BMT TŞ-də ABŞ-ın anti-Qəzza mövqeyinə cəmi bir neçə müsəlman ölkəsi etiraz etdi...
Elşən Manafov: “Ərəb dünyasını yönəldə biləcək görkəmli ərəb liderləri yoxdur”
Bir sıra müsəlman ölkələrinin xarici işlər nazirləri Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Qəzza ilə bağlı qətnamə layihəsinə ABŞ-ın BMT Təhlükəsizlik Şurasında veto qoyması qərarını tənqid ediblər. Bu mövqeyi Səudiyyə Ərəbistanı, Misir, İordaniya, Qətər, Türkiyə və Fələstinin xarici işlər nazirləri ifadə ediblər.
Qətnamə layihəsində Qəzza zolağında dərhal atəşkəs tələb olunur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 13 üzvü qərarın lehinə səs verib, Böyük Britaniya bitərəf qalıb, ABŞ isə veto qoyub.
Görünən odur ki, ABŞ BMT TŞ-də Qəzza ilə bağlı qətnamənin qəbul olunmasına növbəti dəfə imkan vermədi və bunu ikinci dəfə blokladı. Müsəlman ölkələrindən 6-sı ABŞ-ın bu hərəkətini pisləyən qətnamə qəbul edib. Burada diqqəti çəkən məqam odur ki, müsəlman ölkələrinin heç də hamısı sözügedən məsələdə ABŞ-ın qərarına qarşı həmrəy deyil.
Maraqlıdır, müsəlman ölkələri Qəzza məsələsində niyə həmrəy ola, eyni mövqedən çıxış edə bilmirlər?
“ABŞ-ın mövqeyinə ərəb ölklərinin reaksiyası daha çox deklarativ səviyyə və məna kəsb edir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən politoloq Elşən Manafov bunu bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “ABŞ-ın məlum qərarı, əvvəla, dünyada sülh və təhlükəsizliyin qorunmasına görə məsul olan bu təşkilatın müasir dünyamızda yaşanan problemlərə təsir imkanlarının tükənməsinin bariz göstəricisidir. BMT TŞ-nin Qəzza ilə bağlı məlum qətnaməsinin ABŞ tərəfindən bloklanmasından sonra bunu BMT baş katibi Antonio Qutereş özu etiraf etdi. BMT-nin yaranmasından 70 ilə yaxın vaxt keçir. Bu müddət ərzində dünyada geosiyasi anlamda qlobal mahiyyət kəsb edən hadisələr baş verib. Dünyanın geosiyasi mənzərəsi dəyişib. BMT-də bu dəyişikliklərə rəğmən struktur islahatların keçirilməsi zərurəti çoxdan yaranıb. Lakin bu təşkilat geosiyasi güc mərkəzlərinin ciddi nəzarəti altında olduğundan, onların siyasi iradəsindən kənar qərarlar qəbul etmək iqtidarinda deyil. Dünya yetərincə dəyişib. Türkiyə prezidenti Ərdoğanın təbirincə desək, o, beşdən daha böyükdür. Lakin bu dəyişikliklər BMT-nin səlahiyyət və imkanlarına təsirsiz ötüşüb. BMT bu dəyişikliklərə rəğmən, adekvat olaraq dəyişə bilməyib. ABŞ-ın mövqeyinə ərəb ölklərinin reaksiyasına gəlincə, bu daha çox deklarativ səviyyə və məna kəsb edir. Ərəb Dövlətləri Liqasına daxil olan dövlətlərin yalniz bir neçəsi İsraillə münasibətlərdəki gərğinlikləri sülh danışıqları yolu ilə aradan qaldıra bilib. Misir 1979, İordaniya1994, Qətər isə 2020-ci ildə İsraillə sülh müqaviləsi imzalayıb. Səudiyyənin rəsmən İsraillə diplomatik münasibətləri yoxdur. İraq və Suriya ümumiyyətlə İsraili suveren dövlət kimi tanimayiblar. Livanda Hizbullaha İran təsiri, Yəməndə isə husilərin İranla əlaqələri konteksində bu ərəb ölkələrinin İsraillə munasibətləri gərgindir. Bununla belə, Ərəb dövlətlərinin İsrailə qarşı panarabizm mövqelərindən çıxış edə bilməmələrinin səbəbləri: 1.Bu ölkələrdəki siyasi isteblişmentlərin ABŞ-la münasibətləri,Vaşinqtonun onların siyasətinə çeşidli təsir imkanlarının olması. 2.Adı çəkilən ərəb dövlətlərinin ABŞ-la hərbi əməkdaşlığı, onlarin ərazisində ABŞ hərbi bazalarının olması (Səudiyyə, İordaniya, Qətər, Kuveyt, Oman, İraq və s). 3.Ərəb dünyasını yönəldə biləcək görkəmli ərəb liderlərinin olmaması (Nasir, Qəddafi, Səddam və başqaları). 4.Bəzi ərəb dövlətlərinin FAT-la münasibətləri və əksinə HƏMAS-la münasibətlərdən çəkinmələri. Məsələn, Misir prezidenti Əs Sisi HƏMAS-ın Müsəlman Qardaşları təşkilatından ehtiyat edir. Nəhayət, ərəb liderlərinin bir qismi Qəzzada hələ 1998-ci ildə BP tərəfindən aşkar edilmiş və həcmi 1 trilyon kubmetr ola biləcək Qəzzadakı qaz ehtiyatlarının İsraillə birlikdə Qərbə nəqlində, əldə edilən gəlirlərin bölüşdürülməsində maraqlıdırlar. Bu məsələdə, habelə İsrail və Səudiyyə ərazisindən keçəcək dəhlizlərlə bağlı məsələdə ABŞ-la əməkdaşlıq edirlər”.
Vidadi ORDAHALLI
