Zəngəzura qarşı "Araz dəhlizi" - İran "gündəmdən çıxardıq" dedi...
Abutalıb Səmədov: “Zəngəzur dəhlizi ideyasından imtina olunmayıb, olunmayacaq”
Hamı anlayır ki, “Zəngəzur dəhlizi” ideyasını həyata keçirmək mümkün deyil. Bu sözləri İranın Azərbaycandakı səfiri Seyid Abbas Musəvi “Araz dəhlizi” mövzusunda keçirilən ixtisaslaşdırılmış sessiyada deyib:
“Hamı etiraf etdi ki, “Zəngəzur dəhlizi” kimi ideyaları həyata keçirmək mümkün deyil. Bu kontekstdə Azərbaycan və İran arasında Araz dəhlizinin yaradılması ilə bağlı razılaşma əlverişli fürsətdir”.
O qeyd edib ki, Qarabağ ətrafında baş verən hadisələrdən sonra regional sülhün həlli ilə bağlı müxtəlif layihələr irəli sürülüb. Onun sözlərinə görə, Qərb ölkələri İranı regiondan sıxışdırıb çıxarmağa çalışsalar da, müxtəlif səviyyələrdə görülən tədbirlər nəticəsində bu məsələ indi gündəmdən çıxıb. İran səfiri həmçinin bildirib ki, regionda iqtisadi təşəbbüslərin həyata keçirilməsi ilə geniş konsensus imkanları yaranıb.
“Müxtəlif səviyyələrdə görülən tədbirlər nəticəsində bu məsələ indi gündəmdən çıxıb” deməklə, səfir hansı tədbirləri nəzərdə tutur və “Araz dəhlizi” “Zəngəzur”u doğrudan da gündəmdən çıxara biləcəkmi?
Müstəqil siyasətçi Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, İran səfirinin bəyanatı daha çox İran dövlətinin arzularını ifadə etməkdən ibarətdir: “Qərb İranı bölgədən vurub çıxarmaq istəyirdi. Ancaq görülən tədbirlər nəticəsində bu fikirdən əl çəkdi. Birincisi, İranı bölgədən vurub çıxarmaq qeyri-mümkündür. İranın təsirini azaltmaq olar. Bu hər zaman Qərbin gündəliyində olub. Bundan sonra da daim olacaq. İranın ilk növbədə Ermənistana təsirini, bölgədə çəkisini azaltmaq istiqamətində Qərb heç zaman fəaliyyətini dayandırmayacaq. “Araz dəhlizi”nin ortaya çıxması daha çox Ermənistanın qeyri - konstruktiv mövqe tutmasını həm dünyanın, həm də ermənilərin özünün diqqətinə çatdırmaqla əlaqədar idi. Azərbaycan prezidentinin köməkçisi bəyan etdi ki, artıq Zəngəzur dəhlizi bizim üçün o qədər də cəlbedici deyil. Biz İrandan keçməklə, Naxçıvanla Azərbaycanın əsas hissəsinin əlaqəsini təmin edə bilərik. Bu, Zəngəzur dəhlizindən imtina kimi qiymətləndirilə bilərmi? Təbii ki, yox. Sadəcə, Azərbaycan Ermənistanı bir daha düşünməyə məcbur etmək istədi. Sənin dünyaya çıxışın Gürcüstan, İran və Rusiya tərəfdəndir. Rusiya “Yuxarı Lars” keçid məntəqəsini tez - tez bağlayır, gah da müəyyən problemlər yaradır. O problemlər son günlər kifayət qədər artıb. Bundan sonra da Rusiya əlində olan imkanlardan istifadə edib, Ermənistanı cəzalandıracaq. Cəzalardan biri də həmin keçid məntəqəsini Ermənistan məhsulları üçün bağlamaqdan ibarət olacaq. Bu səbəbdən Ermənistanın həm Türkiyədən keçib Avropa və Aralıq dənizinə çıxması, həm də Azərbaycandan keçmək imkanı əldə etməsi onun üçün son dərəcə vacibdir. Əslinə qalsa, Zəngəzur dəhlizinin açılmasında hamıdan çox maraqlı olan tərəf elə Ermənistandır. Onlarda da belə bir təsəvvür var idi ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün ölüm-dirim məsələsidir. Ermənistan burda öz şərtlərini diqtə edə bilər. Azərbaycan da bu məsələdə çox maraqlı olduğu üçün, istənilən güzəştə getməyə hazır ola bilər. Bu səbəbdən, Hikmət Hacıyev açıq şəkildə bildirdi ki, biz İrandan keçməklə Azərbaycanla Naxçıvanın əlaqələrini təmin edə bilərik. Sən düşün bu barədə nə edəcəyini. Ermənistan da düşünür. Əvvəl erməni kəsişməsi desələr də, indi Zəngəzur dəhlizinə sülh kəsişməsi deyirlər. Hara gedirsə, o layihəni təqdim edir, dəhlizin açılmasını istəsə də, bildirir ki, dəhlizə rus sülhməramlıları nəzarət etməsin. Ancaq 10 noyabr bəyanatının 9 - cu bəndində açıq şəkildə qeyd olunub ki, yola nəzarət Rusiya sərhədçilərinə tapşırılmalıdır. Mən hesab edirəm ki, Zəngəzur dəhlizi ideyasından imtina olunmayıb, olunmayacaq. Hətta nəzərə alsaq ki, bizim İranla münasibətlərimizdə daim problemlər yaranır və Naxçıvandan Azərbaycanın əsas hissəsinə gələn yol mütləq alternativli olmalıdır, mütləq Zəngəzur dəhlizindən də gəlməyə imkanlarımız olmalıdır ki, gələcəkdə İranla problemlər yarananda yolu bağlayıb, Azərbaycana qarşı bundan təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməsinlər. Ancaq problemlərimiz daim olacaq. Çünki çox təəssüf ki, İran hər şeydə yalnız öz dövlət maraqlarını düşünür. Bəzən diqtə etmək marağına da düşür. Təbii ki, bu da qəbulolunmazdır. Azərbaycanın torpaqlarını işğal edən Ermənistanla yaxından əməkdaşlıq edir, ancaq Azərbaycanın İsraillə hərbi əməkdaşlığına qısqanclıqla yanaşır. Əgər həqiqətən də bu pisdirsə, ilk növbədə sən də Ermənistanla əməkdaşlığa getməməli idin. Öz dövlət maraqlarını düşünüb belə bir addım atırsansa, bilməlisən ki, Azərbaycanın da özünü müdafiə etmək hüququ var, bütün imkanlardan istifadə edə bilər. Ona görə də, mən hesab edirəm ki, İranla gələcəkdə aramızda yaranacaq problemləri nəzərə alıb, Zəngəzur dəhlizinin açılmasında maraqlı olmalıyıq. Mən güman edirəm ki, artıq Ermənistan da Zəngəzur dəhlizinin açılmasının Azərbaycandan daha çox özünə lazım olduğunu dərk edir. Əks halda, onu çox ağır günlər gözləyir. Mənim fikrimcə, yaxın günlərdə dəhlizin açılması istiqamətində danışıqlar sürətlənəcək və sülh sazişini, kommunikasiya xətlərinin açılması məsələsini yaxın aylarda həll etmək mümkün olacaq”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
