimitasiyası ölkənin və ya hər hansı bir bölgənin təhlükəsizliyinə təhdid ola bilməz. Əksinə, belə bir sərhəd təhlükəni neytrallaşdırır. Güzəştlərə gəlincə, Almatı Bəyannaməsi əsasında sərhədin bərpası güzəşt sayıla bilməz, çünki bizim beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhəd xəttimiz təkrar çəkilir. Bu proses sərhədin digər hissələrində də eyni məntiq və eyni prinsiplərlə davam etməlidir”. Kirants kəndinin icra başçısı və kəndlilər deyirdilər ki, Nikol Paşinyanın sözlərinə görə Kirantsda demarkasiya üçün üç həssas nöqtə var. Bunlardan biri kənd məktəbidir. Kənd sakinlərinin dediyinə görə burada sərhəd məktəbin lap yaxınlığından keçəcək. Digər iki nöqtə körpüyə və Azərbaycana qaytarılacaq ərazidə ermənilər tərəfindən tikilmiş fərdi evlərə düşür. Baş nazirin ofisi israr edir ki, mülkiyyət məsələsi o qədər də böyük deyil və hökumət demarkasiya nəticəsində ziyana düşən Ermənistan vətəndaşlarına ya pul, ya da yeni evlər vasitəsilə kompensasiya verəcək. Beləliklə, erməni kilsəsəinin və müxalifətinin etirazlarına baxmayaraq, sərhədin müəyyən edilməsi uğurla davam edir. Mitinqlərdə isə elan edilən itaətsizlik aksiyaları və nümayişlər davam edir. Etiraz aksiyaları Tavuş vilayətində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində delimitasiya və demarkasiya işlərinə start veriləndən sonra başlanıb və mayın 4-dən “Tavuş Vətən naminə” şüarı altında paytaxt İrəvana yürüşlə davam etdirilib. Yürüşə Erməni Apostol Kilsəsi Tavuş Yeparxiyasının rəhbəri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan rəhbərlik edib. Yürüş zamanı Baqrat Qalstanyan jurnalistlərə deyirdi ki, yürüşün məqsədi narazılıqları və “birtərəfli ədalətsiz” delimitasiya prosesini dayandırmaq tələbini hakimiyyətə çatdırmaqdır. Lakin o, İrəvanda, Respublika meydanında on minlərlə insanın iştirak etdiyi mitinqdə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyana istefa ultimatumu elan etdi. Qalstanyanın mitinq çıxışlarından bəlli olur ki, onların əsas, ola bilsin ki, yeganə tələbi Nikol Paşinyanın istefasıdır. Hakim partiyaya yaxın bəzi mediada Qalstanyan Rusiya xüsusi xidmətlərinə işləməkdə ittiham edilir. Eyni zamanda, Qalstanyanın "xalqın güvəndiyi şəxs" olduğunu deyənlər də var. Onlar əsasən bəzi erməni diasporu və Rusiyada yaşayan ermənilərdir. Siyasi icmalçı Davit Stepanyan hesab edir ki, keşişin arxasında Ermənistanın keçmiş Rusiyapərəst liderləri dayanır, onun mübarizəyə qatılmasının səbəbi isə sərhədin delimitasiyası ilə bağlı deyil: “Baqrat Qalstanyan yolda jurnalistlərə deyirdi ki, siyasi tələbləri yoxdur, Respublika meydanına çatandan sonra, baxıb gördü ki, meydana 31 min adam yığılıb və birdən Paşinyanın istefasını tələb etmək qərarına gəldi və ultimatum irəli sürdü. Mən hesab edirəm ki, burada ciddi siyasi məqsədlər gizlənir“. Politoloqun sözlərinə görə, Qalstanyan və onu əhatə edən siyasi qüvvələrin məqsədi Ermənistanda Rusiyanın təsirini bərpa etməkdir. Paşinyanın fəaliyyəti və hətta davranışından narazı olanlar çoxdur, lakin onun istefası tələbilə etirazları hamı dəstəkləmir. Sosial şəbəkələrdə baş nazirin təəssübkeşləri və açıq nifrət ifadə edənlərə də rast gəlinir. Bunlar fonunda isə Qazax istiqamətində Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəd dirəklərinin quraşdırılması praktiki olaraq başa çatır.Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun sözlərinə görə, Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərin delimitasiyası çərçivəsində müvafiq ərazilər minalardan təmizlənib, eyni zamanda coğrafi koordinatlar dəqiqləşdirilib. Nazir onu da bildirib ki, Berlindəki danışıqlardan sonra tərəflər sülh sazişi layihəsi ilə bağlı şərh mübadiləsi aparıblar. Daha əvvəl Ermənistan hökumətinin mətbuat xidməti Azərbaycanla sərhəd koordinatlarının dəqiqləşdirilməsi çərçivəsində aparılan işlər nəticəsində artıq 40 sərhəd dirəyinin yerləşdirildiyini bildirmişdi. Nikol Paşinyan isə mətbuat konfransında bildirib ki, Tavuş vilayətində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində delimitasiya işlərinin 90 faizi başa çatıb.
Tahir TAĞIYEV
